Αν μελετήσει κανείς τη δραστηριότητα του ΔΝΤ στη διάρκεια των τελευταίων ετών και συγκρίνει τη στάση του στην κρίση χρέους στον ευρωπαϊκό Νότο με την αντίστοιχη στην Ουκρανία, αλλά και τις παρεμβάσεις που έχει κάνει στην περίπτωση της Κίνας, σίγουρα θα αισθανθεί απορημένος. Η περίφημη οικονομική ευθυκρισία που προβάλλει και η προσήλωση στους κανόνες του οικονομικού "ορθολογισμού, φαίνεται ότι είναι αρκετά εύκαμπτες και προσαρμοστικές.
Σε πολλές περιπτώσεις οι παρεμβάσεις που κάνει είναι απόλυτα προσαρμοσμένες στις πολιτικές σκοπιμότητες και προκειμένου να πετύχει το στρατηγικό στόχο του δεν διατάζει να αγνοήσει τους κανόνες και τη δεοντολογία του.
Το ΔΝΤ αντιμετώπισε σημαντικές επικρίσεις για το σχεδιασμό των προγραμμάτων για την Ελλάδα, την Πορτογαλία και άλλα κράτη στην ευρωπαϊκή περιφέρεια, που υποτίμησαν την υστέρηση στην οικονομική δραστηριότητα που προκαλείται από τη λιτότητα και τα ανεπαρκώς προστατευόμενα δίκτυα κοινωνικής ασφάλειας. Το ΔΝΤ αναγνώρισε τις επικρίσεις για τις επιδράσεις αυτές και έχει δεσμευτεί να τροποποιήσει το σχεδιασμό των προγραμμάτων του, ως απάντηση˙ το αν οι ενδεχόμενες μεταρρυθμίσεις αποδόσουν θα γίνει σαφές μόνο όταν ξεσπάσει η επόμενη μεγάλη παγκόσμια κρίση.
Μια πιο σκληρή κριτική είναι ότι τα ευρωπαϊκά προγράμματα του Ταμείου και ιδιαίτερα το ελληνικό πρόγραμμά του, ήταν υπερφορτωμένο με διαρθρωτικά μέτρα που ήταν απίθανο να εφαρμοστούν. Το να διατηρηθεί η πίεση προς την Ελλάδα με ένα πιο περιορισμένο σύνολο μεταρρυθμίσεων ανοίγματος της αγοράς, θα μπορούσε να είναι περισσότερο πολιτικά βιώσιμο και θα παρείχε μία πολυπόθητη ώθηση στη ζήτηση.
Η απόφαση του ΔΝΤ να καθυστερήσει την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους -πρώτα το 2010, όταν κανένας σημαντικός πολιτικός δεν ήταν διατεθειμένος να διακινδυνεύσει τη μετάδοση (της κρίσης) που θα μπορούσε να προκύψει από μία άτακτη χρεοκοπία και έξοδο από την ευρωζώνη και στη συνέχεια, πιο ανησυχητικά το 2011- κατέστησε σαφές ότι οι πολιτικές του Ταμείου σε συνδυασμό με την τάση των πιστωτριών και οφειλετών χωρών να καθυστερούν τις δύσκολες αποφάσεις, ενθάρρυνε αναδιαρθρώσεις που ήταν ανεπαρκείς τόσο από πλευράς χρόνου όσο και σκοπού.
Πάντως αν συγκρίνει κανείς τη στάση του ΔΝΤ απέναντι στην Ελλάδα με αυτήν που υιοθέτησε απέναντι στην Ουκρανία, σίγουρα θα νοιώσει απορία. Η απόφαση του Ταμείου να προχωρήσει σε ένα άκρως επικίνδυνο δάνειο προς το Κίεβο το 2014, ήταν δικαιολογημένη για γεωπολιτικούς λόγους. Αλλά προκειμένου να δικαιολογηθεί το ΔΝΤ, υιοθέτησε μη ρεαλιστικές υποθέσεις για την ανάπτυξη και τα οικονομικά για την κάλυψη των δανειστικών όρων του˙ η αποτυχία αυτού του προγράμματος και της αναδιάρθρωσης του χρέους που ακολούθησε, απέδειξε ότι οι κανόνες δανεισμού του Ταμείου δεν ταιριάζουν με τις απαιτήσεις των χωρών με μεγάλες ανάγκες χρηματοδότησης και αβέβαιες οικονομικές προοπτικές.
Και το πιο σημαντικό: η περίφημη ευθυκρισία και η προσήλωση στο "πρέπον" είναι ένας μύθος, καθώς η ηγεσία το δανείου προσαρμόζει τη στάση του, όχι τόσο στα οικονομικά δεδομένα, αλλά στις πολιτικές σκοπιμότητες.
Η διαπίστωση αυτή ενισχύεται αν παρακολουθήσει κανείς την πολιτική του ΔΝΤ στην περίπτωση της Κίνας, καθώς όπως του καταλογίζουν απέτυχε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα με τις μεγάλες ανισορροπίες στην κινεζική οικονομία. Η υποχωρητικότητα προς τις κινεζικές Αρχές, οδήγησε αξιωματούχους του ΔΝΤ να αποσιωπήσουν αυτές τις προειδοποιήσεις, περιορίζοντας την αποτελεσματικότητά τους ως σήματα προς τις αγορές και το ευρύ κοινό.
Υπό το πρίσμα αυτό η στάση του κ. Τόμσεν στην υπόθεση της αξιολόγησης, θα πρέπει να προκαλεί ερωτηματικά, όχι για τις επισημάνσεις και τις απαιτήσεις που έχει διατυπώσει, αλλά για τον πραγματικό στόχο που εξυπηρετούν. Το πιο σημαντικό είναι να κατανοήσει κανείς αν πίσω από τις "απαιτήσεις" αυτές κρύβονται συμμαχίες, συμφωνίες και πολιτικές στοχεύσεις.
Άλλωστε, η περίπτωση της στήριξης της Ουκρανίας όπως προαναφέραμε, δικαιολογεί τέτοιου είδους σκέψεις. Και αυτή η οπτική ενισχύεται και από το γεγονός, ότι πρόσφατα με αφορμή το ουκρανικό χρέος και τη διένεξη του Κιέβου με την Μόσχα, το ΔΝΤ κατάργησε τη συστημική εξαίρεση και ανακοίνωσε νέους κανόνες για να καθορίσει το δανεισμό. Κατ’ αρχήν, έχει υιοθετήσει την «ανασκιαγράφηση» (reprofiling) –αναδιαρθρώσεις που στοχεύουν στη διατήρηση των πιστωτών, στο παιχνίδι με την επέκταση των ληξιπρόθεσμων χρεών με μικρή απώλεια σε αγοραία αξία.
Σε κάθε περίπτωση, όλα αυτά τα κρούσματα και οι επιφυλάξεις που προκαλούν, καθιστούν την πορεία του Ταμείου στα επόμενα χρόνια ιδιαίτερα ακανθώδη. Μέχρι σήμερα, οι φωνές κριτικής σε βάρος του επικέντρωναν την κριτική τους στα σκληρά οικονομικά προγράμματα που εφάρμοζε στις χώρες που ενεπλέκετο. Επίσης είχε διατυπωθεί και κριτική για την ορθότητα των προβλέψεών του, καθώς στη μεγάλη κρίση χρέους το 2008 απέτυχε, όχι μόνο να την προβλέψει αλλά και να καθορίσει το μέγεθος της έκθεσης του τραπεζικού συστήματος.
Για το ΔΝΤ τα χρόνια που έρχονται θα είναι δύσκολα, καθώς τα προβλήματα που θα κληθεί να αντιμετωπίσει είναι εντελώς διαφορετικά, τόσο ως προς τη μορφή όσο και ως προς το μέγεθος. Για παράδειγμα, είναι πολύ πιθανό να αποκτήσει...ανταγωνιστές. Η ίδρυση της Ασιατικής Τράπεζας Επενδύσεων Υποδομών (Asian Infrastructure Investment Bank, ΑΙΙΒ) και η Τράπεζα Νέας Ανάπτυξης (New Development Bank, παλαιότερα γνωστή ως Τράπεζα των BRICS) βασίζονται στην κριτική που έχουν δεχθεί οι αποφάσεις του ΔΝΤ. Για το λόγο αυτό, οι εμπνευστές τους στοχεύουν στο να παρέχουν ενισχυμένες περιφερειακές γραμμές swap, οι οποίες θα επιτρέπουν στις κεντρικές τράπεζες να έχουν ευκολότερη πρόσβαση σε ξένο συνάλλαγμα.
Αλλά και η αβεβαιότητα που επικρατεί στις αγορές και στην παγκόσμια οικονομία είναι πολύ πιθανόν να προκαλέσει νέες ανάγκες σε κεφάλαια και εκεί οι δυνατότητες του ΔΝΤ περιορίζονται. Για παράδειγμα, η Αργεντινή, η Βραζιλία και η Βενεζουέλα, τρεις από τις μεγαλύτερες οικονομίες της περιοχής, αντιμετωπίζουν σοβαρές οικονομικές απειλές κατά το επόμενο έτος και μία κρίση σε οποιαδήποτε από αυτές τις χώρες, θα έχει σοβαρότατα φαινόμενα διάχυσης. Καμιά από τις τρεις δεν είναι κοντά στο να ζητήσει οικονομική στήριξη από το ΔΝΤ, αλλά αν αυτό αλλάξει, οι πιθανότητες ότι το ΔΝΤ θα πρέπει να προχωρήσει σε αρκετά μεγάλες παρεμβάσεις σε πολλαπλά μέτωπα, θα είναι υψηλότερες από όσο ήταν εδώ και χρόνια.
Σε αντίθεση με την περίπτωση της Ευρώπης ωστόσο, τα βιομηχανικά έθνη δεν είναι διατεθειμένα να παράσχουν μεγάλης κλίμακας διμερή βοήθεια για την αντιμετώπιση συστημικών σοκ στην Λατινική Αμερική και το Ταμείο έχει μία αμφιλεγόμενη ιστορία στην περιοχή, που ενδέχεται να αποθαρρύνει τις κυβερνήσεις από το να ζητήσουν γρήγορα τη βοήθειά του. Οι παράγοντες αυτοί καθιστούν τους κινδύνους μίας πιθανής κρίσης εκεί, ιδιαίτερα σοβαρούς.
Ο κόσμος μεγαλώνει πιο γρήγορα από όσο μεγαλώνει το ΔΝΤ. Η ταχεία ανάπτυξη των χρηματοπιστωτικών αγορών τις τελευταίες δύο δεκαετίες, μαζί με την επέκταση των μεγάλων αναδυόμενων οικονομιών της αγοράς και την ένταξή τους στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, σημαίνουν ότι οι οικονομικές απαιτήσεις για πιθανά πακέτα διάσωσης έχουν διογκωθεί. Πλέον, έχει γίνει όλο και πιο σαφές, ότι τα χρήματα του ΔΝΤ δεν επαρκούν από μόνα τους και ότι στο μέλλον, ο χρόνος και η κλίμακα των αναδιαρθρώσεων χρέους θα είναι όλο και περισσότερο μία λειτουργία των διαθέσιμων χρημάτων, παρά αν το χρέος μιας χώρας είναι πάνω από ένα αυθαίρετα καθορισμένο όριο.
Πηγή:premium.paratiritis.gr