Την ώρα που η Τουρκία του Ερντογάν επιχειρεί να παίξει ρόλο περιφερειακής υπερδύναμης, η οικονομία της χώρας βρίσκεται στον «προθάλαμο» μιας σοβαρής συναλλαγματικής και οικονομικής κρίσης, όπως προειδοποιούν αναλυτές, καθώς οι αρχές της χώρας χάνουν τη «μάχη» της σταθεροποίησης του νομίσματος με συνεχείς και πανάκριβες παρεμβάσεις, ενώ οι αγορές αντιλαμβάνονται ότι πλέον η Τουρκία στηρίζει τη λίρα με δανεικά, αφού στην πραγματικότητα έχει εξαντλήσει τα συναλλαγματικά της αποθέματα.
Από τα μέσα Ιουνίου, οι τουρκικές είχαν καταφέρει να «νεκρώσουν» την αγορά συναλλάγματος, διατηρώντας την ισοτιμία του δολαρίου με τη λίρα σε πολύ στενό εύρος διακύμανσης γύρω από τα 6,85 δολ. Από τη Δευτέρα, όμως, η λίρα άρχισε να υποχωρεί σοβαρά και να πλησιάζει προς το κρίσιμο όριο των 7 λιρών/δολ., παρά το γεγονός ότι η κεντρική και οι κρατικές εμπορικές τράπεζες ξόδεψαν περισσότερα από 2,5 δισ. δολ. σε παρεμβάσεις υποστήριξης του νομίσματος.
Πολλοί αναλυτές προεξοφλούν ότι σύντομα η λίρα θα κάνει μια «βουτιά» που θα θυμίζει τα δραματικά γεγονότα του Αυγούστου 2018, όταν οι αιφνιδιαστικές κυρώσεις Τραμπ για την «ομηρία» του πάστορα Μπράνσον είχαν προκαλέσει μια απότομη υποχώρηση της λίρας κατά 30%, που βύθισε αργότερα στην ύφεση την Τουρκία. Αυτό που βλέπουν οι ξένοι αναλυτές είναι ότι η Τουρκία ουσιαστικά έχει ξεμείνει από συνάλλαγμα.
Σύμφωνα με τους Financial Times:
- Οι φετινές παρεμβάσεις στήριξης έχουν κοστίσει στην Τουρκία 60 δισ. δολ., όπως εκτιμά η Goldman Sachs. Τα ακαθάριστα αποθέματα συναλλάγματος, περιλαμβανομένου του χρυσού, έχουν μειωθεί σε 89,5 δισ. δολ.
- Για να χρηματοδοτήσει τις παρεμβάσεις στην αγορά συναλλάγματος, η κεντρική τράπεζα βασίζεται σε δανεισμό συναλλάγματος από τις καταθέσεις των Τούρκων πολιτών σε τράπεζες της χώρας, καθώς και σε συμφωνίες ανταλλαγής συναλλάγματος με τις κρατικές εμπορικές τράπεζες.
- Τα τελευταία στοιχεία που δόθηκαν στη δημοσιότητα την Τρίτη, δείχνουν ότι η πρώτη κατηγορία δανεισμού (από τις καταθέσεις των πολιτών) έφθασε ρεκόρ 31,3 δισ. δολ. στα τέλη Ιουνίου. Οι δε συμφωνίες swaps έφθασαν επίσης σε σημείο ρεκόρ, στα 54,4 δισ. δολ. Αφαιρώντας από τα ακαθάριστα συναλλαγματικά αποθέματα αυτά τα ποσά δανεικών και τις θέσεις σε χρυσό, οι Financial Times καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι καθαρά διεθνή περιουσιακά στοιχεία είναι αρνητικά (!) και φθάνουν σε -32 δισ. δολ.
Μιλώντας στο Reuters, ο Κρίστιαν Μάτζιο της TD Securities εκτιμά ότι, με το ρυθμό που «καίγονται» φέτος τα συναλλαγματικά αποθέματα, η κεντρική τράπεζα θα έχει εξαντλήσει τα αποθέματά της, που είναι δανεισμένο συνάλλαγμα στο μεγαλύτερο βαθμό, ως το τέλος του καλοκαιριού ή τις αρχές του φθινοπώρου.
Σε «κανονικές συνθήκες», μια χώρα που βρίσκεται σε αυτή τη θέση ανοίγει κανάλια επικοινωνίας με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Όμως, ο Ερντογάν έχει αποκλείσει τέτοιο ενδεχόμενο, για πολιτικούς λόγους αλλά και επειδή δεν θα αισθανόταν άνετα με τον έλεγχο που θα επέβαλε το ΔΝΤ στην οικονομική του διαχείριση. Ως τώρα η Τουρκία δεν έχει καταφέρει να κλείσει συμφωνίες swaps συναλλάγματος με μεγάλες κεντρικές τράπεζες, παρά τις προσδοκίες που είχαν δημιουργηθεί νωρίτερα φέτος από δηλώσεις αξιωματούχων, ενώ η μόνη τέτοια συμφωνία έχει επιτευχθεί με το Κατάρ, που αποτελεί περιφερειακό σύμμαχο της Τουρκίας.
Αναλυτές εκτιμούν ότι ο μόνος τρόπος για να προσελκύσει πάλι επενδυτές η Τουρκία και να καταφέρει να καλύψει την εξυπηρέτηση του εξωτερικού χρέους κράτους και επιχειρήσεων είναι να εγκαταλείψει ο Ερντογάν την αλλοπρόσαλη οικονομική του πολιτική, που κρατά τεχνητά χαμηλά τα επιτόκια δανεισμού για να μπορούν οι τράπεζες να διοχετεύουν δάνεια και να στηρίζουν επιχειρήσεις και νοικοκυριά.
Αυτή η πολιτική έχει φέρει σε βαθιά αρνητικό ποσοστό (-4,4%) το πραγματικό (χωρίς τον πληθωρισμό) επιτόκιο της λίρας, απομακρύνοντας τα ξένα κεφάλαια από τη χώρα. Στην αγορά των κρατικών ομολόγων καταγράφηκαν εκροές - ρεκόρ το α' εξάμηνο του 2020, ύψους 8 δισ. δολ., ενώ ουδείς διανοείται πλέον να μετατρέψει συνάλλαγμα σε λίρες, αφού από την πρώτη στιγμή υφίσταται αρνητικό επιτόκιο και απειλείται με ζημιές από ενδεχόμενη υποχώρηση της ισοτιμίας.
Προς το παρόν, η κεντρική τράπεζα έχει «παγώσει» τις μειώσεις επιτοκίων, αλλά δεν έχει τολμήσει να προχωρήσει σε αύξηση, καθώς τέτοια κίνηση θα έφερνε αντιμέτωπο τον κεντρικό τραπεζίτη με έναν... οργισμένο σουλτάνο και θα προκαλούσε συμπτώματα ασφυξίας από την αύξηση του κόστους δανεισμού σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά, εν μέσω βαθιάς ύφεσης.