Ποιός ευθύνεται για το ότι δεν θεσπίστηκε δικαίωμα προτίμησης του δανειολήπτη κατά την πώληση κόκκινου δανείου - να έχει δηλαδή τη δυνατότητα να το αγοράσει με "κούρεμα", πριν η τράπεζα το πουλήσει σε fund; Ενα περίεργο πινγκ-πονγκ μετάθεσης ευθυνών έχει αρχίσει μεταξύ κυβέρνησης και Κομισιόν. Η ελληνική πλευρά επιμένει ότι το πρότεινε, αλλά οι δανειστές το απέρριψαν. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δια του Γιούνκερ υποστηρίζει ότι η σχετική διάταξη διαμορφώθηκε από την ελληνική κυβέρνηση χωρίς καμία παρέμβαση και δεν επιβλήθηκε από τους ευρωπαϊκούς Θεσμούς. Ο τρόπος και η χρονική στιγμή ανακίνησης του θέματος προκαλούν την υποψία ότι υποκρύπτονται σκοπιμότητες - πολιτικές και άλλες.
Ουσιαστικά, η Κομισιόν και ο Γιούνκερ "καρφώνουν" την κυβέρνηση ότι δεν φρόντισε να προστατεύσει επαρκώς τους δανειολήπτες και να τους εξασφαλίσει τη δυνατότητα να εξαγοράσουν τα δάνεια τους, πριν πέσουν στα χέρια εταιρειών διαχείρισης και distress funds.
Το θέμα αυτό, που αφορά δεκάδες χιλιάδες δανειολήπτες, προκαλεί ξαφνικά τριβές με τις Βρυξέλλες, ενώ βρίσκεται υπό συζήτηση το μείζον ζήτημα της συνολικής διευθέτησης των κόκκινων επιχειρηματικών οφειλών προς τράπεζες, εφορία και ασφαλιστικά Ταμεία. Το ότι η Κομισιόν "νίπτει τας χείρας της " και φορτώνει τις ευθύνες στην Αθήνα, δίνει επιχειρήματα στην αντιπολίτευση για να επιτεθεί στην κυβέρνηση, καταλογίζοντας της εσφαλμένους ή ανεπιτυχείς χειρισμούς που θα ζημιώσουν τελικά χιλιάδες νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Το υπουργείο Οικονομίας-Ανάπτυξης σε ενημερωτικό σημείωμα επιμένει στην κυβερνητική άποψη ότι η μη νομοθέτση δικαιώματος προτίμησης των δανειοληπτών οφείλεται στην κατηγορηματική άρνηση των δανειστών. Αποσαφηνίζει επίσης ότι βάσει των διατάξεων που έχουν θεσπισθεί:
- Είναι στη διακριτική ευχέρεια των τραπεζών να προτείνουν στον δανειολήπτη να αγοράσει το δάνειο του σε τιμή χαμηλότερη από την ονομαστική (δηλαδή με "κούρεμα")
- Δώδεκα μήνες πριν από την πώληση του δανείου σε fund, η τράπεζα είναι υποχρεωμένη να κάνει προσφορά στον δανειολήπτη για εξαγορά της οφειλής του (να του πουλήσει το δάνειο)
Το τέχνασμα με την "ερώτηση δικηγόρου"
Εύλογα ερωτηματικά και υποψίες για σκοπιμότητες προκαλεί ο τρόπος ανακίνησης του θέματος: Εγινε από το αρμόδιο γραφείο της Κομισιόν, το οποίο εκ μέρους του προέδρου της Ζ. Κ. Γιούνκερ "απάντησε σε ερώτηση ... δικηγόρου". Στην υποτιθέμενη "απαντητική επιστολή αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι η μη νομοθέτηση δικαιώματος του δανειολήπτη να υποβάλει κατά προτεραιότητα πρόταση εξαγοράς του δανείου του πριν καταλήξει σε fund, δεν επιβλήθηκε από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, αλλά «οι ελληνικές αρχές είχαν την πρωτοβουλία» και «δεν αντιμετώπισαν κανένα εκ προοιμίου περιορισμό».
Στο κείμενο που δόθηκε στη δημοσιότητα αναφέρεται:
«Σε απάντηση του ερωτήματος σας σχετικά με το αν οι ευρωπαϊκοί θεσμοί έχουν επιβάλλει στις ελληνικές αρχές ως προαπαιτούμενο, τη μη νομοθέτηση του δικαιώματος του οφειλέτη και του εγγυητή να συμμετάσχουν στη διαδικασία που συνδέεται με την αγορά και πώληση του δανείου τους και του δικαιώματος να παρουσιάσουν προσφορά και από μέρους των ίδιων, σας ενημερώνω ότι δεν ισχύει καμία τέτοια περίπτωση.
Οι ελληνικές αρχές είχαν την πρωτοβουλία της σύνταξης, τόσο της αρχικής όσο και της αναθεωρημένης έκδοσης του νόμου 4354/2015. Στο έργο τους αυτό δεν αντιμετώπισαν κανένα εκ προοιμίου περιορισμό όπως αυτόν που αναφέρετε στο ερώτημα σας και δεν συζητήθηκε κάτι τέτοιο σε κανένα στάδιο της νομοθετικής διαδικασίας».
Στην ίδια επιστολή υπογραμμίζεται πάντως ότι το σύστημα που επιβλήθηκε με το νόμο 4354/2015 «παρέχει σημαντικές νομικές δικλείδες ασφαλείας» για την προστασία των οφειλετών.
Στο θέμα αναφέρθηκε από τη Θεσσαλονίκη ο υπουργός Οικονομίας Γιώργος Σταθάκης, σημειώνοντας πως η απελευθέρωση της αγοράς των «κόκκινων δανείων» ήταν ρητή μνημονιακή δέσμευση στη συμφωνία του Αυγούστου και «οποιαδήποτε άλλη συζήτηση είναι μάλλον παραπλανητική».
«Μετά τη διαπραγμάτευση που κάναμε ισχύουν τα εξής: Πριν πουλήσει το δάνειο, η τράπεζα είναι υποχρεωμένη να κάνει προσφορά στον δανειολήπτη τους προηγούμενους δώδεκα μήνες. Συνεπώς υπάρχει ασφαλιστική δικλείδα για το θέμα αυτό. Ο κώδικας δεοντολογίας που φτιάξαμε κυβέρνηση και Τράπεζα της Ελλάδος, λέει ότι ρητά η επαναγορά δανείων είναι δυνατή και σε τιμή κάτω από την ονομαστική αξία. Νομίζω ότι οποιαδήποτε άλλη συζήτηση είναι μάλλον παραπλανητική», είπε ο κ. Σταθάκης.
Τι ισχύει - διευκρινίσεις από το υπουργείο Οικονομίας
Νωρίτερα, το υπουργείο Οικονομίας, σχολιάζοντας το θέμα είχε σημειώσει ότι η πρόταση να έχει κατά προτεραιότητα ο δανειολήπτης τη δυνατότητα εξαγοράς του δανείου του, απορρίφθηκε από τους δανειστές. Υπογράμμιζαν, πάντως, ότι οι τράπεζες είναι υποχρεωμένες να κάνουν πρόταση ρύθμισης στον δανειολήπτη πριν από τη πώληση του δανείου του σε fund.
Συγκεκριμένα, από το υπουργείο Οικονομίας ανέφεραν:
«1. Η πώληση των μη εξυπηρετούμενων δανείων συνιστούσε εξαρχής θέση των δανειστών και αυτό αποτυπώθηκε στην συμφωνία του προηγούμενου Αυγούστου. Πρόθεση της κυβέρνησης ήταν να μπουν αυστηροί κανόνες στην αγορά των δανείων για να προστατευθούν αδύναμες κοινωνικές ομάδες δανειοληπτών και αυτό επετεύχθη.
2. Kατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων σχετικά με τον νόμο για την απελευθέρωση της πώλησης μη - εξυπηρετούμενων δανείων, η πρόταση να παρέχεται η δυνατότητα κατά προτεραιότητα στον δανειολήπτη να εξαγοράσει το δάνειό του, είχε γίνει από την ελληνική κυβέρνηση, αλλά απορρίφθηκε από τους δανειστές ύστερα από διαδοχικές συζητήσεις.
3. Στην περίπτωση της Κύπρου, στην οποία αναφέρονται τα πρόσφατα δημοσιεύματα, οι δανειστές είχαν απορρίψει επίσης αντίστοιχες προτάσεις, με αποτέλεσμα να είναι στη διακριτική ευχέρεια της Τράπεζας (που έτσι κι αλλιώς ισχύει και στην ελληνική περίπτωση) να προσφέρει αυτή τη δυνατότητα στους δανειολήπτες.
4. Σύμφωνα με την ψηφισμένη νομοθεσία, η Τράπεζα είναι υποχρεωμένη να κάνει πρόταση ρύθμισης στον δανειολήπτη δώδεκα μήνες πριν από τη πώληση του δανείου του.
5. Τέλος, στην πρόσφατη τροποποίηση του Κώδικα Δεοντολογίας των Τραπεζών που συντάχθηκε σε συνεργασία με την ΤτΕ, προβλέπεται η δυνατότητα ο δανειολήπτης να καταβάλει μετρητά για την εξαγορά του δανείου του σε ποσοστό της ονομαστικής του αξίας.»