Στο τελευταίο στάδιο της οικονομικής κατάρρευσης φαίνεται ότι οδεύει ολοταχώς η Τουρκία και ο Ερντογάν αναζητά εναγωνίως σανίδα σωτηρίας. Τα περιθώρια στενεύουν, καθώς οι "δυνάμεις της αγοράς" σπρώχνουν την τουρκική οικονομία στο χείλος του γκρεμού και ενώ οι αυτοσχέδιες "συνταγές του σουλτάνου" δεν αποδίδουν. Εσχατη λύση μπορεί να αποδειχθεί η προσφυγή στο ΔΝΤ...
Αν και ο Ερντογάν είναι κατηγορηματικά - ακόμη και ιδεολογικά - αντίθετος σ' αυτή την προσφυγή, ξένοι διπλωμάτες στην Αγκυρα λένε χαρακτηριστικά ότι ο Τούρκος πρόεδρος "ψάχνει το τηλέφωνο της Κρισταλίνα" - της Γενικής Διευθύντριας του ΔΝΤ που διαδέχθηκε την Λαγκάρντ. Ολοι πάντως συμφωνούν ότι "για να "περάσει την πόρτα του Ταμείου, θα χρειαστεί να "προσκυνήσει" τους Αμερικάνους"
Η κατάσταση της τουρκικής οικονομίας δεν επιτρέπει αναβολές. Μετά το νόμισμα, η κρίση χτυπάει τώρα και το χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης, που έδινε κέρδη στους επενδυτές όσο υποχωρούσε η λίρα. Τώρα μετοχές και δείκτες βυθίζονται με γρήγορους ρυθμούς, καθώς οι Τούρκοι επενδυτές αποσύρουν τα κεφάλαιά τους για να μετατρέψουν γρήγορα σε συνάλλαγμα.
Κερδοσκοπία με δανεικά
Αναλυτές επισημαίνουν ότι όσα συμβαίνουν σήμερα στο τουρκικό χρηματιστήριο υποδηλώνουν ότι κλονίζεται η εμπιστοσύνη των Τούρκων επενδυτών στο τελευταίο asset της χώρας, τις μετοχές, το οποίο λειτουργούσε σαν μηχανισμός εξισορρόπησης των πιέσεων που ασκούνται μέσω της αγοράς συναλλάγματος.
Με απλά λόγια, όσο η λίρα κατέρρεε, οι Τούρκοι επενδυτές αγόραζαν μετοχές για να αποφύγουν απώλειες από την πτώση του νομίσματος. Το έκαναν με δανεικό χρήμα: Τα περισσότερα κεφάλαια που εισέρρεαν στο χρηματιστήριο, προέρχονταν από τα φθηνά δάνεια που χορηγούσαν οι τράπεζες, στο πλαίσιο της παράδοξης νομισματικής πολιτικής του Ερντογάν.
Το αποτέλεσμα φαίνεται στο παρακάτω γράφημα, όπου συγκρίνονται ο δείκτης BIST-100 του Χρηματιστηρίου Κωνσταντινούπολης (κόκκινη γραμμή), με την ισοτιμία δολαρίου/τουρκικής λίρας (γαλάζια γραμμή).
Η συσχέτιση λίρας- μετοχών
Το τελευταίο δωδεκάμηνο, το δολάριο έχει κερδίσει 41% έναντι της λίρας, που έχει υποτιμηθεί με δραματικό τρόπο, ενώ ο BIST 100 καταγράφει άνοδο 121%, λόγω της μαζικής εισροής κεφαλαίων, που προαναφέραμε.
Το γεγονός ότι οι μετοχές ενισχύθηκαν περίπου σε τριπλάσιο ποσοστό από όσο υποτιμήθηκε η λίρα αποτελεί το αποτέλεσμα της ακραίας κερδοσκοπίας με δανεισμό. Μέχρι τώρα ήταν ιδιαίτερα προσοδοφόρα, καθώς η άνοδος των μετοχών ήταν υπεραρκετή για να
εξυπηρετούνται τα δάνεια και να αποκομίζουν οι επενδυτές μεγάλα κέρδη.
Η σημερινή κατάρρευση του τουρκικού χρηματιστηρίου, παράλληλα με τη νέα πτώση της λίρας (-8,5% και -5%, αντίστοιχα) δείχνει πολλά περισσότερα από μια απλή κρίση σε μια χρηματιστηριακή αγορά. Αντανακλά, σύμφωνα με τους αναλυτές, τον φόβο των Τούρκων επενδυτών ότι η χώρα οδηγείται σε πλήρη οικονομική κατάρρευση και πλέον ούτε οι μετοχές θα προσφέρουν ένα καταφύγιο από μια σοβαρή συναλλαγματική κρίση. Αν αυτή η έξοδος κεφαλαίων οδηγήσει και σε γρήγορη μετατροπή των λιρών που θα αποκομίζονται από ρευστοποιήσεις σε δολάρια, η πτώση της λίρας θα επιταχυνθεί δραματικά.
Είναι χαρακτηριστικό ότι σήμερα δύο φορές διακόπηκαν προσωρινά η συναλλαγές στο τουρκικό χρηματιστήριο, όταν εμφάνισε πτώση που ξεπερνούσε τις 200 μονάδες. Είχε προηγηθεί η βουτιά της λίρας, που έφερε την ισοτιμία έως τις 17,14 λίρες ανά δολάριο, ενώ η κεντρική τράπεζα σπατάλησε 2,5 δισ. δολ. από τα συναλλαγματικά διαθέσιμα για να σταματήσει την ανεξέλεγκτη πτώση. Έχει δαπανήσει περισσότερα από τέσσερα δισ. δολάρια από την αρχή του μήνα, χωρίς σοβαρά αποτελέσματα, τη στιγμή που τα καθαρά συναλλαγματικά αποθέματα είναι αρνητικά, εάν αφαιρεθούν οι υποχρεώσεις της κεντρικής τράπεζας από swap συναλλάγματος με εμπορικές.
Το πρόβλημα για τον Ερντογάν είναι ότι δεν μπορεί να προσφύγει και πάλι στη λύση που είχε βρει στο παρελθόν για να σταθεροποιήσει τη λίρα, δηλαδή σε μεγάλες συμφωνίες swap συναλλάγματος με ξένες κεντρικές τράπεζες. Σύμφωνα με πληροφορίες, όλες οι σχετικές προσπάθειες που έγιναν, ακόμη και με το συμμαχικό Κατάρ, δεν κατέληξαν σε αποτέλεσμα, καθώς, όπως επισημαίνουν αναλυτές, οι διεθνείς συνομιλητές της τουρκικής κυβέρνησης δεν είναι καθόλου βέβαιοι ότι ο Ερντογάν θα διατηρήσει την εξουσία και οι υποχρεώσεις από οικονομικές συμφωνίες θα αποπληρωθούν ομαλά.
Έτσι, τελευταίο καταφύγιο αποτελεί το ΔΝΤ, στο οποίο ο Τούρκος πρόεδρος θέλει πάση θυσία να αποφύγει μια προσφυγή, καθώς γνωρίζει ότι το πρώτο που θα ζητηθεί από το Ταμείο είναι να ξηλωθούν τα πελατειακά δίκτυα και να σταματήσει η κακοδιαχείριση δημοσίου χρήματος, κάτι που θα του στερήσει τη δυνατότητα να ασκεί ελεύθερα την πολιτική του ενόψει των εκλογών. Όμως, ακόμη και αν ζητήσει βοήθεια από το Ταμείο, ο Ερντογάν θα βρεθεί πιθανότατα μπροστά σε πολύ σκληρούς όρους, αφού τόσο οι Αμερικανοί, όσο και οι Ευρωπαίοι, έχουν πολλούς λόγους να τηρήσουν αυστηρή στάση έναντι του Τούρκου προέδρου.