Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε σήμερα τον «Νόμο για την Ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης», την πρώτη νομοθεσία σε ευρωπαϊκό επίπεδο, που αποσκοπεί στην ενίσχυση του πλουραλισμού, την προστασία των δημοσιογράφων και στην ενίσχυση της διαφάνειας σχετικά με την ιδιοκτησία των μέσων ενημέρωσης.
Ο νόμος εγκρίθηκε με 464 ψήφους υπέρ, 92 κατά και 65 αποχές. Με την ψήφιση του ανάβει το τελικό πράσινο φως για να υποχρεωθούν τα κράτη-μέλη να προστατεύσουν την ανεξαρτησία των μέσων ενημέρωσης από πολιτικές ή οικονομικές παρεμβάσεις.
Μιλώντας στην Ολομέλεια, η Γερμανίδα ευρωβουλευτής του ΕΛΚ Σαμπίν Βερχέιν που ήταν η εισηγήτρια της έκθεσης, τόνισε ότι "η ελευθερία του Τύπου απειλείται παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένης της Ευρώπης: η δολοφονία της Δάφνης Καρουάνα Γκαλίτσια στη Μάλτα, οι απειλές για την ελευθερία του Τύπου στην Ουγγαρία και πολλά άλλα παραδείγματα το αποδεικνύουν ξεκάθαρα. Ο ευρωπαϊκός νόμος για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης είναι η απάντησή μας σε αυτήν την απειλή και ορόσημο στην ευρωπαϊκή νομοθεσία. Εκτιμά και προστατεύει τον διπλό ρόλο των μέσων ενημέρωσης ως επιχειρήσεων και ως θεματοφυλάκων της δημοκρατίας».
Τα βασικά σημεία της νέας νομοθεσίας αφορούν την ελευθερία των δημοσιογράφων στη μετάδοση ειδήσεων, απόψεων και πληροφοριών, τις παρεμβάσεις στο συντακτικό έργο, την διαφάνεια στην ιδιοκτησία ΜΜΕ, την κατανομή της κρατικής διαφήμισης και την προστασία των μέσως ενημέρωσης από μεγάλες πλατφόρμες.
Προστασία του έργου των δημοσιογράφων
Με τον νέο νόμο θεσπίζονται διατάξεις-πλαίσιο για τον σεβασμό του απορρήτου των δημοσιογραφικών πηγών και την απαγόρευση ανάπτυξης τεχνολογιών παρακολούθησης όπως το spyware σε συσκευές που χρησιμοποιούνται από δημοσιογράφους, εκτός από αυστηρά καθορισμένες περιπτώσεις.
Μεταξύ άλλων απαγορεύεται στις Αρχές να πιέζουν δημοσιογράφους και συντάκτες να αποκαλύψουν τις πηγές τους, συμπεριλαμβανομένης της κράτησής τους, των κυρώσεων, των ερευνών στα γραφεία τους ή της εγκατάστασης παρεμβατικού λογισμικού παρακολούθησης στις ηλεκτρονικές τους συσκευές.
Το Κοινοβούλιο πρόσθεσε σημαντικές διασφαλίσεις για να επιτρέψει τη χρήση λογισμικού κατασκοπείας, η οποία θα είναι δυνατή μόνο κατά περίπτωση και υπό την επιφύλαξη εξουσιοδότησης από δικαστική αρχή που διερευνά σοβαρά εγκλήματα που τιμωρούνται με ποινή στέρησης της ελευθερίας. Ακόμη και σε αυτές τις περιπτώσεις, οι εμπλεκόμενοι θα έχουν το δικαίωμα να ενημερωθούν μετά τη διεξαγωγή της επιτήρησης και θα μπορούν να την αμφισβητήσουν στο δικαστήριο.
Ανεξαρτησία συντακτών στα δημόσια μέσα ενημέρωσης
Για να αποφευχθεί η χρήση των δημόσιων μέσων ενημέρωσης για πολιτικούς σκοπούς, οι επικεφαλής και τα μέλη των διοικητικών συμβουλίων τους θα πρέπει να επιλέγονται μέσω διαφανών και αμερόληπτων διαδικασιών για αρκετά μακροχρόνια θητεία. Δεν θα είναι δυνατή η απόλυσή τους πριν λήξει η σύμβασή τους, εκτός εάν δεν πληρούν πλέον τα επαγγελματικά κριτήρια.
Τα δημόσια μέσα ενημέρωσης θα πρέπει να χρηματοδοτούνται με διαφανείς και αντικειμενικές διαδικασίες και η χρηματοδότηση θα πρέπει να είναι βιώσιμη και προβλέψιμη.
Διαφάνεια ιδιοκτησίας
Όλα τα μέσα ενημέρωσης θα πρέπει να αποκαλύπτουν πληροφορίες σχετικά με το ποιος τα κατέχει.
Για να μπορέσει το κοινό να γνωρίζει ποιος ελέγχει τα μέσα ενημέρωσης και ποια συμφέροντα μπορεί να επηρεάσουν τα ρεπορτάζ, όλα τα μέσα ενημέρωσης και επικαιρότητας ανεξάρτητα από το μέγεθός τους θα πρέπει να δημοσιεύουν πληροφορίες για τους ιδιοκτήτες τους σε μια εθνική βάση δεδομένων. Πρέπει ακόμη να αναφέρουν εάν ανήκουν άμεσα ή έμμεσα στο κράτος.
Δίκαιη κατανομή της κρατικής διαφήμισης
Στον ψηφισθέντα νόμο αναφέρεται ότι κάθε μέσο ενημέρωσης πρέπει να αναφέρει τα ποσά που λαμβάνει από κρατικές διαφημίσεις και άλλες παρεμφερείς δαπάνες δημόσιων φορέων.
Οι κρατικοί πόροι πρέπει να διατίθενται στα μέσα ενημέρωσης ή σε διαδικτυακές πλατφόρμες με αναλογικά και αμερόληπτα κριτήρια. Οι πληροφορίες για τις κρατικές διαφημιστικές δαπάνες θα είναι δημόσιες, συμπεριλαμβανομένου του συνολικού ετήσιου ποσού και του ποσού ανά υπηρεσία.
Προστασία από μεγάλες πλατφόρμες
Οι ευρωβουλευτές φρόντισαν να συμπεριλάβουν έναν μηχανισμό για να αποτρέψουν πολύ μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες, όπως το Facebook, το X (πρώην Twitter) ή το Instagram, να περιορίζουν ή να διαγράφουν αυθαίρετα περιεχόμενο ανεξάρτητων μέσων.
Οι πλατφόρμες θα πρέπει πρώτα να διακρίνουν τα ανεξάρτητα μέσα από τις μη ανεξάρτητες πηγές.
Τα μέσα θα ειδοποιούνται όταν η πλατφόρμα σκοπεύει να διαγράψει ή να περιορίσει το περιεχόμενό τους και έχουν 24 ώρες για να απαντήσουν. Μόνο μετά την απάντηση (ή ελλείψει αυτής) η πλατφόρμα μπορεί να διαγράψει ή να περιορίσει το περιεχόμενο, εάν το Μέσο εξακολουθεί να μην συμμορφώνεται με τους όρους της.
Οι εξαγορές και η συγκέντρωση ΜΜΕ
Προβλέπεται, επίσης η δημιουργία ενός νέου ανεξάρτητου οργάνου, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Υπηρεσιών Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, το οποίο θα αποτελείται από εκπροσώπους των εθνικών ρυθμιστικών αρχών των 27 κρατών-μελών.
Βασική αποστολή του φορέα θα είναι να διασφαλίσει αυστηρότερη εποπτεία των "συγκεντρώσεων" στα ΜΜΕ (δηλαδή της συγκέντρωσης πολλών ΜΜΕ σε μία ιδιοκτησία). Θα είναι υπεύθυνος για την έκδοση μη δεσμευτικής γνώμης σε περιπτώσεις εξαγορών-συγχωνεύσεων,όσον αφορά τις επιπτώσεις τους στον πλουραλισμό.
Τα ΜΜΕ θα έχουν τη δυνατότητα να παραπέμψουν υποθέσεις στο όργανο αυτό, για επίλυση διαφορών.