Μια πειραματική θεραπεία για τον καρκίνο του εγκεφάλου που όχι μόνο θεράπευσε το 100% των ποντικών που την έλαβαν, αλλά και εκπαίδευσε το ανοσοποιητικό τους σύστημα να καταπολεμά μελλοντικούς καρκίνους, ανέπτυξαν ερευνητές του Πανεπιστημίου Johns Hopkins (JHU).
Το γλοιοβλάστωμα είναι ένας σπάνιος αλλά επιθετικός τύπος καρκίνου του εγκεφάλου — μόνο το 5% των ασθενών ζει για περισσότερα από πέντε χρόνια μετά τη διάγνωσή του- και ο μέσος χρόνος επιβίωσης είναι μόλις 12-18 μήνες. Θεωρείται το πιο θανατηφόρο είδος καρκίνου.
Το έως τώρα τυπικό σχήμα θεραπείας του γλοιοβλαστώματος ξεκινά με χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση όσο το δυνατόν μεγαλύτερου μέρους του όγκου. Μετά από αυτό, οι ασθενείς συνήθως υποβάλλονται σε χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία για να σκοτώσουν τα κύτταρα που παραμένουν. Ενώ αυτή η προσέγγιση μπορεί να αγοράσει λίγο χρόνο στους ασθενείς, είναι σχεδόν αδύνατο να σκοτωθεί κάθε καρκινικό κύτταρο και ως αποτέλεσμα, το γλοιοβλάστωμα σχεδόν πάντα υποτροπιάζει.
Η νέα θεραπεία για τον καρκίνο του εγκεφάλου που αναπτύχθηκε στο JHU είναι μια υδρογέλη, που εφαρμόζεται στον χώρο που απομένει στον εγκέφαλο μετά την χειρουργική αφαίρεση ενός όγκου γλοιοβλαστώματος. Στο τζελ υπάρχουν νήματα πακλιταξέλης μεγέθους "νανο", ενός υπάρχοντος, εγκεκριμένου από τον FDA φαρμάκου χημειοθεραπείας που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία ορισμένων καρκίνων εκτός του εγκεφάλου.
Αυτά τα νήματα χρησιμεύουν ως οχήματα διανομής, παρέχοντας στους ασθενείς ένα αντίσωμα που δεσμεύεται στο CD47, μια πρωτεΐνη που παράγουν τα καρκινικά κύτταρα για να αποφύγουν την επίθεση από λευκά αιμοσφαίρια που ονομάζονται «μακροφάγα». Όταν το αντίσωμα κολλάει στα καρκινικά κύτταρα, παρεμβαίνει σε αυτή την προστασία και αφήνει τα μακροφάγα να στοχεύουν τον καρκίνο.
Για να δοκιμάσουν την πειραματική θεραπεία, οι ερευνητές εμφύτευσαν όγκους εγκεφάλου σε ποντίκια και στη συνέχεια τους χώρισαν σε έξι ομάδες των οκτώ ποντικών. Τα ποντίκια μιας ομάδας δεν είχαν αφαιρέσει τους όγκους τους - πέθαναν κατά μέσο όρο 22 ημέρες μετά την εμφύτευση του όγκου. Τα ποντίκια μιας άλλης ομάδας αφαίρεσαν χειρουργικά τους όγκους τους οκτώ ημέρες μετά την εμφύτευση - αυτά επέζησαν κατά μέσο όρο μόλις 28,5 ημέρες.
Δύο άλλες ομάδες ποντικών υποβλήθηκαν σε θεραπεία με μια υδρογέλη που περιείχε είτε μόνο το αντίσωμα είτε μόνο την πακλιταξέλη, αφού αφαιρέθηκαν οι όγκοι τους - τα ποντίκια σε αυτές τις ομάδες επιβίωσαν κατά μέσο όρο 39 και 63 ημέρες.
Μια άλλη ομάδα ποντικών έλαβε μια υδρογέλη που περιείχε και το χημειο-φάρμακο και το αντίσωμα, αλλά δεν τους αφαιρέθηκαν πρώτα οι όγκοι. Τα μισά από αυτά τα ποντίκια κατάφεραν να επιβιώσουν για 80 ημέρες - αρκετά για να θεωρηθούν «μακροπρόθεσμα επιζώντες».
Μια τελευταία ομάδα υποβλήθηκε σε θεραπεία με το συνδυασμένο αντίσωμα συν χημειο-υδρογέλη μετά από χειρουργική επέμβαση αφαίρεσης όγκου. Όλα αυτά τα ποντίκια έζησαν τουλάχιστον 80 ημέρες και δεν έδειξαν σημάδια υποτροπής. Οι παρενέργειες ήταν ελάχιστες, τουλάχιστον όσο μπορούν να παρατηρήσουν οι ερευνητές σε ποντίκια.
«Αυτή η υδρογέλη συνδυάζει τόσο τη χημειοθεραπεία, όσο και την ανοσοθεραπεία ενδοκρανιακά», δήλωσε η συν-συγγραφέας Μπέτυ Τάιλερ. «Το τζελ εμφυτεύεται τη στιγμή της εκτομής του όγκου, γεγονός που το κάνει να λειτουργεί πολύ καλά».
Η νέα θεραπεία για τον καρκίνο του εγκεφάλου φαίνεται να κάνει περισσότερα από το να σκοτώνει απλώς καρκινικά κύτταρα που χάθηκαν κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης. Την 80ή ημέρα μετά την αρχική εμφύτευση όγκου, οι ερευνητές εμφύτευσαν εκ νέου κύτταρα όγκου σε επιζώντα ποντίκια. Όταν έλεγξαν ξανά αυτά τα τρωκτικά 20 ημέρες αργότερα, δεν μπόρεσαν να βρουν σημάδια καρκίνου στον εγκέφαλο εκείνων που είχαν υποβληθεί σε θεραπεία με την πλήρως ενισχυμένη υδρογέλη.
«Αυτά τα αποτελέσματα τεκμηριώνουν σθεναρά ότι μια ισχυρή και ανθεκτική ανοσολογική απόκριση κατά του όγκου δημιουργήθηκε με μια ενιαία τοπική θεραπεία… υδρογέλης», γράφουν οι ερευνητές.
Δεδομένου ότι μόνο τα μισά από τα ποντίκια που δεν είχαν αφαιρέσει τους όγκους τους πριν από τη θεραπεία επιβίωσαν τις πλήρεις 80 ημέρες, δεν φαίνεται ότι η νέα υδρογέλη της JHU θα μπορούσε να εξαλείψει την ανάγκη για χειρουργική επέμβαση. Ωστόσο, εάν τα αποτελέσματα της μελέτης σε ποντίκια μεταφραστούν έστω και κάπως στους ανθρώπους - πάντα ένα μεγάλο αν - η υδρογέλη θα μπορούσε να προσφέρει νέα ελπίδα σε άτομα με αυτή τη θανατηφόρα ασθένεια.
«Συνήθως δεν βλέπουμε 100% επιβίωση σε μοντέλα ποντικιών αυτής της ασθένειας», είπε η Τάιλερ. «Η σκέψη ότι υπάρχει δυνατότητα αυτός ο νέος συνδυασμός υδρογέλης να αλλάξει αυτή την καμπύλη επιβίωσης για ασθενείς με γλοιοβλάστωμα είναι πολύ συναρπαστική».