Ο Μπόρις Τζόνσον έγινε αρχηγός των Συντηρητικών και Πρωθυπουργός για έναν και μόνο λόγο: Να κάνει πραγματικότητα την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ με οποιοδήποτε κόστος· και τα κατάφερε. Το κόστος μπορεί να είναι τελικά πολύ μεγαλύτερο απ’ ότι είχε κανείς φανταστεί, αλλά η δουλειά έγινε και για κάποιους τουλάχιστον από τους Συντηρητικούς, ο Πρωθυπουργός είναι πλέον αναλώσιμος. Η πτώση του έχει ήδη αρχίσει, παρά το ότι μπορεί να περάσουν μήνες μέχρι να αναγκαστεί να παραιτηθεί.
Ανάλυση στο Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ από τη Μαρίνα Πρεντουλή, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης και Επικοινωνίας, Πανεπιστήμιο Ανατολικής Αγγλίας
Την τελευταία βδομάδα ο Τζόνσον έχασε τον δεύτερο σύμβουλο ηθικών ζητημάτων που αφορούν την υπουργική συμπεριφορά μέσα σε δυο χρόνια και κανείς δεν περιμένει να υπάρξει «ουρά» υποψήφιων για την θέση που χήρεψε. Ο συγκεκριμένος ρόλος είναι επιφορτισμένος με την έρευνα υπουργικών παραπτωμάτων κατ’ εντολή του Πρωθυπουργού. Πράγμα ανέφικτο, όταν κατηγορούμενος είναι ο ίδιος ο Πρωθυπουργός, που όχι μόνο πρέπει να δώσει την εντολή για την έρευνα, αλλά είναι ουσιαστικά και αυτός που πρέπει να επιβάλλει την τάξη στους υπουργούς του.
Το πολιτικό κόστος του Βrexit έχει μόλις αρχίσει να διαφαίνεται. Στις 14 Ιουνίου το Εθνικό Κόμμα Σκωτίας (SNP) ουσιαστικά άρχισε την καμπάνια για ένα δεύτερο δημοψήφισμα υπέρ της Ανεξαρτησίας της Σκωτίας. Την ίδια βδομάδα το πρωτόκολλο της Βορείου Ιρλανδίας, το κομμάτι δηλαδή της συμφωνίας με την ΕΕ που καθορίζει τι προβλέπεται για τα σύνορα μεταξύ Β. Ιρλανδίας και Δημοκρατίας της Ιρλανδίας και μεταξύ Β. Ιρλανδίας και του υπολοίπου της Μεγάλης Βρετανίας, είναι υπό διαπραγμάτευση μιας και ο Τζόνσον αποφάσισε μονομερώς να αλλάξει την συμφωνία που ο ίδιος υπέγραψε. Όπως είναι αναμενόμενο, η ΕΕ απειλεί με κυρώσεις.
Η αντίστροφη μέτρηση για τον Πρωθυπουργό άρχισε με την αστυνομική έρευνα σχετικά με τα «κορονοπάρτι» του κυβερνητικού επιτελείου, τα οποία είτε διοργάνωσε ο ίδιος είτε στα οποία συμμετείχε. Η έκθεση της Σου Γκρέι (ανώτερη δημόσια υπάλληλος που λειτουργεί ανεξάρτητα από την κυβέρνηση και κλήθηκε να ερευνήσει τις κατηγορίες) αναφέρεται «στην αδυναμία του Πρωθυπουργού και του Υπουργικού Συμβουλίου να ηγηθούν και να δείξουν την ανάλογη κρίση» καταλήγοντας ότι «η ανώτερη ηγεσία που εμπλέκεται, τόσο πολιτική όσο και επίσημη, φέρει την ευθύνη». Η αστυνομική έρευνα, από την άλλη μεριά, οδήγησε στην επιβολή 126 προστίμων σε 83 άτομα, συμπεριλαμβανομένου και του πρωθυπουργικού ζεύγους.
Εικόνα με τον Τζόνσον που πυροδότησε το Partygate στη Βρετανία
Παρά τις αμφιλεγόμενες πολιτικές αποφάσεις και την έλλειψη κατανόησης των διεθνών συμβάσεων που χαρακτηρίζουν τον οπορτουνιστή Τζόνσον, αυτό που πραγματικά χτύπησε την ευαίσθητη χορδή των Βρετανών είναι η παραβίαση των μέτρων που ο ίδιος ο Πρωθυπουργός επέβαλε κατά την πανδημία. Ακρογωνιαίο λίθο της φιλελεύθερης δημοκρατίας, εξάλλου, αποτελεί και η θέση ότι είμαστε όλοι ίσοι ενώπιον του νόμου, ανεξάρτητα από καταγωγή, πλούτο ή αξίωμα. Ακόμα και αν αυτό δεν ισχύει -όπως ξέρει πολύ καλά ο λαός- τουλάχιστον όσοι είναι στην εξουσία πρέπει να φαίνονται και να φέρονται σαν να το τηρούν.
Πράγμα πολύ δύσκολο για την τάξη του Τζόνσον, που όχι μόνο είναι προνομιούχα, αλλά εκπαιδεύεται και σε ιδρύματα όπως το Ίτον και η Οξφόρδη, που ενισχύουν την αίσθηση ανωτερότητας και διαφορετικότητας από τους απλούς ανθρώπους. Ίσως η φωτογραφία της Βασίλισσας -που στην Βρετανία θεωρείται το πρότυπο «αυτοθυσίας» για το δημόσιο καθήκον- που θρηνεί μόνη (λόγω πανδημίας) τον νεκρό άντρα της, την ίδια ώρα που ο Τζόνσον ήταν σε ένα από τα προαναφερθέντα πάρτι, να ήταν η τελευταία σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Πολλές πολιτικές καριέρες στο Ηνωμένο Βασίλειο όπως και αλλού έχουν καταστραφεί επειδή ο δράστης προκάλεσε το κοινό αίσθημα, αν και στο παρελθόν αυτά τα σκάνδαλα ήταν κυρίως σεξουαλικής ή οικονομικής φύσης.
Βέβαια ο Τζόνσον δεν θα έπρεπε να έχει γίνει ποτέ Πρωθυπουργός για άλλους λόγους, όπως η έλλειψη σεβασμού προς τους δημοκρατικούς θεσμούς, αλλά τουλάχιστον το σκάνδαλο οδήγησε 148 Συντηρητικούς βουλευτές να ταχθούν υπέρ της πρότασης μομφής στις 6 Ιουνίου. Όσοι ψήφισαν κατά της μομφής είτε ανήκουν στην ευρωσκεπτικιστική μερίδα του κόμματος είτε πιστεύουν ακόμα, ειδικά όσοι εκλέχθηκαν σε εκλογικές περιφέρειες που παραδοσιακά ψήφιζαν άλλο κόμμα, ότι ο Τζόνσον είναι ο καλύτερος υποψήφιος για τις επόμενες εκλογές. Τα αποτελέσματα των τοπικών εκλογών που διεξήχθησαν στις 5 Μαΐου δεν φαίνεται να συνηγορούν με αυτή την άποψη, μιας και οι Συντηρητικοί έχασαν πάνω από 500 θέσεις δημοτικών συμβούλων. Βέβαια, οι τοπικές εκλογές είναι πολύ διαφορετικές από τις βουλευτικές, όμως ο αντίκτυπος του σκανδάλου των κορονοπάρτι μάλλον συνέβαλε στην εξέλιξη αυτή, την ώρα που η βρετανική οικονομία βρίσκεται αντιμέτωπη με την ύφεση και τον υψηλό πληθωρισμό, ο οποίος αναμένεται να ξεπεράσει το 11%.
Μπορεί ο Τζόνσον να κέρδισε την ψήφο εμπιστοσύνης του κόμματος του προς το παρόν, αλλά πολλοί βουλευτές έχουν χάσει πια την ψυχραιμία τους και μιλάνε δημόσια κατά του. Καθώς, λοιπόν, γίνεται όλο και πιο δύσκολο για τον Πρωθυπουργό να διαχειριστεί το κόμμα του, η παραίτησή του, όπως πιστεύουν πολλοί, είναι θέμα μηνών. Κάτι ανάλογο συνέβη και με την προκάτοχο του Τζόνσον, Τερέζα Μέι που ενώ κέρδισε την ψήφο εμπιστοσύνης των βουλευτών της τον Ιανουάριο του 2019, αναγκάσθηκε να παραιτηθεί τον Ιούλιο. Το πρόβλημα είναι ότι η αντίδραση ενός Πρωθυπουργού σε αυτή την αβέβαιη θέση είναι είτε να αρχίσει να αδιαφορεί είτε να γίνει πιο επιθετικός, προσπαθώντας να επιβληθεί. Ο Τζόνσον φαίνεται να ανήκει στη δεύτερη κατηγορία και αυτό δείχνουν και οι πρόσφατοι χειρισμοί του σε σχέση με την ΕΕ.
Βέβαια και οι Εργατικοί δεν είναι… αναμάρτητοι. Και ο αρχηγός του κόμματος Κιρ Στάρμερ έχει κατηγορηθεί για παραβίαση των κανόνων του λοκντάουν όταν εμφανίστηκαν φωτογραφίες του με μια μπύρα στο χέρι (τρώγοντας κάρυ απ’ ότι μάθαμε) με κάποιους συνεργάτες του, ενώ δούλευαν μέχρι αργά στο γραφείο. Η χρονική στιγμή αυτής της αποκάλυψης την κάνει να φαίνεται εκδικητική αν μη τι άλλο, όμως η αστυνομία διεξάγει έρευνα. Όμως, σε αντιδιαστολή με τον Τζόνσον, ο Στάρμερ δήλωσε πολλές φορές ότι αν η αστυνομία αποφασίσει ότι είναι ένοχος και πληρώσει πρόστιμο, θα παραιτηθεί. Απόφαση με μεγάλο ρίσκο αλλά και μια καλή επικοινωνιακή κίνηση που έχει στόχο να υπογραμμίσει την διαφορετική ηθική υπόσταση των δυο πολιτικών, με το Εργατικό Κόμμα να επιχειρεί να παγιώσει το δημοσκοπικό προβάδισμά του έναντι των κυβερνώντων Τόρις.