Μέσα από 14 ερωτήσεις και απαντήσεις επιχειρεί ο Ηλίας Μόσιαλος να περιγράψει όσα γνωρίζουμε μέχρι σήμερα για τη νέα μετάλλαξη Όμικρον του κορονοϊού. Ο καθηγητής του LSE στην Πολιτική της Υγείας, ο οποίος αναγορεύθηκε επίτιμος διδάκτορας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, παραθέτει σε μια μακροσκελή ανάρτησή του στο Facebook όσα ξέρουμε μέχρι σήμερα για τη νέα μετάλλαξη και την αποτελεσματικότητα των εμβολίων απέναντί της
Η ανάρτηση του Ηλία Μόσιαλου:
Από το πρωί κυριαρχούν στα διεθνή ΜΜΕ δημοσιεύματα και απόψεις σχετικά με την εξασθένηση της προστασίας των εμβολίων έναντι της παραλλαγής Όμικρον, βάσει εργαστηριακών μετρήσεων, έως και 40 φορές χαμηλότερων αντισωμάτων.
Τι ισχύει όμως στην πραγματικότητα και πώς πρέπει να αντιμετωπίζουμε τα δεδομένα που έχουμε μέχρι στιγμής;
Θα ξεκινήσω επαναλαμβάνοντας πως η δημόσια υγεία είναι ένα διεπιστημονικό πεδίο που συνθέτει αναλύσεις και πληροφορίες από διαφορετικούς κλάδους για να βγάλει ασφαλή συμπεράσματα. Είναι άλλο θέμα η διάχυση της πληροφορίας και η εκλαΐκευση επστημονικών πληροφοριών, και ένα άλλο θέμα η αναλυτική προσέγγιση και η αξιολόγηση σύνθετων δεδομένων, όπως η πανδημία που αντιμετωπίζουμε εδώ και 2 χρόνια.
Ας βάλουμε επομένως τα πράγματα σε μία σειρά.
1. Είναι από μόνη της η πτώση του τίτλου των εξουδετερωτικών αντισωμάτων ενδεικτική, ακόμα και εάν είναι σημαντική, για την αποτελεσματικότητα των εμβολίων;
Η ανοσολογική απόκριση είναι πολυπαραμετρική. Για αυτό δεν υπάρχει ούτε για τον κορωνοϊό κάποιο όριο που να έχει τεθεί από ερευνητικό ή άλλο φορέα δημόσιας υγείας ως ”όριο ασφαλείας” ή ”όριο προστασίας” για τα εξουδετερωτικά αντισώματα που κάτω από αυτό θεωρούμαστε εκτεθειμένοι στον ιό.
2. Προκαλεί ανησυχία η πτώση;
Δυο σημεία εδώ.
Από τη μια έχουμε τους ανοσοκατασταλμένους που έχουν ιδιατερότητα αναφορικά με την κυτταρική ανοσία. Εκεί ίσως και να είναι ενδεικτική και ανησυχητική.
Από την άλλη έχουμε τους ερευνητές που παράγουν και επεξεργάζονται τα δεδομένα που προκύπτουν από τις μελέτες για τον νέο ιό και μεταξύ αυτών και την κυτταρική ανοσία. Και για αυτούς η αβεβαιότητα είναι διαφορετική γιατί οφείλουν να διερευνήσουν το πρόβλημα και να επαναπροσδιορίσουν την ανοσοαπόκριση ώστε να ενημερώσουν ή και να προειδοποιήσουν τους φορείς λήψης αποφάσεων. Θα θυμάστε, όμως, πως και για τη Βήτα είχαμε τέτοια εργαστηριακά αποτελέσματα, αλλά τελικά δεν υπήρχε ζήτημα με τα υπάρχοντα εμβόλια όσον αφορά την προστασία από σοβαρή νόσο.
3. Έχουμε άλλες πληροφορίες;
Κυκλοφορούν διάφορες επιστημονικές παρατηρησεις και αδημοσίευτες ακόμα εργαστηριακές μελέτες, που αφορούν τις καλλιέργειες κυττάρων με την συγκεκριμένη παραλλαγή, ή τις αλλαγες στη δομή του νέου ιού, αλλά τίποτα ακόμα δεν δείχνει πως υπάρχει συγκεκριμένος λόγος ανησυχίας.
4. Πότε θα γνωρίζουμε;
Θα ξέρουμε με ασφάλεια για την μετάδοση, την εισαγωγή στα νοσοκομεία ή την σοβαρότερη έκβαση της νόσου αν κάποιος κολλήσει την Όμικρον, αλλά και την αναγωγή ανά ηλικία ή κατάσταση εμβολιασμού (πληρως / ατελώς / 2 ή 3 δόσεις) σε διάστημα μικρότερο από 2 εβδομάδες από τα επιδημιολογικα και τα κλινικά δεδομένα που συλλέγονται. Αυτά θα συμπληρώσουν την εικόνα των υπαρχόντων εργαστηριακών δεδομένων.
5. Τι ξέρουμε για τα κλινικά δεδομένα επί του παρόντος;
Η πλειονότητα όσων κόλλησαν και όσων εχουν εισαχθεί στο νοσοκομείο είναι ανεμβολίαστοι. Ξέρουμε επίσης από τα στοιχεία του ECDC πως από τα 287 κρούσματα στην ΕΕ, για όσα έχουν πληροφορίες, αφορούν ασυμπτωματικούς ή ήπια συμπτωματικούς.
6. Αρκεί το γεγονός πως όσοι έχουν κολλήσει και ήταν ασυμπτωματικοί για να βγάλουμε συμπεράσματα ήδη;
Όχι, γιατί οι περισσότεροι ανήκαν σε μικρότερες ηλικιακές ομάδες (κάτω των 40) και σε αυτές τις ηλικιακές ομάδες δεν έχουν συνήθως βαριά νόσηση. Άρα πρέπει να περιμένουμε για να έχουμε μεγαλύτερο δείγμα και από τη Ν. Αφρική και από την Ευρώπη για να εξάγουμε συμπεράσματα.
7. Έχουμε άλλες πληροφορίες;
Η ανάλυση των λυμάτων στη Ν. Αφρική δείχνει πως η έκταση της διασποράς είναι μεγαλύτερη από αυτή που έχει ποσοτικοποιηθεί επί του παρόντος μοριακά σε φορείς, και πρέπει να επιβεβαιωθεί με περαιτέρω αναλύσεις.
8. Στο καλό σενάριο που η παραλλαγή Όμικρον είναι πιο μολυσματική και λιγότερο επικίνδυνη, μπορούμε να θεωρούμε πως πλησιάζει το τέλος της πανδημίας;
Μέχρι στιγμής οι 2 παραλλαγές που έχουν επικρατήσει, οι Άλφα και Δέλτα, είχαν αλλαγές σε σχέση με το αρχικό στέλεχος του ιού σε πιο μολυσματικό και λίγο πιο επικίνδυνο. Αν επικρατήσει το καλό σενάριο θα είναι η πρώτη φορά που θα έχουμε πιο μολυσματικό και λιγότερο επικίνδυνο στέλεχος.
Γκράφιτι στην Αθήνα
9. Επομένως οδεύουμε προς το τέλος;
Όχι απαραίτητα, κυρίως γιατί ο ιός κυκλοφορεί πολύ εύκολα, καθώς μεταδίδεται από προσυμπτωματικούς και ασυμπτωματικούς, δισεκατομμύρια ανεμβολίαστους και ως ενα βαθμό από εμβολιασμένους. Και να ξαναπούμε εδώ πως αναφορικά με το ιικό φορτίο και τη διάρκεια, οι εμβολιασμένοι μεταδίδουν τον ιό σημαντικά λιγότερο.
10. Είναι πιθανό να δούμε και άλλες παραλλαγές του ιού τους επόμενους μήνες;
Ναι. Αλλά να θυμόμαστε πως δεν μπορούμε προφανώς να πιέσουμε τον ιό για να κατευθύνουμε την πορεία της λοίμωξης που προκαλεί. Αλλά μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την διαθεσιμότητα των φαρμακευτικών και μη- φαρμακευτικών παρεμβάσεων. Η λύση είναι η αύξηση των εμβολιασμών και η τήρηση των κανόνων δημόσιας υγείας. Σε λίγο καιρό θα έχουμε και αντιϊικά φάρμακα. Στο μέλλον ίσως ο ιός εξελιχθεί σε πιο μολυσματικό αλλά λιγότερο επικίνδυνο, ή -στο λιγότερο πιθανό ελπίζω σενάριο- σε πιο επικίνδυνο. Στην περίπτωση αυτή, αν τα συμπτώματα είναι πιο έντονα, όπως με τον SARS-CoV-1, η διάγνωση θα γίνεται πιο άμεσα και με συνδυασμό φαρμάκων, εμβολίων και έγκαιρης απομόνωσης θα αντεπεξέλθουμε.
11. Άρα μετά από τόσο καιρό υπάρχουν ακόμα μόνο αβεβαιότητες;
Όχι ακριβώς. Έχουμε περισσότερες δυνατότητες, έχουμε εμβόλια και φάρμακα και γνωρίζουμε ποια μέτρα δημόσιας υγείας είναι αποτελεσματικά. Δεν δικαιούμαστε να μιλάμε απαξιωτικά, και κανείς μας δεν πρέπει να ξεχνάει τον τεράστιο όγκο επιστημονικής έρευνας που παράγεται καθημερινά σε όλο τον πλανήτη ώστε να είμαστε όλοι και προστατευμένοι και ενήμεροι και έτοιμοι να αντεπεξέλθουμε.
12. Να φοβόμαστε ή όχι την Όμικρον;
Αν είναι κάτι που πρέπει να φοβόμαστε είναι η Δέλτα. Αυτό πρέπει να θυμόμαστε. Να προσέχουμε γιατί η Δέλτα σκοτώνει καθημερινά δεκάδες συμπατριώτες μας και χιλιάδες ανθρώπους στον πλανήτη. Προέχει όλων η τήρηση των μέτρων προστασίας και η επιτάχυνση των εμβολιασμών
13. Τι λένε οι εταιρείες Pfizer/ BioNTech για την αποτελεσματικότητα των εμβολίων κατά της Όμικρον;
Σε σημερινή τους ανακοίνωση οι 2 εταιρείες παραθέτουν στοιχεία που δείχνουν πως ίσως αρκούν 2 δόσεις με τα τωρινά εμβόλια για την προστασία μας από σοβαρή νόσο αν κολλήσουμε. Αυτή η προστασία θα είναι ακόμα υψηλότερη μετά τις 3 δόσεις.
14. Τι κάνουμε τώρα, εν συμπεράσματι;
Δεν χρειάζεται απαξίωση των δυνατοτήτων που έχουμε να αντεπεξέλθουμε στην πανδημία. Ούτε πανικός. Χρειάζεται συνεχής αλλά κυρίως συνεπής ανάλυση των δεδομένων με διεπιστημονική προσέγγιση. Χρειάζεται και λίγη υπομονή. Στις επόμενες 10-15 μέρες θα έχουμε ασφαλή συμπεράσματα.