Τον… τρίτο δρόμο εξόδου από το μνημόνιο, με μια «ήπια» προληπτική γραμμή χρηματοδότησης χωρίς πρόσθετες δεσμεύσεις στην οικονομική πολιτική, θα ακολουθήσει, πιθανότατα, η κυβέρνηση, προκειμένου να προστατεύσει τις τράπεζες από το σοκ της μη αποδοχής των ελληνικών ομολόγων για αναχρηματοδότηση από την ΕΚΤ.
Προς το παρόν, η κυβέρνηση διατηρεί τη ρητορική υπέρ της εντελώς «καθαρής» εξόδου από το πρόγραμμα και ήλθε σε ανοικτή σύγκρουση με τον Γιάννη Στουρνάρα, όταν ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος πρότεινε να βγει η χώρα από το πρόγραμμα με μια προληπτική γραμμή χρηματοδότησης από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας.
Οι τραπεζίτες, στην Ελλάδα και διεθνώς, εκτιμούν, όμως, ότι αυτή είναι μια αρχική διαπραγματευτική θέση, που έχει στόχο να αποκλεισθεί από τη διαπραγμάτευση το ενδεχόμενο να προσφερθεί στη σημερινή κυβέρνηση η ίδια, πολιτικά δηλητηριώδης, πιστωτική γραμμή, που είχε προσφερθεί στα τέλη του 2014 στην τότε κυβέρνηση Σαμαρά.
Αυτό που θέλει να αποφύγει πάση θυσία η κυβέρνηση είναι η ενισχυμένη πιστωτική γραμμή του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ECCL), η οποία περιλαμβάνει στο… μενού και ένα τουλάχιστον 12μηνης διάρκειας νέο μνημόνιο, η εφαρμογή του οποίου θα αξιολογείται με τριμηνιαίους ελέγχους.
Όμως, ανάμεσα στην «καθαρή» έξοδο και στη γραμμή ECCL βρίσκεται η προληπτική γραμμή χρηματοδότησης (PCCL), που αποτελεί τον τρίτο δρόμο εξόδου από το μνημόνιο, καθώς θα διασφαλίζει ότι η ΕΚΤ θα διατηρήσει την κατ’ εξαίρεση αποδοχή των ελληνικών ομολόγων για αναχρηματοδότηση, μέχρι να ανεβεί η βαθμολογία τους από τους οίκους αξιολόγησης στην επενδυτική βαθμίδα.
«Ένα προληπτικό πρόγραμμα χρηματοδότησης θα χρειασθεί για να διασφαλισθεί ότι τα ελληνικά ομόλογα θα παραμείνουν επιλέξιμα για τις αναχρηματοδοτικές λειτουργίες της ΕΚΤ», τόνισε πριν από λίγες ημέρες ο επικεφαλής οικονομολόγος ευρωπαϊκών θεμάτων της HSBC, Φάμπιο Μπαλμπόνι.
Ο ίδιος υπογράμμισε ότι τα ομόλογα είναι ακόμη σε μεγάλη απόσταση από την επενδυτική βαθμίδα και εξαιρούνται από το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ, κάτι που περιορίζει τη δυνατότητα συνέχισης της μείωσης των αποδόσεων.
Πλήγμα στις τράπεζες
Το κύριο πρόβλημα, πάντως, που έχει να αντιμετωπίσει η ελληνική κυβέρνηση στη διαπραγμάτευση για την επόμενη ημέρα των μνημονίων είναι το σοκ που θα υποστεί το τραπεζικό σύστημα από μια «καθαρή» έξοδο, καθώς η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει ξεκαθαρίσει ότι δεν θα κάνει εκπτώσεις στους κανόνες της: αν δεν υπάρχει ένα νέο πρόγραμμα προληπτικής χρηματοδότησης, η κατ’ εξαίρεση αποδοχή των ομολόγων θα τερματισθεί, όπως ακριβώς είχε συμβεί και τον Φεβρουάριο του 2015.
Σήμερα, οι τράπεζες βελτιώνουν συνεχώς τη χρηματοδοτική τους βάση, μειώνοντας τη χρηματοδότηση από τον ακριβό έκτακτο μηχανισμό ELA (επιτόκιο 1,55%), από τον οποίο, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία (Νοεμβρίου 2017) αντλούσαν γύρω στα 19 δισ. ευρώ. Η κατ’ εξαίρεση αποδοχή ελληνικών ομολόγων τους έχει επιτρέψει, μάλιστα, να αυξήσουν πάνω από τα 13 δισ. ευρώ τη χρηματοδότηση από τον τακτικό μηχανισμό της ΕΚΤ, με μηδενικό επιτόκιο.
Σε περίπτωση εντελώς «καθαρής» εξόδου, το σύνολο του δανεισμού των τραπεζών από το Ευρωσύστημα θα πρέπει να περάσει στον ELA, κάτι που θα αυξήσει με πολύ επώδυνο τρόπο για τις τράπεζες τις δαπάνες για τόκους και θα θέσει, πιθανότατα, σε κίνδυνο εκτροχιασμού τα επιχειρησιακά σχέδια για επιστροφή σε ικανοποιητική κερδοφορία, αυξάνοντας τον κίνδυνο ανακεφαλαιοποίησης.
Επιπλέον, η ΕΚΤ θεωρεί ότι η «καθαρή» έξοδος θα εκθέσει τις τράπεζες σε κινδύνους, αν για οποιοδήποτε λόγο, εσωτερικό ή διεθνή, σημειωθεί φυγή καταθέσεων, γι’ αυτό και αναμένεται να επιμείνει ότι, σε περίπτωση «καθαρής» εξόδου, θα διατηρηθούν ισχυροί περιορισμοί στις αναλήψεις μετρητών και στην εξαγωγή κεφαλαίων.
Οι προϋποθέσεις για την PCCL
Η ιδανική λύση για την κυβέρνηση, προκειμένου να αποφύγει αυτά τα δυσμενή σενάρια, θα ήταν να κατάφερνε να ενταχθεί στην προληπτική γραμμή PCCL, την οποία αρνήθηκαν στον Αντώνη Σαμαρά οι Ευρωπαίοι δανειστές το 2014, επειδή είχαν κρίνει ότι δεν είχε εφαρμοσθεί στο σύνολό του το δεύτερο πρόγραμμα.
Για να κριθεί από τους Θεσμούς των δανειστών και το Eurogroup ότι μπορεί η Ελλάδα να πάρει την προληπτική γραμμή PCCL, η οποία δενπροϋποθέτει νέο μνημόνιο, θα χρειασθούν δύο επιτυχίες εντός του 2018: να εφαρμοσθεί πλήρως το πρόγραμμα, με… «πεντακάθαρη» τέταρτη αξιολόγηση, που δεν θα αφήνει «ουρές» για μελλοντικό πρόγραμμα, αλλά και να επιτύχει απόλυτα το πρόγραμμα εξόδου στην αγορά ομολόγων.
Αν εκπληρωθούν αυτές οι προϋποθέσεις, ο τρίτος δρόμος εξόδου από το μνημόνιο θα ανοίξει και η ΕΚΤ όχι μόνο θα διατηρήσει ανοικτούς τους κρουνούς φθηνής χρηματοδότησης των τραπεζών, αλλά θα προχωρήσει, όπως είχε τονίσει πρόσφατα ο Γ. Στουρνάρας, και σε αγορές ομολόγων, κρατικών και τραπεζικών, στο πλαίσιο του QE.