Σε πλήρη ανατροπή των μακροοικονομικών σεναρίων για το 2022, με αντανάκλαση στον κρατικό προϋπολογισμό και στις δυνατότητες που αυτός θα έχει για πρόσθετα μέτρα στήριξης των ασθενέστερων έναντι των κυμάτων ακρίβειας, οδηγεί ο πόλεμος στην Ουκρανία. Αναλυτές «βλέπουν» απότομη προσγείωση της αύξησης του ΑΕΠ, σε σχέση με τις προβλέψεις που γίνονταν λίγο πριν την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και, παράλληλα, μεγάλη έξαρση των πληθωριστικών πιέσεων.
Είναι χαρακτηριστικό ότι, όπως προκύπτει από δηλώσεις του γενικού διευθυντή του ΙΟΒΕ, καθηγητή Νίκου Βέττα, το νέο μακροοικονομκό σενάριο, στο οποίο προσανατολίζεται το Ίδρυμα προβλέπει μισό ρυθμό ανάπτυξης, σε σχέση με την προηγούμενη πρόβλεψη και διπλάσιο μέσο πληθωρισμό για το 2022. Ειδικότερα, εκτιμάται ότι ο ρυθμός ανάπτυξης δεν θα υπερβεί το 2,5%, έναντι προηγούμενης πρόβλεψης για 5%, ενώ ο μέσος πληθωρισμός από το 2% αναμένεται τώρα να ανεβεί στο 4%.
Στις τελευταίες του προβλέψεις, λίγο πριν το ξέσπασμα του πολέμου, το ΙΟΒΕ είχε καταρτίσει δύο μακροοικονομικά σενάρια. Στο βασικό σενάριο, προβλεπόταν ανάπτυξη έως 5% με πληθωρισμό έως 1,8%. Στο χειρότερο σενάριο, η ανάπτυξη προβλεπόταν να διαμορφωθεί σε 2,5% έως 3%, με τον πληθωρισμό να μην υπερβαίνει το 1%. Το τρίτο σενάριο που έρχεται στο προσκήνιο έχει χαρακτηριστικά στασιμοπληθωρισμού, με χαμηλότερο ρυθμό ανάπτυξης και πολύ υψηλότερο μέσο πληθωρισμό.
Τα δύο... προπολεμικά σενάρια του ΙΟΒΕ
Ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας, εκτίμησε σε χθεσινές του δηλώσεις ότι αυτή η κρίση πρώτα θα φέρει τάσεις στασιμοπληθωρισμού, δηλαδή επιβράδυνση της ανάπτυξη και έξαρση του πληθωρισμού, αλλά μεσοπρόθεσμα οδηγεί σε αποπληθωρισμό. Σε κάθε περίπτωση, σημασία έχει πώς θα αντιμετωπισθούν οι νέες συνθήκες από την οικονομική πολιτική σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
«Βραχυπρόθεσμα, οι επιπτώσεις της κρίσης αυτής λειτουργούν προς την κατεύθυνση του στασιμοπληθωρισμού», τόνισε ο κ. Στουρνάρας, «αλλά μεσοπρόθεσμα οδηγούν σε αποπληθωρισμό, σε συνάρτηση βεβαίως με την αποκλιμάκωση της αβεβαιότητας. Επί του παρόντος, δεν γνωρίζουμε πότε και πώς θα επιλυθεί η ουκρανική κρίση, επομένως πρέπει να τηρήσουμε μια προσεκτική στάση καθώς είναι ακόμη πολύ νωρίς για να εκτιμηθεί ο αντίκτυπός της. Η ένταση της νέας σοβαρής διαταραχής θα εξαρτηθεί, μεταξύ άλλων, από την απάντηση της δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η οποία δεν έχει ακόμη καθοριστεί».
Η κυβέρνηση περιμένει με αγωνία τις αποφάσεις της Ευρώπης σε πολλά επίπεδα, οι οποίες θα μπορούσαν να μετριάσουν τις επιδράσεις της κρίσης στην οικονομία και τον κρατικό προϋπολογισμό. Αφενός, χρειάζεται μια απόφαση για την παράταση της αναστολής εφαρμογής των κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας, αφετέρου ειδικές ρυθμίσεις, όπως η καταβολή ενισχύσεων στήριξης για την ακρίβεια στο ρεύμα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ή η εξαίρεση αυτών των δαπανών από τον υπολογισμό του ελλείμματος. Χωρίς τέτοια μέτρα, η κατάσταση στην εφαρμογή του προϋπολογισμού θα γίνει πολύ δύσκολη και θα είναι στενά τα περιθώρια για την παροχή ενισχύσεων σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά.
Η κύρια πηγή δημοσιονομικής πίεσης, όπως είχε προειδοποιήσει πρόσφατα και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θα είναι η παροχή ενεργειακών επιδοτήσεων, καθώς μια μεγάλη αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου και, κατ' επέκταση, του ρεύματος θα μπορούσε πολύ γρήγορα να εξαντλήσει τα περιθώρια του ειδικού λογαριασμού για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΕΛΑΠΕ) και να μεταφέρει το κόστος στον προϋπολογισμό.
Για πρώτη φορά, στην πρόσφατη έκθεση ενισχυμένης εποπτείας, η Κομισιόν είχε τονίσει τους κινδύνους για τον προϋπολογισμό, εάν υπάρξουν υπερβολικές επιδοτήσεις για την ηλεκτρική ενέργεια. Όπως υπογράμμισε, οι νέες επιδοτήσεις ηλεκτρικής ενέργειας θα απαιτήσουν στενή παρακολούθηση λόγω του μεγάλου μεγέθους τους, ιδίως όσον αφορά την κάλυψη των εν λόγω επιδοτήσεων από τον ειδικό λογαριασμό για τις ΑΠΕ. Θα πρέπει να διασφαλισθεί, ανέφερε η Κομισιόν, ότι ο λογαριασμός των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας δεν θα περάσει σε έλλειμμα, μεταφέροντας πιέσεις στον κρατικό προϋπολογισμό.
Σε ένα σενάριο που εξέτασαν οι αναλυτές του επενδυτικού οίκου Axia, φαίνεται ότι η επιδείνωση της ενεργειακής κρίσης λόγω του πολέμου στην Ουκρανία θα μπορούσε να προσθέσει έως και 1% του ΑΕΠ στο έλλειμμα του 2022. Ειδικότερα, εκτιμάται ότι η κλιμάκωση των γεωπολιτικών εντάσεων μπορεί να οδηγήσει σε παρατεταμένη αύξηση των τιμών χονδρικής στο ρεύμα. Εάν υποτεθεί ότι η μέση τιμή χονδρικής το 2022 αυξάνεται στα 300 ευρώ/μεγαβατώρα, από τα περίπου 220 ευρώ όπου διαμορφώθηκε τον Φεβρουάριο, τότε θα δημιουργηθεί διπλή πίεση, καθώς θα αυξηθούν οι επιδοτήσεις και θα μειωθεί το ΑΕΠ, με αποτέλεσμα να διευρυνθεί το έλλειμμα έως και κατά 1%. Η αύξηση του ελλείμματος λόγω των πρόσθετων επιδοτήσεων υπολογίζεται έως και σε 1 δισ. ευρώ.
Αυτή δεν είναι, όμως, η μοναδική δημοσιονομική πίεση που προκαλείται από τον πόλεμο. Η κυβέρνηση και οι καταναλωτές θα βρεθούν τους επόμενους μήνες μπροστά σε ένα ντόμινο ανατιμήσεων σε βασικά αγαθά, από τα καύσιμα έως τα τρόφιμα, καθώς οι διεθνείς κυρώσεις στη Ρωσία έχουν δημιουργήσει τεράστια προβλήματα στις αγορές εμπορευμάτων, ωθώντας σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα τις τιμές.
Τα μόνα μέτρα που θεωρείται ότι έχουν «κλειδώσει» προς το παρόν είναι η συνέχιση των επιδοτήσεων για το ρεύμα και η καταβολή ειδικού επιδόματος στους ασθενέστερους το Πάσχα. Όμως, οι επιδράσεις της ακρίβειας στο διαθέσιμο εισόδημα των καταναλωτών είναι τόσο έντονες και αυξάνονται με τέτοιους ρυθμούς, ώστε η κυβέρνηση βρίσκεται σε συνεχή πίεση να αυξήσει τα μέτρα στήριξης. Είναι χαρακτηριστικό ότι τον Ιανουάριο ο πληθωρισμός εκτιμάται ότι ξέφυγε στο 7%, ενώ θα κινηθεί ακόμη υψηλότερα τους επόμενους μήνες.
