Πριν από 70 χρόνια, δώδεκα χώρες ίδρυσαν τη Βορειοατλαντική Συμμαχία στην Ουάσινγκτον. Σήμερα το ΝΑΤΟ τίθεται από πολλούς υπό αμφισβήτηση, σε μια περίοδο που υπάρχουν πολλές παγκόσμιες προκλήσεις.
Το ΝΑΤΟ έχει φτιαχτεί «για να κρατά μακριά από την Ευρώπη τους Ρώσους, για να φέρει τους Αμερικανούς εντός αυτής και για να συγκρατεί τους Γερμανούς».
Το είχε πει κάποτε μεταξύ σοβαρού και αστείου ο πρώτος γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, ο Βρετανός Λόρδος Χάστινγκς Ίσμεϊ . Και δεν απείχε πολύ από την πραγματικότητα.
Ετσι ήταν τα πράγματα στα πρώτα χρόνια λειτουργίας του ΝΑΤΟ. Οι μνήμες από τον Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο, τον οποίο ξεκίνησε η Γερμανία, ήταν ακόμη νωπές, η Σοβιετική Ένωση ήλεγχε σχεδόν το σύνολο της Ανατολικής Ευρώπης και την Ανατολική Γερμανία, ενώ οι ΗΠΑ σκέφτονταν ότι πρέπει να επηρεάζουν πιο έντονα την Ευρώπη, ειδάλλως ο κίνδυνος της σοβιετικής επιρροής θα ήταν ακόμη πιο έντονος.
Ο ψυχρός πόλεμος με τις συνέπειές του διήρκεσε σχεδόν 40 χρόνια. Υπήρχαν κάθε τόσο εντάσεις, αλλά η κατάσταση σε διεθνές επίπεδο παρέμενε επί χρόνια λίγο-πολύ σταθερή. Στο πλαίσιο αυτό πάντα προτεραιότητα των ΗΠΑ ήταν η προάσπιση της ιδιαίτερης σχέσης με την Ευρώπη έναντι της Σοβιετικής Ένωσης. Αλλά από το 1988/1989 η κατάσταση άλλαξε ριζικά.
Οι αλλαγές μετά τη διάλυση του σοβιετικού μπλοκ
Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και του υπαρκτού σοσιαλισμού, οι νικήτριες δυνάμεις του Β´ Παγκοσμίου Πολέμου συμφώνησαν για την ανάγκη της Γερμανικής Επανένωσης. Πλέον μέλος του ΝΑΤΟ ήταν η ενοποιημένη Ομοσπονδιακή Γερμανία. Μια ακόμη μεγάλη αλλαγή επήλθε όταν εντάχθηκαν επίσης στο ΝΑΤΟ η Πολωνία, η Ρουμανία και οι χώρες της Βαλτικής - που ανήκαν παλαιότερα στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας . Ο φόβος για έναν νέο ψυχρό πόλεμο άρχισε και πάλι να διαφαίνεται. Η Ρωσία ένιωθε ότι απειλείται από την διεύρυνση της βορειοατλαντικής συμμαχίας προς ανατολάς.
Οι διενέξεις και οι κρίσεις δεν είναι ξένες στο ΝΑΤΟ. Το αντίθετο. Από τη δεκαετία του ΄90 το ΝΑΤΟ άρχισε να συμμετέχει σε αποστολές πέραν των ορίων της επικράτειας των χωρών μελών του. Η Γερμανία, παρά τις έντονες συζητήσεις αναφορικά με τη συμμετοχή της στις νατοϊκές αποστολές λόγω του παρελθόντος της, συμμετείχε με το ΝΑΤΟ στις επιχειρήσεις στα Βαλκάνια τη δεκαετία του 90 αλλά και στο Αφγανιστάν. Μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις στις ΗΠΑ την 11η Σεπτεμβρίου 2001, το ΝΑΤΟ διεμήνυσε ευθαρσώς ότι όλες οι χώρες-μέλη του ότι πρέπει να συνδράμουν όποια άλλη χώρα-μέλος αντιμετωπίζει επίθεση ή απειλή. Η 11η Σεπτεμβρίου και οι παγκόσμιες συνέπειές της της μέχρι σήμερα διχάζουν.
Στην εποχή του Τραμπ
Από τότε που εξελέγη πρόεδρος των ΗΠΑ ο Ντόναλντ Τραμπ, φαίνεται ότι το ΝΑΤΟ βρίσκεται υπό πίεση. Ο Αμερικανός πρόεδρος έχει θέσει πολλές φορές ήδη υπό αμφισβήτηση το ρόλο και τη σημασία του. Το 2018 για παράδειγμα είχε αναρωτηθεί δημοσίως γιατί οι ΗΠΑ θα πρέπει να υπερασπίζονται ένα μικρό κράτος όπως το Μαυροβούνιο και να ρισκάρουν έναν «Γ´ Παγκόσμιο Πόλεμο».
Επίσης έχει δηλώσει ότι η αμερικανική βοήθεια πρέπει να παρέχεται μόνο σε όσες χώρες εισφέρουν οικονομικά στο ΝΑΤΟ - και μάλιστα επαρκώς. Ο Ντόναλντ Τραμπ θέτει πολύ συχνά στο στόχαστρο και τη γερμανική οικονομική συμβολή στο ΝΑΤΟ, θεωρώντας τη λίγη. «Πληρώνουμε πάρα πολλά για τον προϋπολογισμό του ΝΑΤΟ. Το ΝΑΤΟ είναι πολύ σημαντικό, αλλά βοηθά την Ευρώπη πολύ περισσότερο από ό,τι εμάς», είχε δηλώσει το 2018 κατά την τελευταία Σύνοδο της Συμμαχίας
Υπό την πίεση των ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ έχει θέσει στόχο να αυξηθούν οι αμυντικές δαπάνες των χωρών -μελών του κατά 2% του ΑΕΠ μέχρι το 2024.
Για την ώρα μόνο οι ΗΠΑ δαπάνησαν 3,39% για αμυντικές δαπάνες το 2018, ενώ λίγα ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ ξεπέρασαν ή έφτασαν τον στόχο του 2%.
Αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με στοιχεία του ΝΑΤΟ και του SIPRI η Ελλάδα ήρθε δεύτερη μετά τις ΗΠΑ το 2018, με ποσοστό 2,22% του ΑΕΠ. Οι αμυντικές δαπάνες της Γερμανίας για το ΝΑΤΟ ανήλθαν στο 1,23%. Σε πολλές χώρες-μέλη γινονται έντονες συζητήσεις για το θέμα της περαιτέρω αύξησης των αμυντικών δαπανών.
Κρίστοφ Χάσελμπαχ/ Deutsche Welle
Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη