Ενόψει του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Οκτωβρίου, η Επιτροπή υπέβαλε σήμερα έκθεση σχετικά με τη σημαντική πρόοδο που έχει σημειωθεί από το 2015 στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος δράσης για τη μετανάστευση, εστιάζοντας στα μέτρα της ΕΕ, μετά την τελευταία έκθεση προόδου του Μαρτίου 2019, ενώ καθορίζει επίσης τους τομείς στους οποίους πρέπει να συνεχιστούν οι εργασίες για την αντιμετώπιση των σημερινών και των μελλοντικών μεταναστευτικών προκλήσεων.
Η ύπατη εκπρόσωπος και αντιπρόεδρος της Επιτροπής, Φεντερίκα Μογκερίνι, δήλωσε: «Τα τελευταία χρόνια έχουμε εκπονήσει εξωτερική μεταναστευτική πολιτική της ΕΕ, η οποία ήταν προηγουμένως ανύπαρκτη. Έχουμε αναπτύξει νέες εταιρικές σχέσεις και ενισχύσει τις παλαιότερες, αρχίζοντας από την Αφρικανική Ένωση και τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών. Με τη συνεργασία μας διασώζουμε ανθρώπινες ζωές και προστατεύουμε όσους έχουν ανάγκη, επιτρέποντας τη δημιουργία διαύλων νόμιμης μετανάστευσης, αντιμετωπίζοντας τα αίτια της μετανάστευσης και καταπολεμώντας την λαθραία διακίνηση μεταναστών και την εμπορία ανθρώπων. Τα τελευταία χρόνια έχει επιβεβαιωθεί ότι καμία χώρα δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μόνη της αυτό το πολύπλοκο θέμα. Μόνο μέσω της συνεργασίας μας, ενώνοντας τις δυνάμεις μας, μπορούμε να ανταποκριθούμε σε αυτές τις παγκόσμιες προκλήσεις με αποτελεσματικό, ανθρώπινο και βιώσιμο τρόπο».
Ο επίτροπος Μετανάστευσης, Εσωτερικών Υποθέσεων και Ιθαγένειας Δημήτρης Αβραμόπουλος, τόνισε: «Τα τελευταία χρόνια απέδειξαν ότι μόνο από κοινού ως Ένωση είμαστε ικανοί να ανταποκρινόμαστε σε ακραίες περιστάσεις. Συλλογικά, θέσαμε τα διαρθρωτικά και επιχειρησιακά θεμέλια για ένα ολοκληρωμένο ευρωπαϊκό σύστημα μετανάστευσης, το οποίο όχι μόνο ανταποκρίνεται αποτελεσματικά και αποφέρει αποτελέσματα, αλλά και προάγει την αλληλεγγύη και την υπευθυνότητα. Αν και εξακολουθεί να χρειάζεται περισσότερη δουλειά και η κατάσταση παραμένει εύθραυστη, είμαστε πολύ καλύτερα προετοιμασμένοι απ' ό,τι το 2015».
Όταν ξέσπασε η μεταναστευτική κρίση το 2015, η ΕΕ, όπως σημειώνει το σχετικό ανακοινωθέν, ανέλαβε ταχεία και αποφασιστική δράση για την αντιμετώπιση των έκτακτων προκλήσεων μέσω κοινών ευρωπαϊκών λύσεων. Κατά την τελευταία τετραετία, έχουν πλέον τεθεί οι βάσεις για μια ισχυρή συλλογική μεταναστευτική πολιτική της Επιτροπής και υπάρχουν νέα εργαλεία και διαδικασίες για αποτελεσματικό συντονισμό και συνεργασία. Η Κομισιόν είναι καλύτερα εξοπλισμένη από ποτέ για να παρέχει επιχειρησιακή και χρηματοδοτική στήριξη στα κράτη μέλη που υφίστανται πίεση, να διαχειρίζεται τα εξωτερικά σύνορα και να συνεργάζεται στο πλαίσιο εταιρικής σχέσης με χώρες εκτός ΕΕ. Ωστόσο, απαιτούνται περισσότερες προσπάθειες για να ολοκληρωθεί αυτό το έργο και να καταστεί η μεταναστευτική πολιτική της Επιτροπής πραγματικά ανθεκτική στις μελλοντικές εξελίξεις, αποτελεσματική και ευπροσάρμοστη.
Σημαντική πρόοδος προς την κατεύθυνση μιας ισχυρής και αποτελεσματικής πολιτικής διαχείρισης της μετανάστευσης στην ΕΕ
Την τελευταία πενταετία, η Επιτροπή εργάστηκε άοκνα για να οικοδομήσει μια ισχυρότερη πολιτική της Κομισιόν για τη μετανάστευση. Εστιάζοντας στους τομείς προτεραιότητας, κατορθώσαμε να περάσουμε από την κατάσταση κρίσης στη δημιουργία διαρθρωτικών λύσεων για να διασφαλιστεί ότι η Ευρώπη είναι καλύτερα προετοιμασμένη για κάθε μελλοντική μεταναστευτική πρόκληση – μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.
Αλληλεγγύη και στήριξη στα κράτη μέλη
Σήμερα, η ΕΕ συνεργάζεται στενότερα με τα κράτη μέλη από ό,τι στο παρελθόν, μέσω της προσέγγισης των κέντρων υποδοχής και ταυτοποίησης (hotspots) και των οργανισμών της ΕΕ, έχοντας τοποθετήσει επί τόπου περισσότερους από 2 300 υπαλλήλους – για την καλύτερη διαχείριση της μετανάστευσης, την ενίσχυση των εξωτερικών συνόρων, τη διάσωση ανθρώπινων ζωών, τη μείωση του αριθμού των παράτυπων αφίξεων και τη διασφάλιση αποτελεσματικών επιστροφών. Οι διαδικασίες συντονισμού και οι επιχειρησιακές δομές που αναπτύχθηκαν και τέθηκαν σε εφαρμογή στην πράξη αποτελούν βασικά επιτεύγματα που θα παραμείνουν.
Η ενίσχυση της συνεργασίας με τις χώρες εταίρους αποφέρει αποτελέσματα
Η ΕΕ έχει εντείνει τη συνεργασία με τους εταίρους εκτός Ευρώπης για την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων της παράτυπης μετανάστευσης, την προστασία των προσφύγων και των μεταναστών και τη στήριξη των κοινοτήτων υποδοχής. Άνευ προηγουμένου χρηματοδότηση, ύψους 9,7 δισ. EUR, έχει κινητοποιηθεί για τον σκοπό αυτό, ιδίως μέσω του Καταπιστευματικού Ταμείου της ΕΕ για την Αφρική, του Καταπιστευματικού Ταμείου για τη Συρία ή της Διευκόλυνσης για τους Πρόσφυγες στην Τουρκία, στο πλαίσιο των οποίων το 97 % ποσού 6 δισ. EUR έχει ήδη κατανεμηθεί. Η στήριξη της ΕΕ επικεντρώνεται επίσης στην ανθεκτικότητα, τη σταθερότητα, τις ευκαιρίες για την οικονομία και την απασχόληση. Η συνεργασία με τις χώρες εταίρους στον τομέα της επιστροφής έχει επίσης βελτιωθεί, δεδομένου ότι έχουν πλέον τεθεί σε εφαρμογή συμφωνίες και ρυθμίσεις για την επιστροφή και την επανεισδοχή με 23 χώρες εταίρους.
Έχει δημιουργηθεί το υπόβαθρο για τους μελλοντικούς ισχυρούς και δίκαιους κανόνες για το άσυλο
Η ανάγκη για ένα μεταρρυθμισμένο κοινό ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου αποτέλεσε ένα από τα σαφέστερα διδάγματα της κρίσης του 2015. Η Επιτροπή κατέθεσε όλες τις αναγκαίες προτάσεις για ένα πλήρες και βιώσιμο πλαίσιο της ΕΕ για τη μετανάστευση και το άσυλο. Μολονότι σημειώθηκε πρόοδος σε πέντε από τις επτά προτάσεις, η μεταρρύθμιση ακόμη εκκρεμεί και εξακολουθεί να απαιτείται μια κοινή προσέγγιση για την εξασφάλιση ενός δίκαιου, αποτελεσματικότερου και βιώσιμου συστήματος ασύλου.
Σημαντική πρόοδος όσον αφορά τις ασφαλείς και νόμιμες οδούς
Τα τελευταία 5 χρόνια, τα κράτη μέλη κατέβαλαν τις μεγαλύτερες από ποτέ συλλογικές προσπάθειες για την επανεγκατάσταση, καθώς επέτυχαν την επανεγκατάσταση σχεδόν 63 000 ατόμων. Επιβεβαιώνοντας τη δέσμευσή τους και την αποφασιστικότητά τους να διασφαλίσουν τη συνέχιση των προσπαθειών της ΕΕ για την επανεγκατάσταση στο μέλλον, τα κράτη μέλη ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση της Επιτροπής για συνέχιση των επανεγκαταστάσεων το 2020, αναλαμβάνοντας ήδη δεσμεύσεις για περίπου 30 000 θέσεις επανεγκατάστασης.
Μέτρα σε βασικούς τομείς
Ενώ η συνολική κατάσταση της μετανάστευσης σε όλες τις διαδρομές έχει επανέλθει στα προ της κρίσης επίπεδα, καθώς οι αφίξεις κατά τη διάρκεια του Σεπτεμβρίου 2019 είναι κατά περίπου 90 % χαμηλότερες σε σχέση με τα επίπεδα του Σεπτεμβρίου 2015, η κατάσταση παραμένει ασταθής και οι γεωπολιτικές εξελίξεις έχουν δημιουργήσει νέες προκλήσεις για την ΕΕ.
Απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες για την αντιμετώπιση των άμεσων κύριων προκλήσεων και για την επίτευξη προόδου όσον αφορά τις εν εξελίξει εργασίες και ιδίως:
- Επείγουσα δράση για τη βελτίωση των συνθηκών στην Ανατολική Μεσόγειο: Αν και οι ελληνικές αρχές έχουν λάβει μέτρα κατά τους τελευταίους μήνες για την άμβλυνση της πίεσης που ασκείται στα νησιά, συμπεριλαμβανομένης ιδίως της νέας στρατηγικής για την υποδοχή και των νέων μέτρων για το άσυλο, η αύξηση των αφίξεων έχει ασκήσει πίεση σε ήδη επιβαρυμένο σύστημα. Ενώ η δήλωση ΕΕ-Τουρκίας εξακολουθεί να αποφέρει απτά αποτελέσματα, η αναζωπύρωση της μεταναστευτικής πίεσης στην Τουρκία και η αστάθεια στην ευρύτερη περιοχή εξακολουθούν να προκαλούν ανησυχία. Ως εκ τούτου, πρέπει να αναληφθεί επειγόντως δράση για τη βελτίωση των συνθηκών υποδοχής, την αύξηση των μεταφορών προς την ηπειρωτική Ελλάδα από τα νησιά και την αύξηση των επιστροφών βάσει της δήλωσης. Η Επιτροπή εντείνει επίσης τη στήριξή της προς την Κύπρο, η οποία αντιμετωπίζει σήμερα αύξηση των αφίξεων.
- Περισσότερη αλληλεγγύη όσον αφορά την έρευνα και διάσωση: Παρά τις προσπάθειες έρευνας και διάσωσης, εξακολουθούν να χάνονται ζωές στη θάλασσα και οι λύσεις μετεγκατάστασης ad hoc που συντονίζει η Επιτροπή σαφώς δεν αποτελούν μακροπρόθεσμα μέσα επίλυσης του προβλήματος. Η Επιτροπή παραμένει προσηλωμένη στη συνεργασία με τα κράτη μέλη και στη στήριξή τους, προκειμένου να συμφωνηθούν προσωρινές ρυθμίσεις για τη διευκόλυνση της αποβίβασης κατόπιν έρευνας και διάσωσης στη Μεσόγειο, και ενθαρρύνει περισσότερα κράτη μέλη να συμμετάσχουν στις προσπάθειες εκδήλωσης αλληλεγγύης. Οι ρυθμίσεις αυτές θα μπορούσαν να αποτελέσουν πηγή έμπνευσης για την αντιμετώπιση των ροών σε άλλα μέρη της Μεσογείου.
- Επιτάχυνση των απομακρύνσεων από τη Λιβύη: Η κατάσταση στη Λιβύη εξακολουθεί να προκαλεί σοβαρές ανησυχίες. Μετά τις βίαιες συγκρούσεις εντός και γύρω από την Τρίπολη τον Απρίλιο του 2019, πρέπει να συνεχιστούν οι εντατικές προσπάθειες που καταβάλλονται μέσω της τριμερούς ομάδας δράσης Αφρικανικής Ένωσης - Ευρωπαϊκής Ένωσης - Ηνωμένων Εθνών για την ελευθέρωση των μεταναστών από τα κέντρα κράτησης, τη διευκόλυνση της οικειοθελούς επιστροφής (49 000 επιστροφές μέχρι στιγμής) και την απομάκρυνση των πλέον ευάλωτων ατόμων (απομακρύνθηκαν περισσότερα από 4 000 άτομα). Τα κράτη μέλη πρέπει επειγόντως να αυξήσουν και να επιταχύνουν τον ρυθμό των επανεγκαταστάσεων στο πλαίσιο του μηχανισμού έκτακτης διέλευσης (ETM) στον Νίγηρα που διαχειρίζεται η UNHCR και να στηρίξουν τον μηχανισμό έκτακτης διέλευσης στη Ρουάντα που συστάθηκε προσφάτως.