Εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου δρομολογεί η ελληνο-αιγυπτιακή συμφωνία για την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών, η οποία προκαλεί ήδη έντονες αντιδράσεις από τουρκικής πλευράς, με μπαράζ δηλώσεων και ενεργειών που αναμένεται ότι θα ανεβάσουν την ένταση στις διμερείς σχέσεις.
Η Αγκυρα έσπευσε να “απαντήσει” με NAVTEX, δηλώνοντας παράλληλα ότι δεν επιθυμεί να προσέλθει στις διμερείς συνομιλίες που σχεδιαζόταν να ξεκινουν το τρίτο δεκαήμερο του Αυγούστου, με στόχο την εξομάλυνση της κατάστασης και την επίτευξη συγκλίσεων όπου είναι εφικτό.
Ομως αυτή τη φορά η Τουρκία βρίσκεται μπροστά σε τετελεσμένα που ανατρέπουν τα αποτελέσματα δικών της ενεργειών, όπως το τουρκολιβυκό μορατόριουμ. Επιτυγχάνοντας συμφωνία με την Αίγυπτο η Ελλάδα βρέθηκε “ένα βήμα μπροστά”, ή τουλάχιστον επέτυχε να βρεθεί στην ίδια αφετηρία εκκίνησης με την Αγκυρα, στις διαπραγματεύσεις που αναπόφευκτα θα ακολουθήσουν τους επόμενους μήνες – είναι θέμα χρόνου πότε ακριβώς.
Οι συνομιλίες αυτές θα γίνουν με παρότρυνση – αν όχι υπό την πίεση και την επίβλεψη – των ΗΠΑ και της Γερμανίας, οι οποίες παίρνουν πλέον ξεκάθαρη θέση, επιθυμώντας να εξουδετερώσουν μιά πηγή αστάθειας και αβεβαιότητας στην Ανατολική Μεσόγειο, όπου διακυβεύονται ενεργειακά συμφέροντα και γεωπολιτικές ισορροπίες.
Ο ρόλος ΗΠΑ- Γερμανίας
Οπως αναφέρεται από έγκυρες διπλωματικές πηγές, η ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία δεν “έπεσε από τον... ουρανό”, ούτε ήταν τόσο "αιφνιδιαστική" όπως παρουσιάστηκε: Ηταν σε σημαντικό βαθμό αποτέλεσμα παρεμβάσεων της Ουάσιγκτον και του Βερολίνου.
Οι πολύχρονες διμερείς συζητήσεις Ελλάδας-Αιγύπτου επισπεύσθηκαν τις τελευταίες εβδομάδες και ολοκληρώθηκαν με συνοπτικές διαδικασίες σε λιγότερο από ένα 48ωρο, υπό την αφόρητη πίεση των ΗΠΑ και της Γερμανίας/ΕΕ προς την αιγυπτιακή κυβέρνηση, στην οποία παρασχέθηκαν και διαβεβαιώσεις ότι θα έχει “λόγο” για τις εξελίξεις στη Λιβύη.
Οπως αναφέρεται μάλιστα, ο ΥΠΕΞ Νίκος Δένδιας δεν χρειάστηκε να επιστρατεύσει την “διαπραγματευτική του δεινότητα” για να κλείσει η συμφωνία. Μετά από ένα 24ωρο διαβουλεύσεων κλήθηκε ουσιαστικά να επικυρώσει και να υπογράψει ένα κείμενο συμφωνίας που είχε ήδη καταρτισθεί.
Προηγήθηκαν τηλεφωνικές συνομιλίες του Αμερικανού ΥΠΕΞ Μάικ Πομπέο με τον Αιγύπτιο πρόεδρο και τον υπουργό Εξωτερικών, που προετοίμασαν το έδαφος.
"Μερική" συμφωνία ανοιχτή σε προσθήκες
Οπως επισημαίνουν διπλωματικοί παράγοντες, το περιεχόμενο της συμφωνίας δείχνει ότι το Κάιρο αποδέχθηκε χωρίς ιδιαίτερο “ενθουσιασμό” μια συμβιβαστική “μερική” συμφωνία, που δεν περιλαμβάνει κατηγορηματικά το Καστελόριζο. Προσπαθεί λοιπόν να αποφύγει – ίσως χωρίς επιτυχία - την ευθεία πρόκληση προς την Αγκυρα και την ανοιχτή αντιπαράθεση.
Η αιγυπτιακή πλευρά αποδέχθηκε την οριοθέτηση μόνο στα σημεία που την αφορούν αποκλειστικά, αποφεύγοντας την επέκτασή της προς περιοχές όπου η διαπραγμάτευση θα πρέπει να είναι τριμερής: δηλαδή τόσο προς τα δυτικά, όπου εκκρεμούν διαφορές με τη Λιβύη, όσο και προς τα ανατολικά, όπου εγείρονται τουρκικές αμφισβητήσεις ως προς την επήρεια του Καστελόριζου στη διαμόρφωση θαλάσσιων δικαιοδοσιών.
Η άποψη της ελληνικής κυβέρνηση, όπως εκφράσθηκε από τον ΥΠΕΞ Νόκο Δένδια, είναι ότι «η μερική οριοθέτηση καθόλου δεν δυσκολεύει την προοπτική οριοθέτησης με την Κύπρο. Η μερική δεν αφήνει έξω κάτι. Επιλύει ένα πρόβλημα σε μια περιοχή και συνεχίζεται η συζήτηση για να ολοκληρωθεί στο μέλλον».
Παράγοντες του ΥΠΕΞ επισημαίνουν ότι η συμφωνία που επικρίνεται σφόδρα από σύσσωμη την αντιπολίτευση επειδή δεν καλύπτει ρητά το Καστελόριζο, είναι ανοιχτή για προσθήκες, συμπληρώσεις και ενδεχομένως για εισδοχή και άλλων χωρών. Περιλαμβάνει σενάριο επέκτασης της συμφωνίας με την Αίγυπτο για επιπλέον οριοθέτηση, καθώς και πρόβλεψη για μελλοντική διαπραγμάτευση με Λιβύη και άλλες χώρες – μή αποκλειομένης της Τουρκίας