Υψηλές τιμές τροφίμων για μεγάλη χρονική περίοδο προβλέπει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, την ώρα που οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο βλέπουν ότι οι τιμές των τροφίμων αναδεικνύονται σε κορυφαίο παράγοντα ενίσχυσης των πληθωριστικών πιέσεων, ξεπερνώντας τις τιμές της ενέργειας. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο ελληνικός πληθωρισμός μειώθηκε τον Νοέμβριο στο 8,5%, αλλά ο τιμάριθμος στα τρόφιμα «έτρεξε» με σχεδόν διπλάσια ταχύτητα (15%).
Οι τιμές των τροφίμων, οι οποίες έφτασαν σε ρεκόρ νωρίτερα φέτος, αύξησαν την επισιτιστική ανασφάλεια και τις κοινωνικές εντάσεις, τονίζεται στην ανάλυση του Ταμείου. Έχουν επίσης επιβαρύνει τους προϋπολογισμούς των κυβερνήσεων που αντιμετωπίζουν αυξανόμενους λογαριασμούς εισαγωγών τροφίμων και έχουν μειώσει την ικανότητα χρηματοδότησης επιπλέον κοινωνικής προστασίας για τους πιο ευάλωτους.
Οι οικονομολόγοι του Ταμείου μέτρησαν την επίδραση των επιμέρους παραγόντων που επηρεάζουν τις τιμές των τροφίμων ως εξής:
- Μια πτώση 1% στις παγκόσμιες συγκομιδές αυξάνει τις τιμές των βασικών προϊόντων διατροφής κατά 8,5%.
- Μια αύξηση 1% στο κύριο επιτόκιο της Federal Reserve μειώνει τις τιμές των βασικών προϊόντων διατροφής κατά 13% μετά από ένα τρίμηνο.
- Μια αύξηση κατά 1% των τιμών των λιπασμάτων, οι οποίες έχουν ανεβεί λόγω της αύξησης των τιμών του φυσικού αερίου, ενισχύει τις τιμές των ειδών διατροφής κατά 0,45%.
- Μια αύξηση κατά 1% των τιμών του πετρελαίου αυξάνει τις τιμές των ειδών διατροφής κατά 0,2%.
Σε αυτούς τους παράγοντες, προστίθενται οι εξαιρετικά κρίσιμοι περιβαλλοντικοί παράγοντες. Όπως τονίζεται από το ΔΝΤ, οι καιρικές συνθήκες της Λα Νίνια προβλέπεται να επιστρέψουν για τρίτη συνεχόμενη χρονιά, φέρνοντας θερμοκρασίες νερού κάτω του μέσου όρου στον ανατολικό-κεντρικό Ειρηνικό Ωκεανό, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό του ΟΗΕ. Παρόμοιες τριετείς περίοδοι συνέβησαν κατά τη διάρκεια της πρώτης παγκόσμιας επισιτιστικής κρίσης μεταξύ 1973-76 και ξανά μεταξύ 1998-2001.
Επιπλέον, η πρωτοβουλία για τα σιτηρά της Μαύρης Θάλασσα που παρέχει ασφαλή εξαγωγική αποστολή από την Ουκρανία θα μπορούσε να προκαλέσει νέο σοκ στις προμήθειες δημητριακών εάν ανασταλεί εκ νέου από τη Ρωσία. Αυτό από μόνο του θα μείωνε τις παγκόσμιες προμήθειες σιταριού και καλαμποκιού κατά 1,5 ποσοστιαία μονάδα, σε σχέση με τις τρέχουσες προσδοκίες, και με τη σειρά του θα αύξανε τις τιμές των δημητριακών κατά 10% μέσα σε ένα χρόνο.
Επιπλέον, οι υψηλές τιμές της ενέργειας αυξάνουν τις τιμές των καυσίμων και των λιπασμάτων, ενισχύοντας το κόστος παραγωγής τροφίμων, αλλά εκτρέπουν επίσης την παραγωγή από τα τρόφιμα στα βιοκαύσιμα. Οι τιμές των λιπασμάτων είναι διπλάσιες από ό,τι ήταν πριν από την πανδημία, ακόμη και μετά από μια υποχώρηση τους τελευταίους μήνες.
Περίπου το 45% οποιασδήποτε αλλαγής στις τιμές των λιπασμάτων συνήθως τροφοδοτείται απευθείας στις παγκόσμιες τιμές των δημητριακών εντός τεσσάρων τριμήνων. Αυτό υποδηλώνει ότι μέρος της επίδρασης των υψηλών τιμών των λιπασμάτων μπορεί ακόμη να υλοποιηθεί πλήρως. Στις φτωχότερες χώρες, όπου οι αγρότες χρησιμοποιούν λιπάσματα με μεγαλύτερη φειδώ, η μειωμένη χρήση μπορεί να μειώσει τις συγκομιδές.
Οι αυξήσεις επιτοκίων μειώνουν τις τιμές τροφίμων
Εκτός από την επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομικής ανάπτυξης, η οποία έχει μέτρια άμεση επίδραση στις τιμές των τροφίμων, οι αυξήσεις των επιτοκίων της κεντρικής τράπεζας έχουν αμβλύνει σημαντικά τις πιέσεις στις τιμές. Η Fed, για παράδειγμα, αυξάνει το κόστος δανεισμού με τον ταχύτερο ρυθμό εδώ και δύο δεκαετίες. Τα υψηλότερα επιτόκια τείνουν να «αποθερμαίνουν» τις τιμές των εμπορευμάτων και να μειώνουν τις κερδοσκοπικές δραστηριότητες στις αγορές συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης εμπορευμάτων, ασκώντας έτσι καθοδική πίεση στις τιμές των τροφίμων.
Οι εκτιμήσεις μας δείχνουν ότι η σύσφιξη της Fed έχει ήδη βοηθήσει στη μείωση των τιμών των δημητριακών από τον Απρίλιο και θα συνεχίσει να ασκεί καθοδικές πιέσεις στις τιμές μέχρι το τέλος του επόμενου έτους, τονίζουν οι αναλυτές του Ταμείου.
Πάντως, παραμένει αβέβαιο πώς θα εξελιχθεί ο συνδυασμός των διαταραχών της συγκομιδής, των τιμών της ενέργειας και της νομισματικής πολιτικής. Οι συναλλαγές στις αγορές συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης υποδηλώνουν ότι οι τιμές χονδρικής των δημητριακών θα μειωθούν μόνο 8% το επόμενο έτος από τα τρέχοντα υψηλά. Ωστόσο, οι περιορισμοί στην προσφορά θα μπορούσαν να αντισταθμίσουν την εξασθένηση της ζήτησης, διατηρώντας τις τιμές αυξημένες για τα επόμενα τρίμηνα. Οι υψηλότερες διεθνείς τιμές των τροφίμων εκτιμάται ότι πρόσθεσαν 6% στον πληθωρισμό των καταναλωτικών τροφίμων το 2022. Ωστόσο, η μετάβαση σε υψηλότερες εγχώριες λιανικές τιμές τροφίμων θα μπορούσε να διαρκέσει έξι έως 12 μήνες.
Ο κίνδυνος να αυξηθούν εκ νέου οι τιμές των τροφίμων αντί να μειωθούν τα επόμενα δύο τρίμηνα παραμένει υψηλός. Και αν αυτοί οι κίνδυνοι δεν ήταν αρκετοί, ο αντίκτυπος της αύξησης των επιτοκίων στην επισιτιστική ανασφάλεια θα μπορούσε να είναι μικτός. Αυτό συμβαίνει επειδή μια επακόλουθη επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας μπορεί να μειώσει τα προσωπικά εισοδήματα. Σε συνδυασμό με τα ακόμη αυξημένα επίπεδα τιμών των τροφίμων, αυτό θα μπορούσε να αυξήσει τον αριθμό των ατόμων με επισιτιστική ανασφάλεια.
Για να προστατευτούμε από τις νέες αυξήσεις των τιμών και να επιτρέψουμε τη ροή τροφίμων και λιπασμάτων σε εκείνους που τα χρειάζονται περισσότερο, παραμένει ζωτικής σημασίας το διεθνές εμπόριο να παραμείνει ελεύθερο, τονίζει το ΔΝΤ. Ειδικότερα, ο διάδρομος σιτηρών της Μαύρης Θάλασσας διευκόλυνε τις εξαγωγές δημητριακών από την Ουκρανία και μείωσε τις τιμές στα επίπεδα πριν από την εισβολή, μετριάζοντας την παγκόσμια πείνα. Είναι σημαντικό να υπάρχει επίσης παγκόσμια πρόσβαση στα λιπάσματα εξαλείφοντας τους εμπορικούς φραγμούς που περιορίζουν την παγκόσμια προσφορά, στο μέτρο του δυνατού.