Σε ένα... κλασικό ντέρμπι Βορρά - Νότου της ευρωζώνης αναμένεται να εξελιχθεί η Σύνοδος Κορυφής των ηγετών της, που θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη μέσω τηλεδιάσκεψης, καθώς οι υπουργοί Οικονομικών διχάστηκαν στη χθεσινή τους διαπραγμάτευση: Η Γερμανία μπλόκαρε την πρόταση για τα λεγόμενα «ομόλογα κορονοϊού, προβάλλοντας επιχειρηματολογία που ουσιαστικά οδηγεί σε διασώσεις με... light μνημόνια, κάτι που απορρίπτεται από τις χώρες του Νότου, με πρώτη την Ιταλία, αλλά και την Ελλάδα.
Η απροθυμία των Γερμανών να συζητηθεί σοβαρά η μοναδική πρόταση που θα έδινε μια «καθαρή» λύση στο πρόβλημα της χρηματοδότησης των δαπανών για την αντιμετώπιση της πανδημίας από τις χώρες με υψηλό χρέος και ασθενή οικονομική και δημοσιονομική θέση, δηλαδή η έκδοση κοινών ομολόγων «ειδικού σκοπού» (για τα κόστη της πανδημίας), διέψευσε χθες τις προσδοκίες που είχαν καλλιεργηθεί για μια ουσιαστική απάντηση της ευρωζώνης στις προκλήσεις μιας οικονομικής κρίσης.
Μιας κρίσης που, όπως προειδοποίησε και ο Μάριο Σεντένο, θα μπορούσε να μεταλλαχθεί σε χρηματοπιστωτική. Δηλαδή, οι οικονομικές πιέσεις που δέχονται οι ασθενέστερες οικονομίες να τις οδηγήσουν σε αποκλεισμό από την αγορά ομολόγων, οδηγώντας σε μια επικίνδυνη αναβίωση της αμέσως προηγούμενης κρίσης της ευρωζώνης που την έφερε στα όρια της διάλυσης.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, δια της Κριστίν Λαγκάρντ, τάχθηκε στη χθεσινή τηλεδιάσκεψη καθαρά υπέρ των «ομολόγων κορονοϊού», που θα πρόσφεραν πολύτιμες «ανάσες» σε όσες χώρες πιέζονται από την αγορά ομολόγων, χωρίς να στιγματίζεται μια χώρα που θα ζητήσει βοήθεια από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας και χωρίς να απαιτηθεί από την ΕΚΤ να επεκτείνει ακόμη περισσότερο τις δικές της παρεμβάσεις, τη στιγμή που ήδη έχει ανακοινώσει γιγαντιαίο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων, ύψους 750 δισ. ευρώ και ενώ αναμένεται από το γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο η κρίσιμη απόφαση για τη νομιμότητα της ποσοτικής χαλάρωσης.
Αμετάπειστοι οι Γερμανοί...
Κανένα από αυτά τα επιχειρήματα δεν φαίνεται να πείθει όμως την Γερμανία να αποδεχθεί την ιδέα κοινής έκδοσης ομολόγων, έστω και για μια ειδική, έκτακτη περίσταση. Έτσι, η χθεσινή συζήτηση στράφηκε προς τη γερμανική πρόταση για αξιοποίηση ενός ήδη υφιστάμενου, αν και αναξιοποίητου ως τώρα, εργαλείου του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας: την Πιστωτική Γραμμή Ενισχυμένων Όρων (Enhanced Conditions Credit Line - ECCL).
Πρόκειται για ένα χρηματοδοτικό μηχανισμό που προτάθηκε και στην Ελλάδα δύο φορές (επί Σαμαρά και επί ημερών Τσίπρα) για να υποστηριχθεί η έξοδός της από το μνημόνιο, αλλά και τις δύο οι ελληνικές κυβερνήσεις προτίμησαν να την αποφύγουν, καθώς συνοδεύεται από αυστηρούς όρους (εφαρμογή οικονομικού προγράμματος με επιτήρηση).
Η γερμανική πρόταση προβλέπει ότι θα ενεργοποιηθεί αυτό το χρηματοδοτικό εργαλείο για όλες τις χώρες που θα το ζητήσουν, ώστε να έχουν πρόσβαση σε φθηνά δάνεια από τον ESM, σε περίπτωση που ανεβούν σε απαγορευτικό ύψος τα κόστη δανεισμού τους από την αγορά.
Μάλιστα, οι Γερμανοί δέχονται να γίνει μια τροποποίηση στον κανονισμό του ESM, ώστε τα οικονομικά προγράμματα που θα εφαρμόσουν όσες κυβερνήσεις ζητήσουν την προληπτική γραμμή, να αφορούν μόνο την αντιμετώπιση της πανδημίας, χωρίς να περιλαμβάνουν ευρύτερα μέτρα λιτότητας και δημοσιονομικής προσαρμογής. Παρ' όλα αυτά, οι Γερμανοί και άλλες χώρες του μπλοκ του Βορρά επιμένουν ότι θα πρέπει να υπάρξουν κάποιας μορφής όροι δανεισμού (conditionality), δηλαδή κάποιο "light" μνημόνιο.
Το βασικό πρόβλημα αυτής της πρότασης είναι ότι η Ιταλία, επικουρούμενη από τις άλλες χώρες του Νότου και με τη «διακριτική» υποστήριξη της Γαλλίας επιμένουν πως, εάν ενεργοποιηθεί η προληπτική γραμμή, αυτό θα πρέπει να γίνει με μια ειδική διαδικασία που θα καθιερωθεί για την αντιμετώπιση της πανδημίας και δεν θα περιλαμβάνει την επιβολή όρων. Άλλωστε, θα ήταν άκρως επικίνδυνο πολιτικά για την εύθραυστη ιταλική κυβέρνηση Κόντε, την ώρα που η χώρα δοκιμάζεται από την πανδημία, να παρουσίαζε ένα σχέδιο διάσωσης της οικονομίας από την ευρωζώνη ακόμη και με τους ελαφρύτερους όρους. Το ίδιο ισχύει, στον ένα ή τον άλλο βαθμό, και για τις άλλες κυβερνήσεις του Νότου.
Οι όροι της ΕΚΤ
Ακόμη και αν δεχθεί η Γερμανία να χορηγηθεί ρευστότητα από τον ESM χωρίς όρους, ώστε να το αποδεχθούν οι χώρες του Νότου, ένα άλλο σοβαρό πρόβλημα θα μετατρέψει το υποτιθέμενο «μπαζούκας» της ευρωζώνης σε... "νεροπίστολο": η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα μπορούσε να αγοράζει από την πρωτογενή αγορά ομόλογα μιας χώρας που παίρνει την προληπτική γραμμή μόνο εάν αυτή η χώρα εφάρμοζε πρόγραμμα με επιτήρηση του ESM και της Κομισιόν, αφού πρώτα θα έκρινε η ίδια η κεντρική τράπεζα ότι πληρούνται τα κριτήρια βιωσιμότητας του χρέους. Σε αντίθετη περίπτωση, η ΕΚΤ θα έχανε την αξιοπιστία της, αφού πολλοί θα ισχυρίζονταν, ιδιαίτερα στην Γερμανία, ότι χρηματοδοτεί αφερέγγυες κυβερνήσεις.
Ομως, χωρίς την παρουσία της ΕΚΤ η παροχή χρηματοδότησης από τον ESM είναι δώρο άδωρο, ιδιαίτερα για την Ιταλία. Ολόκληρο το «οπλοστάσιο» του ESM είναι της τάξεως των 400 δισ. ευρώ και δεν επαρκεί, χωρίς υποστήριξη από την ΕΚΤ, για να πείσει τις αγορές ότι θα σταθεροποιήσει την Ιταλία σε περίτπωση ακραίας επιδείνωσης των συνθηκών. Η δέσμευση χρηματοδοτικών πόρων της τάξεως του 2% του ΑΕΠ κάθε χώρας ως προληπτική γραμμή από τον ESM, για την οποία μίλησε χθες ο Μάριο Σεντένο, μπορεί να αποδειχθεί εντελώς ανεπαρκής, εάν χρειασθεί σοβαρή υποστήριξη η Ιταλία.
Κρίσιμη Σύνοδος Κορυφής
Όλα τα δεδομένα του προβλήματος δείχνουν ότι η συζήτηση, την Πέμπτη, σε επίπεδο ηγετών, θα είναι εξαιρετικά δύσκολη. Αν υποτεθεί ότι η Ά. Μέρκελ δεν αλλάξει την τελευταία στιγμή πορεία, για να υποστηρίξει τα «ομόλογα κορονοϊού», όποιος και αν είναι ο ευρωπαϊκού τύπου συμβιβασμός που θα εξευρεθεί (αν εξευρεθεί...) το πιθανότερο είναι πως θα οδηγεί σε μια εμβαλωματική λύση, η οποία δεν θα πείσει την αγορά ομολόγων, δημιουργώντας σοβαρούς κινδύνους για όσες χώρες καλούνται να αντιμετωπίσουν το τεράστιο δημοσιονομικό κόστος αντιμετώπισης των συνεπειών της πανδημίας από ασθενή θέση.
Όχι τυχαία, ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών Λε Μερ έχει προειδοποιήσει πριν λίγες ημέρες ότι η οικονομική κρίση που προκαλείται από την πανδημία θα μπορούσε να διαλύσει την ευρωζώνη. Και αυτή την φόρα, όπως και στη διαχείριση της προηγούμενης κρίσης, η σοβαρότερη πηγή κινδύνων για την ευρωζώνη είναι η στάση της Γερμανίας, που επιμένει να αρνείται κάθε μορφή κοινής χρηματοδότησης των κρατών, ακόμη και σε μια περίοδο που είναι απολύτως απαραίτητη.
