Ένα δυνατό παιχνίδι γεωστρατηγικής και οικονομικών συμφερόντων βρίσκεται σε εξέλιξη στην Ανατολική Μεσόγειο, με άμεσα εμπλεκόμενες τις παράκτιες χώρες της περιοχής και τις μεγάλες δυνάμεις σε ρόλο μη ουδέτερου παρατηρητή-επιδιαιτητή, που προσπαθεί να αποκομίσει ποικίλα οφέλη. Επίμαχο αντικείμενο η κατανομή, ο έλεγχος και η εκμετάλλευση των τεράστιων κοιτασμάτων φυσικού αερίου, που το μέγεθος και η αξία τους δεν έχουν ακόμη αποτιμηθεί.
Είναι το πραγματικό μήλο της Εριδος που συντηρεί εντάσεις στην περιοχή, προκαλεί ανατροπή περιφερειακών ισορροπιών και παράλληλα οδηγεί στη συγκρότηση νέων συμμαχιών.
Μαζί με τις άμεσα ενδιαφερόμενες χώρες – Ελλάδα, Κύπρο, Τουρκία, Ισραήλ, Λίβανο και Αίγυπτο - στο εν εξελίξει «γεωστρατηγικό powerplay» παρεμβαίνουν οι ΗΠΑ, ευρωπαϊκές χώρες όπως η Γαλλία και η Ιταλία, καθώς και παγκόσμιοι ενεργειακοί κολοσσοί που τα συμφέροντα τους υπαγορεύουν κινήσεις και επιλογές των κυβερνήσεων των χωρών τους.
Περιφερειακή ασφάλεια
Το ζήτημα της Ανατολικής Μεσογείου και των εντάσεων που προκαλεί στην περιοχή ο ανταγωνισμός για τον έλεγχο των ενεργειακών πόρων, δεν ήταν στην κορυφή της ατζέντας στη διεθνή Διάσκεψη για την Ασφάλεια, που ολοκληρώθηκε χθες στο Μόναχο. Απετέλεσε όμως αντικείμενο συζητήσεων και πολλών διμερών συνατήσεων.
Σε όλες αυτές τις επαφές διατυπώθηκε η κοινή εκτίμηση μάχη για τον έλεγχο και την αξιοποίηση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου θα συνεχίσει να αποτελεί πηγή αστάθειας και αφετηρία περιφερειακών διενέξεων, για τις οποίες πρέπει να υπάρχει μέριμνα έγκαιρης αποκλιμάκωσης με διευθετήσεις.
Εστίες φωτιάς
Το θέμα παρουσιάζει εν εκτάσει και με πολλές λεπτομέρειες το γερμανικό περιοδικό Der Spiegel, σε ανάλυση που δημοσιεύθηκε στην ηλεκτρονική του έκδοση με τίτλο «Κυνήγι για το θησαυρό της Μεσογείου».
Όπως αναφέρει το έγκυρο γερμανικό περιοδικό «στη Μεσόγειο υπάρχουν τεράστια αποθέματα φυσικού αερίου και πολλοί θέλουν να τα εξορύξουν. Τώρα κλιμακώνεται η διένεξη ανάμεσα στο Ισραήλ και το Λίβανο, αλλά κι ανάμεσα στην Τουρκία και την Κύπρο».
» Πολλά παραμεσόγεια κράτη ερίζουν αυτόν τον καιρό για το ποιος επιτρέπεται και πού να αναζητήσει και να εξορύξει φυσικό αέριο. Η Τουρκία με την Κύπρο και την Ελλάδα, το Ισραήλ με το Λίβανο. Από τις αρχές του μήνα η κατάσταση έχει κλιμακωθεί», σημειώνει το Der Spiegel και προσθέτει:
Νότια του κυπριακού λιμανιού της Λάρνακας βρίσκεται ένας θησαυρός αερίου. Τουρκικά πολεμικά πλοία εμπόδισαν τις προηγούμενες μέρες το πλοίο-γεωτρύπανο «Saipem» του ιταλικού κρατικού ενεργειακού ομίλου ΕΝΙ να φθάσει στην περιοχή προς εξερεύνηση.
Το πρόβλημα της Κύπρου
Το υπόβαθρο αυτής της επιχείρησης μπλοκαρίσματος είναι η εδώ και δεκαετίες διαρκούσα διένεξη στο τρίτο μεγαλύτερο νησί της Μεσογείου. Το 1974 ο τουρκικός στρατός κατέλαβε το βόρειο τμήμα, αφού οι Ελληνοκύπριοι είχαν διαπράξει πραξικόπημα για να προσαρτήσουν το νησί στην Ελλάδα. Έκτοτε η χώρα είναι διαιρεμένη.
Η Κυπριακή Δημοκρατία είναι μέλος της ΕΕ από το 2004. Δεν αναγνωρίζεται από την Τουρκία. Τώρα η κυβέρνηση της Άγκυρας υποστηρίζει ότι η αναζήτηση πρώτων υλών χωρίς τη σύμφωνη γνώμη των Τουρκοκυπρίων παραβιάζει τα δικαιώματά τους και μαζί τα δικά της.
Η ΕΕ επικρίνει το μπλοκάρισμα του πλοίου και προειδοποιεί ότι η Τουρκία πρέπει να σεβαστεί την εδαφική κυριαρχία της χώρας-μέλους της. Στο περιθώριο της συνόδου κορυφής για την καταπολέμηση του ISIS που έγινε στο Κουβέιτ την περασμένη βδομάδα, οι ΥΠΕΞ της Τουρκίας και της Ιταλίας συζήτησαν επίσης για το θέμα αυτό.
Το ιταλικό ΥΠΕΞ ανακοίνωσε μετά τη συνάντηση ότι αναμένει να βρεθεί μια «κοινή λύση, σύμφωνη με το διεθνές δίκαιο και τα συμφέροντα τόσο της ΕΝΙ, των χωρών της περιοχής όσο και των δύο κυπριακών κοινοτήτων». Προς το παρόν όμως δεν διαφαίνεται συμβιβασμός. Το μπλόκο στην ανατολική Μεσόγειο καλά κρατεί.
Έτσι, σε πρώτη φάση, στην οικονομικά πληγείσα από την ευρωκρίση Κυπριακή Δημοκρατία απομένει μόνο η ελπίδα για τα άλλα, αδιαφιλονίκητα κοιτάσματα αερίου, μεταξύ των οποίων και το Block 12, το επονομαζόμενο «Αφροδίτη». Όμως αυτό συνορεύει με τις συμφωνημένες πριν μερικά χρόνια θαλάσσιες οικονομικές ζώνες της Αιγύπτου, του Ισραήλ και του Λιβάνου.
Η αντιπαράθεση Λιβάνου -Ισραήλ
«Στο βυθό της Μεσογείου στένεψαν τα πράγματα», επισημαίνεται στην ανάλυση του Spiegel. Εκτός από την αντιπαράθεση Κύπρου Τουρκίας με συμμετοχή της Ελλάδας, υπάρχει κι άλλο μέτωπο.
Δύο εχθρικά κράτη της Μέσης Ανατολής, το Ισραήλ και ο Λίβανος, «τρώγονται» λόγω του φυσικού αερίου. Η κυβέρνηση της Ιερουσαλήμ προωθεί εντατικά τις έρευνες προς εντοπισμό κοιτασμάτων αερίου.
Εδώ και πέντε χρόνια γίνεται εκμετάλλευση του 282 δισ. κυβικών μέτρων κοιτάσματος «Tamar», το οποίο απέχει περίπου 80 χλμ. από το λιμάνι της Χάιφα. Του χρόνου αναμένεται να έχει εξερευνηθεί το πολύ μεγαλύτερο κοίτασμα «Λεβιάθαν», 621 δισ. κυβικών μέτρων.
Τώρα έχει ξεσπάσει διαμάχη για μια μεγάλη περιοχή έκτασης 1.742 τ. χλμ., το οποίο διεκδικούν οι δύο χώρες. Ο ισραηλινός ΥΠΕΞ Α Λίμπερμαν προειδοποίησε στα τέλη Ιανουαρίου τις διεθνείς εταιρείες να μη συμμετάσχουν στο λιβανέζικο project έρευνας-εκμετάλλευση, γιατί – όπως είπε – θα ήταν «λάθος». Απευθυνόταν στην ιταλική ΕΝΙ, τη γαλλική Total και τη ρωσική Novatek, που έχουν συμφωνήσει με την κυβέρνηση του Λιβάνου να συμμετάσχουν στο εγχείρημα.
Όμως η κυβέρνηση του Λιβάνου εμφανίζεται απτόητη – και οι τρεις πολυεθνικές δεν «έκαναν πίσω», αγνοώντας τις προειδοποιήσεις των Ισραηλινών. Την περασμένη Παρασκευή ο υπουργός Ενέργειας Σεζάρ Αμπί Χαλίλ υπέγραψε συμφωνίες με την κοινοπραξία.
Ο Αμερικανός ΥΠΕΞ Ρεξ Τίλερσον , σε επίσκεψή του την Πέμπτη στη Βηρυτό προσπάθησε να διαμεσολαβήσει ανάμεσα σε Λίβανο και Ισραήλ. Αποχώρησε όμως άπρακτος, χωρίς να επιτύχει κάποιο αποτέλεσμα.
Το ζήτημα των αγωγών
Στην ανάλυση του Spiegel επισημαίνεται επίσης ότι πέραν της έρευνας-αξιοποίησης των κοιτασμάτων, πρόβλημα μπορεί να αποδειχθεί το πώς η Κύπρος και το Ισραήλ θα μπορέσουν στο μέλλον να εξάγουν το φυσικό αέριο. Χρειάζονται μεγάλα υποθαλάσσια δίκτυα αγωγών, που θα ήταν λιγότερο κοστοβόρα αν περνούσαν από την Τουρκία.
Ηδη έχουν γίνει συζητήσεις και εκπονήθηκαν σχέδια για έναν υποθαλάσσιο αγωγό που θα μεταφέρει αέριο από το Ισραήλ και την Κύπρο μέσω Ελλάδας στην Ιταλία.
Οι υπουργοί Ενέργειας των τεσσάρων χωρών υπέγραψαν στα τέλη του περασμένου χρόνου σχετική δήλωση προθέσεων. Το έργο όμως θεωρείται μάλλον μη ρεαλιστικό, λόγω του υψηλού κόστους, της γεωπολιτικής κατάστασης και των τεχνικών προκλήσεων.
Αντ’ αυτού υπάρχουν σκέψεις να διοχετεύουν το Ισραήλ και η Κύπρος το υγροποιημένο αέριό τους (LNG) στην Αίγυπτο. Η χώρα διαθέτει ήδη εργοστάσια LNG και είναι το μοναδικό παραμεσόγειο κράτος που μπορεί να εκμεταλλευθεί τα κοιτάσματα του χωρίς πολιτικές διενέξεις.
Με πληροφορίες από το ΑΠΕ