Έως τώρα θεωρούσαμε τα παιδιά σχεδόν "μαθησιακά θαύματα". Κατακτούν εύκολα νέες γλώσσες, μουσικά όργανα, διάφορες δεξιότητες και... τις χορογραφίες από το TikTok. Η ευρέως διαδεδομένη άποψη ήταν επίσης, ότι ως ενήλικες δεν μαθαίνουμε τόσο εύκολα όσο τα παιδιά. Όμως, αυτή δεν είναι ολόκληρη η αλήθεια.
Μια πρωτοποριακή μελέτη από το Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης αμφισβητεί την ιδέα της «χρυσής εποχής» της παιδικής μάθησης: Οι ενήλικες φαίνεται πως μαθαίνουν πιο γρήγορα δεξιότητες απ' ότι τα παιδιά. Ωστόσο, είναι επίσης πιο πιθανό να τις ξεχάσουν.
"Χρυσή εποχή μάθησης" ή μύθος;
Για χρόνια, οι επιστήμονες θεωρούσαν την προεφηβική ηλικία κρίσιμη για την ανάπτυξη κινητικών δεξιοτήτων. Ωστόσο, σύμφωνα με τον αναπληρωτή καθηγητή Jesper Lundbye-Jensen, δεν υπάρχει καμία φυσιολογική βάση που να υποστηρίζει αυτόν τον ισχυρισμό.
Κινούμενος από περιέργεια, ο Lundbye-Jensen διερεύνησε πώς η ηλικία επηρεάζει την ικανότητά μας να μαθαίνουμε και να διατηρούμε κινητικές δεξιότητες. Τα αποτελέσματα; Μια συναρπαστική μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Developmental Science.
Η μελέτη περιλάμβανε 132 συμμετέχοντες σε τέσσερις ηλικιακές ομάδες: 8–10, 12–14, 16–18 και 20–30 ετών. Σε εργαστηριακό περιβάλλον, οι συμμετέχοντες χειρίζονταν έναν δείκτη στην οθόνη με γρήγορες και ακριβείς κινήσεις των δακτύλων. Οι ερευνητές αξιολόγησαν την απόδοσή τους πριν, αμέσως μετά την προπόνηση και 24 ώρες αργότερα.
Τα ευρήματα ήταν εντυπωσιακά: Οι έφηβοι (16–18 ετών) και οι νεαροί ενήλικες (20–30 ετών) παρουσίασαν μεγαλύτερη βελτίωση συγκριτικά με τα παιδιά 8–10 ετών.
Γιατί οι ενήλικες μαθαίνουν πιο γρήγορα;
Ποιοι παράγοντες εξηγούν την ταχύτερη μάθηση από τους ενήλικες; Οι ερευνητές προτείνουν τα εξής:
- Γνωστική Ωριμότητα: Οι ενήλικες κατανοούν καλύτερα τις οδηγίες, χάρη στην ανεπτυγμένη γνωστική τους λειτουργία.
- Νευρική Ανάπτυξη: Ένα πλήρως ανεπτυγμένο νευρικό σύστημα παρέχει καλύτερη βάση για μάθηση.
- Εμπειρία: Χρόνια εκπαίδευσης και δομημένης μάθησης καθιστούν τους ενήλικες πιο αποτελεσματικούς μαθητές.
Παρόλα αυτά, ενώ οι ενήλικες διαπρέπουν στη φάση της μάθησης, δυσκολεύονται στη διατήρηση των δεξιοτήτων.
Ο ρόλος του ύπνου στη διατήρηση των δεξιοτήτων
Τα παιδιά μπορεί να μην μαθαίνουν τόσο γρήγορα, αλλά διατηρούν καλύτερα αυτά που μαθαίνουν. Η μελέτη αποκάλυψε ότι οι μικρότεροι συμμετέχοντες βελτιώνονταν κατά τη διάρκεια της νύχτας, ενώ οι ενήλικες παρουσίαζαν πτώση στις επιδόσεις τους.
Γιατί συμβαίνει αυτό; Ο ύπνος παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαδικασία της μνήμης. Τα παιδιά συχνά απολαμβάνουν βαθύτερο και μεγαλύτερης διάρκειας ύπνο, δίνοντας στον εγκέφαλό τους τον απαραίτητο χρόνο να ενισχύσει τις νέες δεξιότητες.
Από την άλλη, οι ενήλικες έχουν διαφορετική ιστορία. Οι πιεσμένες καθημερινές υποχρεώσεις, ο κατακερματισμένος ύπνος και οι πολλαπλές δραστηριότητες αποσπούν τη διαδικασία μνήμης. «Όταν ο εγκέφαλος κατακλύζεται με νέες πληροφορίες μετά από μια μαθησιακή συνεδρία, δυσκολεύεται να διατηρήσει το προηγούμενο έργο,» εξηγεί ο Lundbye-Jensen.
Αναθεώρηση της εκπαίδευσης και της κατάρτισης
Αυτά τα ευρήματα αμφισβητούν τις παραδοσιακές στρατηγικές εκπαίδευσης, που δίνουν έμφαση στα πρώτα χρόνια ως τη θεμελιώδη βάση δεξιοτήτων.
Αντίθετα, εκπαιδευτικοί και υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής ίσως πρέπει να σχεδιάσουν προγράμματα σπουδών που να αξιοποιούν τις γνωστικές δυνατότητες εφήβων και νεαρών ενηλίκων.
Οι έφηβοι, για παράδειγμα, θα μπορούσαν να ωφεληθούν από πιο σύνθετες δραστηριότητες, ενώ οι ενήλικες χρειάζονται στοχευμένες συνεδρίες με ενδιάμεση ξεκούραση για να βελτιώσουν τη διατήρηση της μάθησης.
Αυτή η μελέτη είναι μόνο η αρχή. Η μελλοντική έρευνα μπορεί να εστιάσει:
- Στην εξέλιξη της μαθησιακής ικανότητας πέρα από την πρώιμη ενηλικίωση.
- Στην ανάπτυξη εξατομικευμένων στρατηγικών για καλύτερη μάθηση και διατήρηση.
- Στον ρόλο του περιβάλλοντος, του τρόπου ζωής και της τεχνολογίας στη διά βίου μάθηση.
Καθώς κατανοούμε καλύτερα αυτές τις δυναμικές, τα εκπαιδευτικά συστήματα μπορούν να γίνουν πιο ευέλικτα και αποτελεσματικά, στηρίζοντας μαθητές κάθε ηλικίας.
Ποιος είναι τελικά ο καλύτερος μαθητής;
Τόσο τα παιδιά, όσο και οι ενήλικες έχουν τα δικά τους δυνατά σημεία στη μάθηση. Οι ενήλικες αποκτούν δεξιότητες γρηγορότερα, χάρη στη γνωστική και νευρική τους ωριμότητα. Από την άλλη, τα παιδιά υπερέχουν στη διατήρηση όσων μαθαίνουν, με τη βοήθεια του καλού ύπνου.
Το μήνυμα; Η μάθηση δεν είναι μία διαδικασία ίδια για όλους. Αν προσαρμόσουμε τις προσεγγίσεις μας στις ατομικές ανάγκες, μπορούμε να ξεκλειδώσουμε το πλήρες δυναμικό κάθε ηλικιακής ομάδας, είτε πρόκειται για την εκμάθηση ενός αθλήματος, ενός μουσικού οργάνου ή την κατανόηση σύνθετων θεμάτων.
Εικόνα: Image by freepik.com
