Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος εκ μέρους κρατών, επιχειρήσεων και επενδυτών, τόσο σε διεθνές επίπεδο όσο και σε εγχώριο επίπεδο, βρίσκεται ο κλάδος των logistics. Πώς όμως ορίζεται ο κλάδος των logistics; Ποιους επιμέρους τομείς υπηρεσιών και οικονομικών δραστηριοτήτων επηρεάζει και γιατί είναι τόσο καθοριστικός στο επιχειρείν και γενικότερα την παραγωγική διαδικασία; Γιατί η Ελλάδα διαθέτει μεγάλες προοπτικές ανάπτυξης στον τομέα αυτό;
Τα logistics, όπως αναφέρεται σε μελέτη της σειράς Sectors in focus της Διεύθυνσης Οικονομικών Μελετών της Alpha Bank, είναι η διαδικασία οργάνωσης, μεταφοράς και αποθήκευσης αγαθών από το ένα σημείο (προέλευση) στο άλλο (κατανάλωση), με σκοπό την έγκαιρη και οικονομικά αποτελεσματική κάλυψη των αναγκών των τελικών καταναλωτών.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ορίζει τα Logistics ως το σύνολο των υπηρεσιών που περιλαμβάνει τον σχεδιασμό, την οργάνωση, την διαχείριση, την εκτέλεση και την παρακολούθηση ροών πρώτων υλών, αγαθών και πληροφοριών μιας επιχείρησης καθώς και τα στάδια από τη μεταφορά και την αποθήκευση, έως τη διανομή αλλά και την αντίστροφη εφοδιαστική αλυσίδα, δηλαδή τον τρόπο με τον οποίο οι επιχειρήσεις επαναχρησιμοποιούν τα προϊόντα τους. Υπό αυτήν την έννοια, τα Logistics αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της αλυσίδας εφοδιασμού, καθώς έχουν τη δυνατότητα να καλύψουν ένα ευρύ φάσμα των δραστηριοτήτων της, από την αγορά πρώτων υλών έως την παράδοση των προϊόντων στον τελικό καταναλωτή.
Το μοντέλο που κυριαρχεί - Οι υποκλάδοι των logistics
Ένα μοντέλο εφοδιαστικής αλυσίδας που χρησιμοποιείται ευρέως, σύμφωνα με την μελέτη της Alpha Bank, είναι η παροχή υπηρεσιών Logistics σε τρίτους (Third-Party Logistics,3PL), στο οποίο μια επιχείρηση αναθέτει σε εξωτερικούς συνεργάτες τις υπηρεσίες Logistics, αλλά διατηρεί η ίδια την εποπτεία της διαχείρισής τους.
Οι υπηρεσίες 3PL στην Ελλάδα αναπτύχθηκαν για πρώτη φορά από εταιρείες μεταφορών και έχουν επεκταθεί τα τελευταία 30 χρόνια. Το 46% των υπηρεσιών 3PL στην Ελλάδα αφορούν τον κλάδο των τροφίμων, ποτών και καπνού, το 18% τον κλάδο των ηλεκτρικών-ηλεκτρονικών συσκευών, το 11% φαρμακευτικά και ιατρικά προϊόντα, το 8% βιομηχανικά προϊόντα και το 17% άλλα προϊόντα, όπως οχήματα και ανταλλακτικά, είδη ένδυσης και υπόδησης και έπιπλα-οικιακό εξοπλισμό.
Σε όρους κλαδικής ταξινόμησης, τα Logistics αποτελούνται από υποκλάδους οι οποίοι ανήκουν στον τομέα των μεταφορών και της αποθήκευσης, οι οποίοι είναι οι εξής: σιδηροδρομικές μεταφορές εμπορευμάτων, οδικές μεταφορές εμπορευμάτων και υπηρεσίες μετακόμισης, μεταφορές μέσω αγωγών, θαλάσσιες και ακτοπλοϊκές μεταφορές εμπορευμάτων, εσωτερικές πλωτές μεταφορές εμπορευμάτων, αεροπορικές μεταφορές εμπορευμάτων και διαστημικές μεταφορές, άλλες ταχυδρομικές και ταχυμεταφορικές δραστηριότητες αλλά και ο κλάδος της αποθήκευσης και των υποστηρικτικών προς τη μεταφορά δραστηριοτήτων.
Οι εννέα αυτοί υποκλάδοι οι οποίοι αντιπροσωπεύουν τα logistics αποτελούν το 74% της ΑΠΑ των μεταφορών και της αποθήκευσης και το 67% του κύκλου εργασιών της και καλύπτουν το 5,5% της ΑΠΑ του συνόλου των οικονομικών δραστηριοτήτων. Ο τομέας των μεταφορών και της αποθήκευσης συνολικά στην Ελλάδα έχει ένα μερίδιο της τάξης του 7,5% στη συνολική ΑΠΑ των οικονομικών δραστηριοτήτων.
Από τους υποκλάδους των logistics με τα υψηλότερα μερίδια σε όρους κύκλου εργασιών και ΑΠΑ στην Ελλάδα είναι εκείνος των υποστηρικτικών προς τη μεταφορά δραστηριοτήτων. Ο συγκεκριμένος υποκλάδος αντιπροσωπεύει το 53% του συνολικού κύκλου εργασιών των logistics στη χώρα και το 64% της ΑΠΑ, ενώ οι οδικές μεταφορές εμπορευμάτων και υπηρεσίες μετακόμισης το 27% του κύκλου εργασιών και το 12% της ΑΠΑ και οι θαλάσσιες και ακτοπλοϊκές μεταφορές εμπορευμάτων το 9% του κύκλου εργασιών και το 16% της ΑΠΑ.
Η Ελλάδα έχει αναγνωριστεί από μεγάλους ξένους επενδυτές σαν χώρα με δυνατότητες να μετασχηματιστεί σε έναν σημαντικό κόμβο της εφοδιαστικής αλυσίδας για την Ευρώπη, ως ένα στρατηγικής σημασίας σταυροδρόμι μεταξύ Ανατολής και Δύσης, με μεγάλα έργα εν εξελίξει, όπως η αναβάθμιση των οδικών αξόνων και των σιδηροδρομικών μεταφορών, αλλά και νέες επενδύσεις, όπως το Θριάσιο Εμπορευματικό Κέντρο, η περαιτέρω ανάπτυξη του ΟΛΠ και άλλων λιμένων, αλλά και νέοι αποθηκευτικοί χώροι
Σχετικά με τα ελληνικά εμπορικά λιμάνια, πέντε εξ αυτών και συγκεκριμένα αυτά του Πειραιά, της Θεσσαλονίκης, του Ηρακλείου, της Πάτρας και της Ηγουμενίτσας έχουν στρατηγικό ενδιαφέρον και περιλαμβάνονται στο διευρωπαϊκό δίκτυο μεταφορών ως βασικές θαλάσσιες διασυνδέσεις της Ανατολικής Μεσογείου. 'Αλλωστε, το λιμάνι του Πειραιά ως προς τον όγκο των μεταφερόμενων εμπορευματοκιβωτίων κατατάσσεται 5ο μεταξύ των λιμένων της ΕΕ-27 και 1ο στη Μεσόγειο. Ο όγκος των εμπορευμάτων που μεταφέρθηκαν το 2020 στα ελληνικά κύρια λιμάνια ήταν ο 7ος μεγαλύτερος σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αν και μειωμένος κατά 7.7% σε σύγκριση με το 2019.
Η πανδημία προκάλεσε μεγάλη πτώση στην ποσότητα των εμπορευμάτων που διακινούνται στα κύρια λιμάνια της Ελλάδας, όπως και στις τιμές των καυσίμων, οι οποίες με τη σειρά τους επηρέασαν αρνητικά τις τιμές των μεταφορών και αποθήκευσης. Επίσης τα logistics σε παγκόσμιο επίπεδο δέχθηκαν πλήγμα λόγω της χαμηλότερης ζήτησης, των διαταραχών στις εφοδιαστικές αλυσίδες και των ταξιδιωτικών περιορισμών εν μέσω ελλείψεων εμπορευματοκιβωτίων και σημαντικής συρρίκνωσης στις εμπορευματικές μεταφορές, στον όγκο των αεροπορικών φορτίων και των θαλάσσιων μεταφορών. Στην Ελλάδα, το λιανικό και το χονδρικό εμπόριο, όπως και οι μεταφορές και η αποθήκευση στο σύνολό τους, υπέστησαν μεγάλες απώλειες στον κύκλο εργασιών τους, παρόλο που ανάμεσα στις θετικές επιπτώσεις της πανδημίας ήταν η σημαντική ενίσχυση του ηλεκτρονικού εμπορίου. Επιπρόσθετα, τα logistics παίζουν καθοριστικό ρόλο στην καταπολέμηση της πανδημίας, υποστηρίζοντας την ασφαλή μετακίνηση, αποθήκευση και ροή των εμβολίων κατά της COVID-19 παγκοσμίως, αλλά και στην Ελλάδα.
Αλλαγές λόγω τεχνολογίας
Η εφοδιαστική αλυσίδα γνώρισε σημαντικές μεταβολές την τελευταία δεκαετία λόγω της συνεχούς εξέλιξης της τεχνολογίας, ιδίως ως προς την εξέλιξη της πληροφορικής, της ρομποτικής, της ψηφιοποίησης και του Διαδικτύου των Πραγμάτων. Ως προς το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των μεταφορών, το πρασίνισμα του τομέα και η μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, μέσα από τη χρήση νέων τεχνολογιών, θα πρέπει να αποτελούν προτεραιότητα για τους φορείς της εφοδιαστικής αλυσίδας. Στην Ελλάδα, οι μεταφορές αποτελούν τον τέταρτο κατά σειρά τομέα με τις υψηλότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, μετά την παραγωγή ηλεκτρισμού, τη βιομηχανία και τη γεωργία, παρόλο που έχουν σωρευτικά μειωθεί κατά 13% την περίοδο 2010-2019. Το 70% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τις μεταφορές προέρχεται από τις χερσαίες μεταφορές και μεταφορές μέσω αγωγών.
Οι προοπτικές που ανοίγονται για τον κλάδο των logistics στην Ελλάδα είναι αξιοσημείωτες. Ανάμεσα στις πιο σημαντικές ευκαιρίες βρίσκεται η περαιτέρω αξιοποίηση της θέσης της Ελλάδας ως συγκοινωνιακού κόμβου στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και σημείου σύνδεσης μεταξύ της Δυτικής Ευρώπης και της Ασίας. Υπάρχει σημαντικό περιθώριο για επενδύσεις σε πάρκα εφοδιαστικής αλυσίδας, σε χώρους αποθήκευσης, σε λιμένες νήσων, στο οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο, αλλά και στη σύνδεσή του με λιμάνια της χώρας. Οι πράσινες επενδύσεις σε τεχνολογίες για μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και άλλες περιβαλλοντικά φιλικές τεχνολογίες, όπως η διευρυμένη χρήση ηλεκτρικών οχημάτων, αλλά και η εκτεταμένη εφαρμογή νέων τεχνολογιών και ψηφιοποίησης είναι επίσης απαραίτητες για την ανάπτυξη του κλάδου. Στο πλαίσιο αυτό, η συνεργασία και ο συντονισμός των διαφόρων παικτών της εφοδιαστικής αλυσίδας με τη χρήση των νέων τεχνολογιών, ώστε να μειωθεί το κόστος, να περιοριστούν τα αποθέματα και να αυξηθεί η ευελιξία των μεταφορών, θα προσδώσουν προστιθέμενη αξία στον κλάδο. Τέλος, είναι σημαντική η περαιτέρω αποτελεσματική ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου, αλλά και η αποτελεσματική εκμετάλλευση των διαθέσιμων επενδυτικών κεφαλαίων μέσα από προγράμματα όπως το ΕΣΠΑ 2021-2027 και το Συνδέοντας την Ευρώπη (CEF) II.
Τιμές και κλάδος logistics
Η άνοδος των τιμών επηρεάζει την παγκόσμια αγορά και ως εκ τούτου και την Ελλάδα, ενώ αναμένεται να έχει διάρκεια τουλάχιστον για τους θερινούς μήνες.
Σε ερώτηση του ΑΠΕ/ΜΠΕ για τις αυξήσεις που καταγράφονται διεθνώς και στην χώρα μας στις τιμές πρώτων υλών και εκτιμήσεις για το πόσο θα διαρκέσει, η διεύθυνση Οικονομικών Μελετών της Alpha Bank επισημαίνει:
Το τελευταίο διάστημα οι τιμές των αγαθών και υπηρεσιών καταγράφουν αυξητικές τάσεις, κυρίως λόγω των ανοδικών τιμών των καυσίμων, αλλά και λόγω ελλείψεων πρώτων υλών, ιδίως των πλαστικών, η οποία επηρεάζει εκτός των άλλων τις συσκευασίες, αλλά και τις αλυσίδες εφοδιασμού, όπως εκείνη των φαρμακευτικών προϊόντων. Σε βασικά αγαθά όπως τα τρόφιμα και τα ορυκτά καύσιμα παρατηρείται επίσης άνοδος των τιμών σε παγκόσμιο επίπεδο. Η τιμή του πετρελαίου τύπου Brent καταγράφει ανοδική τάση ήδη από τον περασμένο Νοέμβριο, ενώ τον Ιούνιο και τον Ιούλιο (από 01.01.2021 έως 07.07.2021) έχει σημειώσει κατά μέσο όρο αύξηση άνω του 7% σε σχέση με τους αντίστοιχους μήνες του 2020. Η ανοδική τάση των τιμών παγκοσμίως είναι εμφανής και στα τρόφιμα, με τον δείκτη τιμών τροφίμων του FAO να αυξάνεται από τον Αύγουστο του 2020, ενώ τον Μάιο του 2021 να καταγράφει την υψηλότερη τιμή του από τον Σεπτέμβριο του 2011, κυρίως λόγω της ανόδου των τιμών των ελαίων. Η ανοδική τάση των τιμών και κυρίως των τιμών των πετρελαιοειδών επηρεάζουν και τις τιμές των μεταφορών και ως εκ τούτου και μέρος του κλάδου των logistics, κυρίως εκείνο που ανήκει στις μεταφορές και τις ταχυδρομικές υπηρεσίες.
Η άνοδος των τιμών επηρεάζει την παγκόσμια αγορά και ως εκ τούτου και την Ελλάδα, ενώ αναμένεται να έχει διάρκεια τουλάχιστον για τους θερινούς μήνες.
Τιμές παραγωγού σε βιομηχανία και σε υπηρεσίες logistics
Στις τιμές παραγωγού της βιομηχανίας, μεγάλες ανατιμήσεις καταγράφονται ήδη από το δεύτερο τρίμηνο στην εξόρυξη λιγνίτη, αλλά και σε πολλά ακόμη βιομηχανικά αγαθά. Από τις τιμές παραγωγού στις υπηρεσίες, εκείνες σε δύο κλάδους logistics, δηλαδή στις άλλες ταχυδρομικές και ταχυμεταφορικές δραστηριότητες και στον κλάδο της αποθήκευσης παρουσίασαν θετική μεταβολή της τάξης του 1.7% το πρώτο τρίμηνο του 2021 και του 4% το δ' τρίμηνο του 2020 αντίστοιχα σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο πέρυσι.
Μετακύλιση κόστους σε τιμές καταναλωτή
Η άνοδος αυτή αντικατοπτρίζεται και στον εναρμονισμένο δείκτη τιμών καταναλωτή, αφού τη μεγαλύτερη αύξηση κατά το πρώτο τρίμηνο του 2021 σε σχέση με πέρυσι κατέγραψαν οι ταχυδρομικές υπηρεσίες (+35%), οι οποίες διατήρησαν την αυξητική τους πορεία και κατά την περίοδο Απριλίου-Μαΐου 2021 (+35%). Η άνοδος αυτή μπορεί ωστόσο να αποδοθεί εν μέρει στη μεγαλύτερη ζήτηση για τις συγκεκριμένες υπηρεσίες εν μέσω λοκντάουν και ενδεχομένως λιγότερο στην άνοδο των τιμών των καυσίμων. Οι μεγαλύτερες επίσης αυξήσεις καταγράφηκαν στον εναρμονισμένο δείκτη τιμών καταναλωτή στα υγρά καύσιμα (+24%), το φυσικό αέριο (+23%), το πετρέλαιο (+18%) και το diesel (+17%) την περίοδο Απριλίου-Μαΐου 2021 σε σχέση με την ίδια περίοδο του 2020. Γενικότερα στην ενέργεια ο δείκτης αυξήθηκε κατά 11% ενώ στον ηλεκτρισμό κατά 7%, λόγω και των αυξήσεων στις τιμές δικαιωμάτων ρύπων.