Για πέντε μόνο παραστάσεις, η εμβληματική όπερα του Ρίχαρντ Βάγκνερ, Λόενγκριν, έρχεται στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στις 27 Ιανουαρίου, 52 χρόνια μετά την πρώτη -και μοναδική έως σήμερα- παρουσίαση του έργου από την Εθνική Λυρική Σκηνή τον Ιανουάριο του 1965.
Πρόκειται για μια νέα παραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, προερχόμενη από την Εθνική Όπερα της Ουαλίας και το Θέατρο Βιέλκι - Εθνική Όπερα Πολωνίας, σε ένα έργο-ορόσημο της μουσικής ιστορίας, από τα σημαντικότερα του συνθέτη.
Η παραγωγή έλαβε θετικότατες κριτικές από το σύνολο του βρετανικού Τύπου, όταν πρωτοπαρουσιάστηκε, το 2013, στο Κάρντιφ και στο Μπέρμινγχαμ της Μεγάλης Βρετανίας.
Την Ορχήστρα και τη Χορωδία της ΕΛΣ διευθύνει ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής της ΕΛΣ, Μύρων Μιχαηλίδης, ενώ τη σκηνοθεσία, τα σκηνικά και τα κοστούμια υπογράφει ο πολυβραβευμένος Βρετανός σκηνοθέτης και σκηνογράφος Άντονυ ΜακΝτόναλντ.
Ο Λόενγκριν, μία από τις σημαντικότερες όπερες του Ρίχαρντ Βάγκνερ, σηματοδοτεί τη μετάβαση από τις όπερες της πρώτης περιόδου στα μουσικά δράματα της ωριμότητας του συνθέτη. Ο συνθέτης και αρχιμουσικός Πιερ Μπουλέζ είχε χαρακτηριστικά αναφέρει: «Εκείνο το οποίο χαρακτηρίζει τον Βάγκνερ και αποτελεί μέρος του μεγαλείου του είναι η πρόθεσή του να οικοδομήσει και να ολοκληρώσει ένα πλήρες σύμπαν στο εσωτερικό μιας ύπαρξης και όχι να προσθέτει απλά ένα έργο στο επόμενο, χωρίς να τα εγγράφει όλα μαζί στην απαραίτητη συνέχεια».
Το έργο πρωτοπαρουσιάστηκε στις 28 Αυγούστου του 1850 στη Βαϊμάρη, υπό την διεύθυνση του Φραντς Λιστ και βασίζεται σε ποιητικό κείμενο του ίδιου του Βάγκνερ, όπως και όλες του οι όπερες. Η υποδοχή του Λόενγκριν αρχικά δεν υπήρξε ιδιαίτερα θερμή, αλλά σε διάστημα λίγων μηνών η παρουσίαση του προκαλούσε τεράστιο ενθουσιασμό, με αποτέλεσμα το έργο σύντομα να αναδειχτεί στο δημοφιλέστερο του Βάγκνερ. Η επιτυχία υπήρξε τόσο σημαντική, ώστε χάρη σε αυτό το έργο ο Βάγκνερ να αποκτήσει φήμη «εθνικού» συνθέτη.
Εξάλλου ο Φραντς Λιστ έγραψε για την μουσική του Λόενγκριν: «Το βασικό χαρακτηριστικό της μουσικής αυτής της όπερας είναι ότι διαθέτει τέτοια ενότητα σύλληψης και ύφους, ώστε δεν υπάρχει ούτε μία μελωδική φράση, πολύ δε λιγότερο κάποιο σύνολο ή οποιοδήποτε μέρος της όπερας, το οποίο μπορεί να γίνει αντιληπτό ξεχωριστά από το σύνολο ως προς την ιδιομορφία και την πραγματική του σημασία. Τα πάντα έχουν σχέση μεταξύ τους, τα πάντα συνδέονται, τα πάντα εντείνονται. Όλα είναι τόσο ενσωματωμένα στην υπόθεση που δεν μπορούν να διαχωριστούν από αυτήν».
O μύθος ανάγεται σε ένα από τα πλέον αιματηρά ποιήματα ηρωικών ανδραγαθημάτων –chanson de geste– των τροβαδούρων του 12ου αιώνα. Σύμφωνα με την υπόθεση, ένας μυστηριώδης ιππότης έρχεται να υπερασπιστεί την Έλζα της Βραβάντης, η οποία κατηγορείται για τη δολοφονία του αδερφού της, που έχει εξαφανιστεί. Για να αγωνιστεί υπέρ της θέτει ως μοναδικό όρο εκείνη να μη ρωτήσει ποτέ σχετικά με το όνομα και την καταγωγή του. Ο Λόενγκριν νικά, η Έλζα αθωώνεται και γίνεται σύζυγός του. Ο κόμης Τέλραμουντ, υποκινούμενος από τη μάγισσα σύζυγό του Όρτρουντ, κατορθώνουν τελικά να σπείρουν στην Έλζα την αμφιβολία και να την κάνουν να θέσει την ερώτηση. Ο ιππότης αποκαλύπτει την ταυτότητά του κι έτσι υποχρεώνεται πλέον να αναχωρήσει. Ως τελευταία προσφορά, λύνει τα μάγια της Όρτρουντ και επιστρέφει στην Έλζα τον αγαπημένο της αδερφό.
Η υπόθεση ενέπνευσε στον Βάγκνερ ορισμένες από τις ωραιότερες μουσικές σελίδες, αλλά και κάποιες από τις πιο γνωστές, όπως το περίφημο «γαμήλιο εμβατήριο» στην αρχή της Γ’ Πράξης. Στον Λόενγκριν η χορωδία έχει ξεχωριστή θέση, αφενός λόγω της εξαιρετικής ποιότητας της μουσικής -μεταξύ άλλων του «γαμήλιου εμβατηρίου»-, την οποία της προσφέρει ο Βάγκνερ, αφετέρου λόγω του ρόλου που της επιφυλάσσει ο συνθέτης στη θεατρική δραματουργία του έργου.
Συντελεστές:
Νέα παραγωγή, προερχόμενη από την Εθνική Όπερα της Ουαλίας και το Θέατρο Βιέλκι - Εθνική Όπερα Πολωνίας
Μουσική διεύθυνση: Μύρων Μιχαηλίδης
Σκηνοθεσία-σκηνικά-κοστούμια: Άντονυ ΜακΝτόναλντ
Φωτισμοί: Λούσυ Κάρτερ
Κινησιολογία: Φιλίπ Ζιρωντώ
Συνεργάτις Σκηνοθεσίας: Έλεν Κούπερ
Συνεργάτις Κινησιολογίας: Λίζη Σώντερσον
Συνεργάτης Φωτισμών: Νηλ Μπρίνκουορθ
Διεύθυνση χορωδίας: Αγαθάγγελος Γεωργακάτος
Βασιλιάς: Τάσος Αποστόλου (27/1 & 1, 5/2) - Πέτρος Μαγουλάς (29/1, 3/2)
Λόενγκριν: Πήτερ Ουέντ (27, 29/1 & 1, 3, 5/2)
Έλζα: Γιολάνα Φογκάσοβα (27/1 & 1, 5/2) - Γιούλια Ισάεφ (29/1, 3/2)
Τέλραμουντ: Δημήτρης Πλατανιάς (27/1 & 1, 3, 5/2) – Βαλεντίν Βασίλιου (29/1)
Όρτρουντ: Μαρτίνα Ντίκε (27/1, 1/2) - Τζούλια Σουγλάκου (29/1 & 3, 5/2)
Κήρυκας: Διονύσης Σούρμπης (27/1 & 1, 5/2) - Δημήτρης Κασιούμης (29/1, 3/2)
Τέσσερις ευγενείς: Μανώλης Λορέντζος (27, 29/1 & 1, 3, 5/2) - Παναγιώτης Πρίφτης (27/1 & 1, 5/2) - Βασίλης Κωτσικογιάννης (29/1, 3/2) - Αναστάσιος Λαζάρου (27, 29/1 & 1, 3, 5/2) - Θεόδωρος Μωραΐτης (27, 29/1 & 1, 3, 5/2)
Τέσσερις νεαροί ευγενείς: Τριανταφυλλιά Γεωργιάδου (27/1 & 1, 5/2) - Ελένη Κουτσούμπη (27/1 & 1, 5/2) - Φωτεινή Χατζιδάκη (29/1, 3/2) - Θέη Σταύρου (29/1, 3/2) - Μπαρούνκα Πράισινγκερ (27/1 & 1, 5/2) - Βάσω Πετρόγιαννη (27/1 & 1, 5/2) - Ελένη Σωτηρίου (29/1, 3/2) - Αναστασία Χριστοφιλάκη (29/1, 3/2)
Με την Ορχήστρα και τη Χορωδία της ΕΛΣ