Κάθε επιχειρηματίας ή μάνατζερ διαπιστώνει αργά ή –το προτιμότερο- γρήγορα, ότι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες για την εύρυθμη λειτουργία και άρα την επιτυχία μιας επιχείρησης είναι ο τρόπος διοίκησης, η ηγεσία της. Η πρόκληση ξεκινά τη στιγμή που προσλαμβάνεις το πρώτο μέλος της ομάδας σου και γίνεται όλο και μεγαλύτερη με κάθε προσθήκη. Το εξαντλητικά δοκιμασμένο μοντέλο του «κυρίαρχου αφεντικού» έχει πλέον αποδειχθεί μη βιώσιμο. Παρότι ακόμη αρκετοί εμμένουν σε αυτό, οι γνώσεις και η εμπειρία που έχουμε στην εποχή μας το καθιστούν απαρχαιωμένο και οδηγούν στη ραγδαία αντικατάστασή του. Αντικατάστασή του όμως με τι; Ποιο είναι τελικά το ιδανικό μοντέλο ηγεσίας σήμερα;
Το 1970 ο Robert K. Greenleaf άλλαξε ριζικά τον τρόπο σκέψης γύρω από το management. Η ιδέα του ονομάστηκε “servant leadership” («υπηρετική ηγεσία» ή αλλιώς «ηγεσία μέσω της αρωγής») και παρότι βασιζόταν σε αρχές γνωστές επί αιώνες, πάνω σε αυτή χτίστηκε ένα νέο μοντέλο, το οποίο έχει ήδη αποδειχθεί ολιστικά επιτυχημένο.
Μαζί έχει αλλάξει εντελώς και το προφίλ του «ηγέτη», δηλαδή οι αρχές και τα χαρακτηριστικά που χρειάζεται να έχει ο επικεφαλής μιας επιχείρησης ή ομάδας μέσα σε αυτή. Πλέον, ιδανικός θεωρείται ο λεγόμενος «αρωγός ηγέτης», «βοηθός ηγέτης» ή «υπηρέτης ηγέτης».
Τα βασικά χαρακτηριστικά του «αρωγού ηγέτη»
Ακρόαση
Η ικανότητα στην επικοινωνία πάντα θεωρείτο σημαντική για έναν ηγέτη. Η διαφορά που κάνει τον «αρωγό ηγέτη» είναι ότι ακούει εκ προθέσεως δεκτικά τους άλλους, προσπαθεί να αναγνωρίσει τι πραγματικά λένε, τι χρειάζονται και βοηθά να αποσαφηνιστεί ποιό είναι αυτό.
Πειθώ
Ένα ακόμα βασικό χαρακτηριστικό του αρωγού ηγέτη είναι ότι πρωταρχικά βασίζεται στην πειθώ και λιγότερο στην εξουσία που του δίνει η θέση του. Εξηγεί την οπτική του και επιδιώκει να οικοδομήσει συναίνεση μέσα στην ομάδα, όχι να εξαναγκάσει τους άλλους σε συμμόρφωση λόγω φόβου. Αυτή είναι ίσως και η πιο φανερή διαφορά του από το «παραδοσιακό, κυρίαρχο αφεντικό».
Ενσυναίσθηση
Οι άνθρωποι χρειάζονται να αισθάνονται ότι είναι «ορατοί», αναγνωρίζονται και είναι αποδεκτοί συνολικά, με τις ιδιαιτερότητες και τη μοναδικότητά τους. Ο αρωγός ηγέτης αντιλαμβάνεται τις θετικές προθέσεις των συνεργατών του και ακόμα και όταν θεωρεί απαραίτητο να μην αποδεχθεί τη συμπεριφορά, τις επιδόσεις ή κάποια ιδέα τους, δεν τους απορρίπτει ως άτομα.
Επίγνωση
Η επίγνωση γενικά –και ειδικά η αυτεπίγνωση- δυναμώνει τον αρωγό ηγέτη, επιτρέποντάς του να βλέπει και τα δικά του δυνατά και αδύνατα σημεία, τις δυνατότητες που μπορεί να αναπτύξει περαιτέρω και τους περιορισμούς του. Τον βοηθά επίσης να αντιλαμβάνεται σε βάθος θέματα που έχουν να κάνουν με ηθική και αξίες. Ο αρωγός ηγέτης προσεγγίζει τις περισσότερες καταστάσεις από μία πιο ενοποιημένη, ολιστική σκοπιά.
Ανάπτυξη
Ο αρωγός ηγέτης νοιάζεται για την προσωπική και την επαγγελματική ανάπτυξη όλων των μελών της ομάδας του. Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα από άρθρο της Washington Post, όπου περιγράφει τον αρωγό ηγέτη ως κάποιον που «δεν θεωρεί ότι ο ίδιος είναι καλύτερος από τους ανθρώπους που βρίσκονται χαμηλότερα στην κλίμακα ιεραρχίας, ούτε πιστεύει ότι εάν δεν παρακολουθείς συνεχώς τους εργαζόμενους, δεν θα εργάζονται επαρκώς. Πιστεύει ότι, εάν προωθήσει σωστές αξίες και κουλτούρα, απλοί άνθρωποι θα κάνουν εξαιρετικά πράγματα».
Διορατικότητα
Η διορατικότητα είναι ένα χαρακτηριστικό που επιτρέπει στον αρωγό ηγέτη να κατανοεί τα μαθήματα του παρελθόντος, τις πραγματικότητες του παρόντος και τις πιθανές συνέπειες μιας απόφασης στο μέλλον. Αυτή η ιδιότητα σχετίζεται και με τη διαίσθηση. Παρότι δεν έχει μελετηθεί επαρκώς στην έρευνα γύρω από το management, σίγουρα αξίζει την προσοχή μας.
«Θεραπευτικότητα»
Ένα από τα μεγάλα πλεονεκτήματα της «ηγεσίας μέσω της αρωγής» είναι οι δυνατότητες που ανοίγει για «θεραπεία» όλων των μερών. Κάθε άνθρωπος φέρει μαζί του συνεχώς όλη τη συναισθηματική ιστορία του, η οποία –αν κάποιος πραγματικά νοιάζεται- γίνεται αισθητή και στον τρόπο που κάποιος λειτουργεί στο χώρο εργασίας. Και ο «αρωγός ηγέτης» νοιάζεται. Δε βλέπει τους συνεργάτες του μόνο ως «υπαλλήλους που πρέπει να αποδώσουν», αλλά συνολικά ως ανθρώπους, τον καθένα με τα δικά του δυνατά και αδύνατα σημεία, τον δικό του τρόπο επικοινωνίας, τα ταλέντα, το δυναμικό, τις ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες του. Η ανθρωποκεντρική αυτή στάση τελικά επιδρά θεραπευτικά στα μέλη της ομάδας του, στον ίδιο, αλλά και στην επιχείρηση συνολικά!
Οικοδόμηση κοινότητας
Ο αρωγός ηγέτης αντιλαμβάνεται ότι ο άνθρωπος έχει χάσει πολλά ως αποτέλεσμα της μετάβασης από τις τοπικές κοινότητες σε μεγάλα θεσμικά όργανα. Αυτή η επίγνωση τον οδηγεί σε αναζήτηση τρόπων για να οικοδομήσει κοινότητα ανάμεσα στους ανθρώπους που εργάζονται στην επιχείρηση, ένα περιβάλλον και τρόπο εργασίας βιώσιμο, «φιλικό προς τη ζωή».
Εν κατακλείδι, αν και εκ πρώτης όψεως ο τρόπος «ηγεσίας μέσω της αρωγής» μπορεί να μοιάζει οξύμωρο σχήμα, είναι μία στρατηγική ηγεσίας που έχει υιοθετηθεί με τεράστια επιτυχία από ορισμένες από τις μεγαλύτερες εταιρείες στον κόσμο. Φυσικά, για να μπορεί κάποιος να ηγηθεί με βάση αυτές τις αξίες, χρειάζεται κατ’ αρχήν ο ίδιος όντως να αντιλαμβάνεται τη ζωή κατ’ αυτόν τον τρόπο και να έχει ανεπτυγμένες αρκετές από τις προαναφερόμενες ποιότητες και δεξιότητες.