Σε αδιέξοδο οδηγούνται χιλιάδες δανειολήπτες που περίμεναν να υπαχθούν στις προστατευτικές ρυθμίσεις του νόμου Κατσέλη για να περισώσουν την περιουσία τους ή ακόμη και την πρώτη κατοικία τους, καθώς σε μεγάλο ποσοστό απορρίπτονται οι αιτήσεις τους από τα Ειρηνοδικεία. Παράλληλα, ελάχιστοι είναι οι δανειολήπτες που καταφέρνουν να πάρουν βεβαίωση ευάλωτου οφειλέτη για να ενταχθούν στο προσωρινό πρόγραμμα προστασίας της πρώτης κατοικίας.
Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία που παραθέτουν οι ευρωπαϊκοί Θεσμοί στην τελευταία έκθεση εποπτείας της ελληνικής οικονομίας, περισσότερες από τέσσερις στις δέκα εκκρεμείς αιτήσεις για υπαγωγή στον νόμο Κατσέλη απορρίπτονται από τα δικαστήρια. Αυτό συμβαίνει, όπως αναφέρουν νομικοί, είτε επειδή διαπιστώνεται ότι δεν πληρούν σήμερα οι δανειολήπτες τις προϋποθέσεις που όριζε ο νόμος, ή επειδή οι πιστωτές (τράπεζες και εταιρείες διαχείρισης δανείων) υποβάλλουν ενστάσεις περί ύπαρξης δόλου εκ μέρους του οφειλέτη (δηλαδή ότι γνώριζε πως δεν θα μπορούσε να ξεπληρώσει τα δάνεια, αλλά παρ' όλα αυτά τα έλαβε) και τα δικαστήρια τις κάνουν δεκτές.
Όπως αναφέρουν οι Θεσμοί στην έκθεσή τους, αναφορικά με την πρόοδο στην εκκαθάριση των εκκρεμών αιτήσεων του νόμου Κατσέλη,
- Ο ρυθμός εκκαθάρισης των συσσωρευμένων υποθέσεων αφερεγγυότητας των νοικοκυριών διατηρήθηκε. Από τις περίπου 47.800 εκκρεμείς αιτήσεις, το 97% είχαν λάβει ημερομηνία ακρόασης έως τα τέλη Σεπτεμβρίου 2023. Συνολικά, υποθέσεις που αντιπροσωπεύουν το 96,5% του συνόλου των συσσωρευμένων εκκρεμοτήτων αναμενόταν να έχουν εκδικαστεί έως το τέλος Σεπτεμβρίου 2023.
- Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι οι τελικές δικαστικές αποφάσεις εκδίδονται με αυξανόμενο ρυθμό, ο αριθμός τους εξακολουθεί να υπολείπεται των προσδοκιών με βάση τις προγραμματισμένες ημερομηνίες ακρόασης, με μόνο το 75% των εκδικασθεισών υποθέσεων να παρουσιάζουν εκδοθείσα τελική δικαστική απόφαση στη σχετική πλατφόρμα έως τα τέλη Σεπτεμβρίου 2023.
- Το ποσοστό απόρριψης των αιτήσεων παραμένει υψηλό (41% των εκδοθεισών αποφάσεων έως το τέλος Σεπτεμβρίου 2023).
Οι Θεσμοί σημειώνουν ότι «η διασφάλιση της έγκαιρης ανάρτησης των εκδοθεισών δικαστικών αποφάσεων από τις γραμματείες των δικαστηρίων παραμένει ουσιαστικής σημασίας, καθώς είναι πιθανό ο αριθμός των εκδοθεισών οριστικών αποφάσεων να είναι αισθητά υψηλότερος από αυτόν που έχει καταχωριστεί στην πλατφόρμα, λόγω καθυστερήσεων στην μεταφόρτωση δεδομένων. Στο πλαίσιο αυτό, οι αρχές ανέφεραν ότι αναμένεται να εκδοθεί σχετική εγκύκλιος σύντομα από το Ανώτατο Δικαστήριο.
Ελάχιστοι οι ευάλωτοι
Όσοι προσπαθούν να προστατεύσουν την κύρια κατοικία τους από τον πλειστηριασμό, μέσα από τις διατάξεις για την προσωρινή προστασία ευάλωτων οφειλετών με καταβολή στεγαστικού επιδόματος που αξιοποιείται για να πληρώνονται οι πιστωτές, μέχρι στιγμής συναντούν πολύ μεγάλες δυσκολίες, καθώς τα κριτήρια για να χαρακτηρισθεί ένας οφειλέτης ως ευάλωτος είναι υπερβολικά περιοριστικά.
Όπως αναφέρουν οι Θεσμοί,
- Το ενδιαφέρον για την απόκτηση της ιδιότητας του ευάλωτου οφειλέτη μέσω υποβολής στοιχείων στη σχετική ηλεκτρονική πλατφόρμα παραμένει υψηλό. Ωστόσο, μόνο το 6,4% όλων των οφειλετών που υπέβαλαν αίτηση έλαβαν πιστοποιητικό ευάλωτου οφειλέτη έως το τέλος Σεπτεμβρίου 2023.
- Το προσωρινό καθεστώς στήριξης για την προστασία της πρώτης κατοικίας ευάλωτων νοικοκυριών πρόκειται να παραταθεί, καθώς η διαδικασία για τη σύσταση οργανισμού πώλησης και επαναμίσθωσης (SLBO) αναμένεται να ολοκληρωθεί το δεύτερο εξάμηνο του 2024.
- Η διαδικασία παραχώρησης για το SLBO καθυστερεί, καθώς οι αρχές εξέταζαν το ενδεχόμενο εισαγωγής ορισμένων αλλαγών για να καταστήσουν το σύστημα πιο ελκυστικό για τους πιθανούς προσφέροντες (σ.σ.: τελικά, οι αλλαγές αυτές πέρασαν στον πρόσφατο νόμο για τους servicers).
- Η όλη διαδικασία, συμπεριλαμβανομένης της επικύρωσης της ανάθεσης της σύμβασης από το Κοινοβούλιο, προγραμματίζεται να ολοκληρωθεί το νωρίτερο έως τα τέλη Σεπτεμβρίου 2024. Για να καλύψουν την ενδιάμεση περίοδο, οι αρχές σχεδιάζουν να παρατείνουν το προσωρινό καθεστώς στήριξης για την προστασία των πρώτων κατοικιών ευάλωτων νοικοκυριών για άλλους 15 μήνες ή έως ότου τεθεί σε λειτουργία το SLBO.
- Η υιοθέτηση του προσωρινού καθεστώτος ήταν πολύ περιορισμένη μέχρι στιγμής, με μόνο 130 οφειλέτες να εισέρχονται στο καθεστώς στα τέλη Σεπτεμβρίου 2023.
Σημειώνεται ότι, για να πάρει ένα νοικοκυριό τη βεβαίωση ευάλωτου οφειλέτη θα πρέπει να πληροί τα ακόλουθα εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια:
1. Εισοδηματικά κριτήρια. Το συνολικό εισόδημα του νοικοκυριού δεν μπορεί να υπερβαίνει τις 7.000 ευρώ για μονοπρόσωπο νοικοκυριό, προσαυξανόμενο κατά 3.500 ευρώ για κάθε μέλος του νοικοκυριού. Στη μονογονεϊκή οικογένεια ορίζεται επιπλέον προσαύξηση 3.500 ευρώ για το πρώτο ανήλικο μέλος του νοικοκυριού. Στο νοικοκυριό με απροστάτευτο/α τέκνο/α ορίζεται επιπλέον προσαύξηση 3.500 ευρώ για κάθε απροστάτευτο τέκνο. Το συνολικό εισόδημα δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 21.000 ευρώ ετησίως, ανεξαρτήτως της σύνθεσης του νοικοκυριού.
2. Περιουσιακά κριτήρια. Ακίνητη περιουσία: Η συνολική φορολογητέα αξία της ακίνητης περιουσίας του νοικοκυριού, όπως αυτή προσδιορίζεται για τον υπολογισμό του συμπληρωματικού ΕΝ.Φ.Ι.Α. με τις διατάξεις του ν. 4223/2013 (Α` 287) και προκύπτει από την τελευταία εκδοθείσα πράξη προσδιορισμού φόρου, δεν μπορεί να υπερβαίνει στο σύνολο της το ποσό των 120.000 ευρώ για το μονοπρόσωπο νοικοκυριό, προσαυξανόμενη κατά 15.000 ευρώ για κάθε πρόσθετο μέλος και έως του ποσού των 180.000 ευρώ.