Η νέα οικονομική κρίση που προκαλεί η πανδημία έχει ωθήσει τους Ευρωπαίους σε συμπεριφορές παρόμοιες με εκείνες που επιστράτευσαν στην κρίση χρέους: κάνουν αναλήψεις από τις τράπεζες και κρατούν μετρητά ενώ συγκεντρώνουν τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης.
Το αποτέλεσμα είναι να έχει αυξηθεί δραματικά η αξία των χαρτονομισμάτων που βρίσκονται σε κυκλοφορία παραπέμποντας στην κατάσταση που είχε καταγραφεί στη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης.
Αναλυτικά, σύμφωνα με ρεπορτάζ της Καθημερινής, που επικαλείται στοιχεία της ΕΚΤ, σε διάστημα τεσσάρων εβδομάδων και συγκεκριμένα τις τέσσερις εβδομάδες πριν από τις 10 Απριλίου, η αξία των χαρτονομισμάτων που κυκλοφορούν αυξήθηκε κατά 41,2 δισ. ευρώ, φτάνοντας στο 1,33 τρισ. ευρώ.
Πρόκειται για τη μεγαλύτερη αύξηση που έχει σημειωθεί από τον Οκτώβριο του 2008 όταν άρχιζε η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, αμέσως μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers. Τότε σε διάστημα των τεσσάρων τελευταίων εβδομάδων μέχρι τις 24 Οκτωβρίου, η αξία των χαρτονομισμάτων που είχαν στην κατοχή τους ιδιώτες και επιχειρήσεις αυξήθηκε κατά 41,4 δισ.ευρώ.
Αναλήψεις
Αυτήν τη φορά οι καταναλωτές έσπευσαν από την αρχή της πανδημίας να κάνουν εκτεταμένες αναλήψεις από τα ΑΤΜ ιδιαίτερα σε όσες χώρες δεν έχει ακόμη εδραιωθεί η πληρωμή με χρεωστικές κάρτες ή άλλα ψηφιακά μέσα και τα μετρητά παραμένουν ο κυριότερος ή ο μοναδικός τρόπος πληρωμής.
Οι αναλήψεις ήταν, έτσι, εκτεταμένες ακόμη στη Γερμανία και την Αυστρία στη διάρκεια του περασμένου μήνα και καθώς ο κορονοϊός εξαπλωνόταν σε όλη την Ευρώπη και οι κυβερνήσεις επέβαλαν αναστολή της οικονομικής δραστηριότητας. Για την Ελλάδα η Τράπεζα της Ελλάδος δεν έχει δώσει ακόμη στοιχεία, ωστόσο τραπεζικοί κύκλοι τοποθετούν την αύξηση των αναλήψεων, μετά το ξέσπασμα της πανδημίας, γύρω στον μέσο όρο της Ευρωζώνης.
Στη Γερμανία αυξήθηκε βέβαια και η χρήση των λεγόμενων ανέπαφων πληρωμών, καθώς τα καταστήματα άρχισαν να ζητούν από τους καταναλωτές να πληρώνουν με τη χρήση χρεωστικής κάρτας προκειμένου να ελαχιστοποιήσουν τον κίνδυνο μετάδοσης του κορονοϊού μέσω της χρήσης μετρητών. Σύμφωνα με σχετικό ρεπορτάζ των Financial Times, πρόκειται για σημαντική εξέλιξη σε μια χώρα στην οποία τα 3/4 των συναλλαγών γίνονται ακόμη με μετρητά.
Η εξαίρεση
Υπήρξαν, ωστόσο, και περιπτώσεις ορισμένων χωρών στις οποίες μειώθηκε τελευταία η ζήτηση για μετρητά. Σε σχετική έρευνά της που δόθηκε στη δημοσιότητα την Τετάρτη, η Τράπεζα της Ιρλανδίας αναφέρει ραγδαία μείωση των αναλήψεων από ΑΤΜ αλλά και των συναλλαγών με κάρτες από τη στιγμή που η κυβέρνηση έθεσε τη χώρα σε καραντίνα.
Ειδικότερα την πρώτη εβδομάδα του Απριλίου, οι αναλήψεις από ΑΤΜ μειώθηκαν κατά 57% από τη στιγμή που επιβλήθηκαν οι πρώτοι περιορισμοί. Σε ό,τι αφορά τις πληρωμές με κάρτες μειώθηκαν κατά περισσότερο από 30% στο ίδιο διάστημα. Από τις 12 Μαρτίου, άλλωστε, οπότε ανακοίνωσε το Δουβλίνο ότι κλείνουν τα σχολεία, αυξήθηκε κατά μέσον όρο το ύψος των ποσών των αναλήψεων από ΑΤΜ. Αυτό προδίδει πως ο κόσμος περιόρισε ακόμη και τις επισκέψεις του σε ΑΤΜ.
Το παράδοξο στην περίπτωση της Ιρλανδίας είναι πως τελικά οι Ιρλανδοί καταναλωτές φαίνεται να έχουν μειώσει τις δαπάνες τους. Σύμφωνα με την κεντρική τράπεζα, αν τελικά συνεχιστούν οι αναλήψεις και οι πληρωμές με κάρτες με τον τρέχοντα ρυθμό μέχρι το τέλος του Απριλίου, τότε θα ανέλθουν συνολικά σε 2,6 δισ. ευρώ, ποσό κατά 40% μειωμένο σε σύγκριση με τον Απρίλιο του περασμένου έτους.
Στο σύνολο της Ευρωζώνης, πάντως, η ζήτηση για μετρητά εξακολούθησε να αυξάνεται και την προηγούμενη εβδομάδα, παρά την κοινωνική απομόνωση που καθιστά αδύνατη τη χρήση πολλών χρημάτων εφόσον είναι απαγορευμένες οι περιττές μετακινήσεις ενώ παραμένουν κλειστά τα καταστήματα, τα εστιατόρια και οι χώροι διασκέδασης. Συγκεκριμένα, την περασμένη εβδομάδα η αξία των ευρώ σε κυκλοφορία αυξήθηκε κατά 7,7 δισ. ευρώ.
Παλαιότερες έρευνες της ΕΚΤ κατατείνουν στο συμπέρασμα πως τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά κρατούν για λόγους ασφαλείας περίπου το 1/3 των μετρητών του ευρώ που βρίσκονται σε κυκλοφορία. Η αύξηση των τελευταίων εβδομάδων είναι συγκρίσιμη με εκείνη που παρατηρείται συνήθως λίγο πριν από τις εορτές των Χριστουγέννων.
Το φαινόμενο πάντως έρχεται σε συνέχεια και μάλλον είναι αλληλένδετο με την καταναλωτική μανία που επέδειξαν οι καταναλωτές ανά τον κόσμο όταν εν μέσω της πανδημίας άρχισαν να αγοράζουν μαζικά χαρτί υγείας, ζυμαρικά και σαπούνι προκειμένου να έχουν στοκ ασφαλείας με είδη πρώτης ανάγκης.