Το πώς διαγράφετε το μέλλον της Ελλάδας μέσω του Ιατρικού Τουρισμού, τις ευκαιρίες και τα θετικά πρόσημα μας αναλύει ο γυναικολόγος, διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και ειδικευμένος τον τομέα της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής στο Βασιλικό Νοσοκομείο Μελβούρνης στην Αυστραλία, επιστημονικός διευθυντής της Κλινικής ΓΕΝΕΣΙΣ ΑΘΗΝΩΝ, Δρ. Κωνσταντίνος Πάντος. Επιπλέον, μας εξηγεί το πώς μπορεί να βοηθήσει στον τομέα αυτό η εξωσωματική γονιμοποίηση και ποιες είναι οι προϋποθέσεις για να επιλέξουν την χώρα μας τα ζευγάρια από το εξωτερικό.
Κύριε Πάντο τι ακριβώς προβλέπει ο νόμος για την εξωσωματική γονιμοποίηση στη χώρα μας. Είναι δηλαδή πιο εύκολο μία γυναίκα να υποβληθεί σε υποβοηθούμενη αναπαραγωγή στην Ελλάδα από ότι στο εξωτερικό;
Είναι αρκετά ευέλικτος ο νόμος στη χώρα μας καθώς προβλέπει τη δωρεά ωαρίων με ανωνυμία, την παρένθετη μητρότητα όπου μπορεί το ζευγάρι να χρησιμοποιήσει αυτή των τεχνική αν υπάρχει πρόβλημα στην βιολογική μητέρα, αλλά είναι ευέλικτος ακόμα και στον αριθμό των ωαρίων, ειδικά στις γυναίκες άνω των 40 ετών, καθώς επιτρέπει να τοποθετηθούν μέχρι 4 ωράρια προκειμένου να αυξηθούν τα ποσοστά επιτυχίας.
Επίσης, επιτρέπει τεχνικές όπως η κατάψυξη των ωαρίων, σε μόνες ή άγαμες γυναίκες όποτε θέλουν με χρήση σπέρματος από άγαμο δότη με ανωνυμία πάντα. Βέβαια πρέπει να πούμε ότι ακόμα υπάρχουν κάποια σημεία όπου κρίνεται απαραίτητος ο εκσυγχρονισμός στο νόμο. Άλλα κράτη για παράδειγμα ακολουθούν τις εξελίξεις πιο γρήγορα από εμάς. Κυρίως σε ότι αφορά την ηλικία της γυναίκας. Στις ΗΠΑ η Εταιρεία Αναπαραγωγικής Ηλικίας συστήνει άνετα να γίνεται εξωσωματική μέχρι την ηλικία των 55 ετών, ενώ στην Ελλάδα επιτρέπεται μέχρι την ηλικία των 50 ετών. Επιπλέον, στο εξωτερικό υπάρχει σύσταση επ’ αυτού ενώ στην Ελλάδα υπάρχει απαγόρευση, οπότε είναι δύσκολο να δεχθούμε γυναίκες σε αυτές τις ηλικίες. Συνεπώς οι γυναίκες αυτές αναγκάζονται να πάνε σε χώρες όπως οι ΗΠΑ για να υποβληθούν σε εξωσωματική.
Επειδή η χώρα μας συνδυάζει την ευελιξία του νομοθέτη και το χαμηλό κόστος της εξωσωματικής ως πράξη ιατρικής, σε σχέση με άλλα κράτη, η χώρα μας έχει γίνει προορισμός για να αποκτήσουν παιδιά πολλά ζευγάρια.
Μέχρι ποια ηλικία μπορεί μια γυναίκα να κάνει κατάψυξη των ωαρίων της για να αποκτήσει παιδί όταν θα το επιθυμεί;
Όσο πιο νωρίς τόσο καλύτερα. Ο λόγος που καταψύχεις ωάρια είναι για να διατηρήσει μία γυναίκα την γονιμότητα της. Άρα η καλύτερη ηλικία είναι κάτω των 40 ετών ή ακόμα και κάτω των 38 ετών. Γύρω στα 32 με 35 έτη είναι η πλέον ενδεδειγμένη ηλικία θα έλεγα.
Έχει γίνει μεγάλος αγώνας τα τελευταία έτη ώστε να προωθηθεί ο ιατρικός τουρισμός στη χώρα μας. Πολλές επαφές με άλλες χώρες, με αρμόδιους φορείς και παράγοντες… που βρισκόμαστε κατά τη γνώμη σας;
Αυτό που γίνεται στην ουσία είναι μέσα από μια μεγάλη καμπάνια αφύπνισης να ενημερώσουμε τη διασπορά η οποία είναι ένα μεγάλο όπλο για την Ελλάδα. Με τη διάχυση της πληροφορίας στις κοινωνίες αυτές περνάμε το μήνυμα κατ΄ επέκταση και στις ξένες κοινωνίες. Το μήνυμα είναι απλό, οι καλές ιατρικές πράξεις που εκτελούνται στη χώρα μας, το χαμηλό κόστος αυτών των πράξεων και ότι υπάρχει νομική ευελιξία. Ταυτόχρονα χρησιμοποιώντας τις μαρτυρίες των ιδίων των ατόμων που έχουν έρθει στη χώρα μας και έχουν βοηθηθεί κάνουμε το μήνυμα αυτό ακόμα πιο δυνατό.
Η εξωσωματική γονιμοποίηση είναι η αιχμή του δόρατος γιατί προσφέρει καλές προοπτικές οι οποίες εμπεριέχουν και το συναισθηματικό στοιχείο, που είναι η απόκτηση ενός μωρού, η ολοκλήρωση μιας οικογένειας. Οπότε μία γυναίκα που λέει ότι έκανε 20 προσπάθειες στη χώρα της, για παράδειγμα στην Αυστραλία και δεν τα κατάφερε και απέκτησε μωρό στην Ελλάδα με την πρώτη κιόλας προσπάθεια, αυτό αυτόματα είναι μια εξαιρετικά θετική είδηση και ένα σημαντικό μήνυμα.
Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι εξίσου σημαντικές επιτυχίες σημειώνει η χώρα μας και σε άλλες ειδικότητες όπως είναι η πλαστική χειρουργική, η ορθοπαιδική, η οδοντιατρική , η ρομποτική κ.λπ. Απλά η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή είναι αυτή που στην ουσία δημιουργεί ειδήσεις γιατί εμπεριέχει το στοιχείο του μέλλοντος μέσα από την απόκτηση ενός μωρού.
Βλέπεται κάποια σημαντική ανταποδοτικότητα από αυτές όλες αυτές τις επαφές;
Αρκετά μεγάλη, ειδικά στον τομέα της εξωσωματικής έρχονται πολλά ζευγάρια από τις ΗΠΑ για να υποβληθούν σε υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, είτε λόγω του ακριβού κόστους που υπάρχει εκεί, είτε λόγω των αποτυχιών που μπορεί να έχει η γυναίκα. Ωστόσο, γίνεται μία μεγάλη προσπάθεια διασύνδεσης μέσω του Ιατρικών Συλλόγων Ελλάδος και εξωτερικού σε μία κοινή δομή, το Παγκόσμιο Ινστιτούτο Ιατρών όπως λέγεται, ώστε να υπάρχει συνεργασία τόσο στον τομέα της έρευνας μεταξύ των επιστημόνων αυτών, είτε ακόμα και στο να βρει εργασία ένας γιατρός μας στο εξωτερικό, ή στο να κάνει μεταπτυχιακό στη χώρα μας κάποιος φοιτητής ιατρικής από το εξωτερικό. Να υπάρχει δηλαδή μια αμφίδρομη επικοινωνία, ανταλλαγή πληροφορίας και συνεργασίες.
Και μια και το αναφέρατε θα θέλατε να μας εξηγήσετε τι είναι το Παγκόσμιο Ινστιτούτο Ιατρών ;
Μια ομάδα ιατρών διαφόρων ειδικοτήτων, της οποία ηγείται ο πρόεδρος του ΙΣΑ κ. Γιώργος Πατούλης και στόχο έχει τη διασύνδεση των πανεπιστημίων της χώρας μας με αυτά του εξωτερικού. Να φέρει σε επαφή δηλαδή, τα πανεπιστήμια όσον αφορά την ανεύρεση θέσεων, να συνδέσει μεταξύ τους, τους Ιατρικούς Συλλόγους της ομογένειας, καθώς όπου υπάρχει διασπορά υπάρχει και Ιατρικός Σύλλογος αντίστοιχα, όπως για παράδειγμα στο Μόντρεαλ, στη Νέα Υόρκη, στο Σικάγο, στο Λονδίνο, στη Μελβούρνη, στο Βουκουρέστι κ.λπ. οπότε αντί να δουλεύουν αποσπασματικά μόνο για την πόλη τους, να δουλεύουν συλλογικά ως μία δομή, να γνωρίζει ο ένας τι χρειάζεται ο άλλος, να υπάρχουν κοινά πρωτόκολλα για έρευνα. Κι’ εκτός του να βοηθούν τους επιστήμονες να βρουν εργασία θα μπορούν να βοηθήσουν ακόμα και τον πολίτη/ασθενή να βρει την εξειδικευμένη υπηρεσία που μπορεί να αναζητά στο εξωτερικό. Αυτό έχει συμπεριλάβει όπως σας είπα όλες τις ιατρικές ειδικότητες.
Μέχρι στιγμής έχουν γίνει επαφές με το Δυτικό κόσμο, δεν έχουμε ακούσει για προσέγγιση σας προς την Ανατολή και το μουσουλμανικό κόσμο, ή κάνω λάθος;
Δίκιο έχετε, ωστόσο, στον τομέα της εξωσωματικής έχουμε ήδη κόσμο από τις χώρες της Ανατολής που έχει έρθει να υποβληθεί σε υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και μάλιστα με θετικά αποτελέσματα και θεωρώ ότι έχοντας ήδη κάποιες τέτοιες μαρτυρίες θα είναι εύκολο να προσεγγίσουμε και αυτό τον πληθυσμό. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι η αφορμή… Η καμπάνια έχει ολοκληρώσει ήδη τον 1ο της έτος λειτουργία και στην συνέχεια θα ακολουθήσει το 2ο έτος στο οποίο θα συμπεριληφθούν και χώρες της Ασίας. Επίσης στο πρόγραμμα του Διεθνούς Κέντρου Τουρισμού Υγείας που έχουμε συστήσει, είναι η διεξαγωγή συνεδρίων με συμβολισμό. Ήδη κάναμε ένα συνέδριο στη Ιθάκη και θα ακολουθήσουν κι άλλα όπως στην Κω, το νησί του Ιπποκράτη προκειμένου να δώσουμε όλοι μαζί για μία ακόμη φορά τον όρκο του Ιπποκράτη, όπου και θα προσκληθούν όλοι οι εταίροι μας από το εξωτερικό.
Η Τουρκία θα είναι στο στόχαστρο των συνεργασιών μας, ειδικά η Κωνσταντινούπολη και η Σμύρνη, ενώ ήδη συζητάμε με την Αλβανία και το Κόσσοβο. Επιπλέον, μας ενδιαφέρει η Αγγλία καθώς έχουμε μεγάλη προσέλευση από εκεί για τον τομέα ειδικά της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
Όταν μιλάμε για Ιατρικό Τουρισμό, σε αυτόν συμπεριλαμβάνονται και τομείς του Τουρισμού γενικότερα όπως επίσης της διαμονής, της διατροφής των φιλοξενούμενων ασθενών και των συνοδών τους καθώς επίσης ενημέρωση τους για τα αξιοθέατα που μπορούν να επισκεφθούν κατά την παραμονή τους στη χώρα μας. Υπάρχουν συνεργασίες με τους υπόλοιπους αυτούς τομείς για τη διευκόλυνση τους και την προσφορά ολοκληρωμένων πακέτων;
Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε σε αυτό το στάδιο. Προσπαθούμε δηλαδή, να φτιάξουμε πλήρη πακέτα έτσι ώστε να δίνουμε το έναυσμα ο επισκέπτης που θα έρθει για μία ιατρική πράξη να δει και κάποια αξιοθέατα στη χώρα μας, να γνωρίσει την ελληνική φιλοξενία και τη μεσογειακή διατροφή, να χαρεί τον ήλιο και τη θάλασσα αν είναι δυνατό και να φύγει από εδώ με τις καλύτερες εντυπώσεις. Με τον τρόπο αυτό, και ο ιατρικός τομέας θα προωθηθεί και ο ελληνικός τουρισμός γενικότερα.
Για να επιστρέψω λίγο στην εξωσωματική γονιμοποίηση, καθώς αποτελεί την αιχμή του δόρατος τα τελευταία χρόνια, όπου η υπογεννητικότητα για πολλούς και διαφόρους λόγους έχει δυστυχώς «χτυπήσει» πολλά κράτη ειδικά στο δυτικό κόσμο. Τι είναι αυτό που παρατηρήσει εσείς ως επιστήμονας που έχει δημιουργήσει όλα τα προβλήματα στη μείωση των γεννήσεων;
Το κυριότερο από όλα είναι η ηλικία της γυναίκας. Βλέπουμε σήμερα ότι η γυναίκες λόγω σπουδών και καριέρας έχουν αφήσει σε 2ο πλάνο την οικογένεια, οπότε όταν αποφασίζουν να μπουν στη διαδικασία αυτή, συνήθως είναι αργά ηλικιακά. Η γυναίκα του σήμερα δεν αρκείτε σε ένα πανεπιστήμιο, αλλά συνεχίζει σπουδές και για περαιτέρω εξέλιξη, στη συνέχεια μπαίνει σε ένα αγώνα δρόμου να καθιερωθεί επαγγελματικά και όταν πλέον θα έρθει η στιγμή να αποφασίσει ότι θέλει να αποκτήσει ένα παιδί, τότε η ηλικία της δεν την βοηθά. Και εκεί είναι δίκοπο μαχαίρι, γιατί μια επιτυχημένη επαγγελματικά γυναίκα είναι δύσκολο να δεχθεί ότι δεν μπορεί να πετύχει και αυτό της το στόχο, γιατί απλά η φύση έχει αποφασίσει να θέσει από μόνη της όρια ηλικίας, αφού οι ωοθήκες για παράδειγμα θα λειτουργούν σωστά το πολύ μέχρι τα 45 έτη.
Και σ’ αυτό το σημείο υπάρχει γιατρέ ένα μεγάλο έλλειμμα ενημέρωσης, καθώς πολλές γυναίκες δεν γνωρίζουν αυτά τους τα όρια.
Είναι αλήθεια ότι δεν υπάρχει επαρκής ενημέρωση, ή τουλάχιστον δε γίνεται σωστά έτσι ώστε οι γυναίκες, να γνωρίζουν ότι αν θέλουν να «πετύχουν» μια εγκυμοσύνη φυσιολογικά θα πρέπει αυτό να γίνει ταυτόχρονα με τις υπόλοιπες υποχρεώσεις και στόχους τους για να μην «περάσουν» τα χρόνια. Και εδώ έρχεται να βοηθήσει η εξωσωματική.
Επιπλέον γιατρέ μου υπάρχουν κάποιες γυναίκες που έχουν περάσει από σοβαρές παθήσεις. Αυτές οι γυναίκες δεν πρέπει να ενημερώνονται αν επιτρέπεται ή όχι να υποβληθούν σε υποβοηθούμενη αναπαραγωγή;
Αυτό είναι ένα σοβαρό θέμα. Για παράδειγμα, γυναίκες που έχουν καρδιοπάθειες, ή ιδιόπαθη πνευμονική υπέρταση ή έχουν πρόβλημα νεφρών δεν επιτρέπεται να κάνουν εξωσωματική. Για το λόγο αυτό, ο γιατρός πρέπει να έχει πλήρη και σαφή εικόνα της συνολικής υγείας της γυναίκας που θα μπει στη διαδικασία μιας εξωσωματικής και να γνωρίζει αναλυτικά το ιστορικό της ώστε να την συμβουλεύσει σωστά.
Επιτρέπεται σε μία γυναίκα στη χώρα μας, η οποία δεν έχει σύντροφο να υποβληθεί σε υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και να αποκτήσει παιδί μόνη της;
Βεβαίως, μόνες άγαμες γυναίκες στην Ελλάδα επιτρέπεται να αποκτήσουν παιδί. Πρόκειται για μία από τις πολύ θετικές ευελιξίες του νόμου μας στην Ελλάδα. Και μάλιστα έχει μία πρωτοπορία, το παιδί που θα γεννηθεί από παρένθετη μητέρα θα γεννηθεί με το όνομα της «βιολογικής» μητέρας απευθείας και όχι με την παρένθετης όπως γίνεται σε πολλά άλλα κράτη. Δηλαδή, σε άλλα κράτη το παιδί γεννιέται με το όνομα της παρένθετης μητέρας και στη συνέχεια γίνεται μέσω δικαστηρίου η υιοθέτηση του από τη βιολογική μητέρα.
Από όσα έχετε ζήσει τόσα χρόνια στο χώρο της εξωσωματικής τι έχετε αποκομίσει;
Και τα καλά και τα στρεβλά του… στα σημαντικά που μου έχουν μείνει είναι η βοήθεια που έχουν λάβει κάποιες γυναίκες οι οποίες ήθελαν διακαώς να αποκτήσουν ένα παιδάκι και δεν μπορούσαν. Ωστόσο, στα στρεβλά του είναι κάποιες ακόμα νομικές ελλείψεις όπως είναι η ανώνυμη δωρεά ωαρίων και δεν μπορεί κάποια γυναίκα να χρησιμοποιήσει για παράδειγμα ωάρια από την αδελφή της. Αυτές οι περιπτώσεις πάνε στο εξωτερικό να υποβληθούν σε γονιμοποίηση. Επίσης, η επιστήμη αλλάζει, οι γνώσεις επεκτείνονται και γνωρίζουμε ότι οι γυναίκες μέχρι 55 ετών μπορούν να αποκτήσουν ένα υγιές μωρό. Αυτό δεν μπορεί να γίνει στην Ελλάδα και αυτές οι γυναίκες επίσης προσφεύγουν σε Κέντρα του εξωτερικού. Επιπροσθέτως, η χρήση σπέρματος δότη, όπου και εδώ υπάρχει η ανωνυμία και σωστό είναι, όμως θα έπρεπε να υπάρχει και μια εξαίρεση και δίνεται δυνατότητα σε ζευγάρια που θέλουν να χρησιμοποιήσουν δικό τους δότη να μπορούν να το κάνουν.
Το θέμα της ομαδικότητας και έλλειψη στρατηγικής επίσης είναι στα μείον. Ως χώρα και ως λαός δεν έχουμε μάθει να δουλεύουμε ομαδικά, ενώ η πολιτεία από την άλλη δεν έχει συγκεκριμένη στρατηγική που να βοηθά την βελτίωση και αύξηση των επενδύσεων στον τομέα αυτό.
Πρέπει όμως να παραδεχθώ ότι είμαστε σε αρκετά καλό δρόμο και ευελπιστώ ότι θα γίνουμε ακόμα καλύτεροι στο άμεσο μέλλον γιατί ήδη δημιουργείται ένα κίνημα αναφορικά με τον Ιατρικό Τουρισμό. Έχουμε τις απαραίτητες δομές και στο, ιδιωτικό και στο δημόσιο τομέα, για παράδειγμα το νοσοκομείο ΕΛΕΝΑ έχει μια εξαιρετική Μονάδα Εξωσωματικής. Αυτό που είναι αναγκαίο, είναι η αναγνώριση αυτών των υπηρεσιών αυτών από τον πολίτη εντός και εκτός χώρας. Σε αυτό αποσκοπά και όλη αυτή η καμπάνια ενημέρωσης που έχουμε ξεκινήσει όπου πρέπει να πούμε ότι σε πολλές από αυτές τις επισκέψεις μας παραβρέθηκαν εκπρόσωποι του κρατικού μηχανισμού, όπως ο κ. Κουρουμπλής, ο υφυπουργός Εξωτερικών, ενώ και το υπουργείο Τουρισμού έχει αγκαλιάσει την όλη προσπάθεια πλέον. Η παρουσία τους και μόνο βοηθά στο να γίνει πιο αποδεκτή η παρουσία μας σε κάθε χώρα.
Ποιος είναι το τελικό μήνυμα που θέλουμε να περάσουμε με όλες αυτές τις ενέργειες και τις συνεργασίες με τα άλλα κράτη κύριε Πάντο;
Ότι η Ελλάδα μπορεί….Υπάρχει η καχυποψία του έλληνα της διασποράς γιατί κάποια στιγμή η Ελλάδα τον «έδιωξε», τον ανάγκασε να ψάξει αλλού να βρει τρόπους να επιβιώσει, όμως η αλήθεια είναι ότι η Ελλάδα μπορεί και προσφέρει άριστες υπηρεσίες υγείας. Πρέπει να δείξουμε εμπιστοσύνη σε όλα αυτά που έχει να δώσει η χώρα, γιατί και την οικονομία θα βοηθήσουμε αλλά και θα δώσουμε το έναυσμα σε πολλούς επιστήμονες να επιστρέψουν στην πατρίδα τους.