Στην τελική ευθεία φθάνει η διαδικασία έγκρισης του ελληνικού σχεδίου αξιοποίησης των 32 δισ. ευρώ του Ταμείου Ανάκαμψης από την Κομισιόν, καθώς τις προηγούμενες ημέρες εγκρίθηκε ο ιδρυτικός κανονισμός του Ταμείου και, έως το τέλος Ιουνίου, θα πρέπει να έχει εγκρίνει η Επιτροπή τα εθνικά σχέδια αξιοποίησης. Ένα δύσκολο ερώτημα που θα πρέπει να απαντηθεί αφορά το ρόλο των ελληνικών τραπεζών στα προγράμματα που θα «τρέξουν» με το σκέλος των δανείων από το Ταμείο, ύψους 12,7 δισ. ευρώ, καθώς οι Βρυξέλλες απορρίπτουν την πρόταση της Αθήνας για... παντοδυναμία των τραπεζών.
Πέρα από τις επιδοτήσεις που θα δοθούν, για τις οποίες υπάρχει σχεδιασμός αξιοποίησης σε έργα δημόσιου χαρακτήρα και σε συμπράξεις του Δημοσίου με ιδιώτες, για το σκέλος των δανείων που θα λάβει η χώρα από το Ταμείο Ανάκαμψης η κυβέρνηση σχεδίαζε να έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στη διαχείριση οι ελληνικές τράπεζες, λειτουργώντας περίπου σαν μηχανισμός αξιολόγησης και έγκρισης ιδιωτικών επενδυτικών σχεδίων.
Αυτό το σχέδιο προβλέπει ότι το Δημόσιο θα παρέχει το ήμισυ του κεφαλαίου που χρειάζεται για ένα επενδυτικό σχέδιο, υπό τον όρο ότι το υπόλοιπο 50% θα αποτελεί συνεισφορά του ιδιώτη επενδυτή, στην οποία θα περιλαμβάνεται και τραπεζικός δανεισμός. Με αυτό τον τρόπο, σε όλα τα επενδυτικά σχέδια των ιδιωτών θα «ανάβει πράσινο» για υλοποίηση μόνο όταν θα τα έχουν αξιολογήσει και εγκρίνει οι τράπεζες.
Δυσπιστούν οι Βρυξέλλες
Το σχέδιο θεωρείται βέβαιο ότι θα υποστεί τροποποιήσεις, καθώς η Κομισιόν διατηρεί σοβαρές επιφυλάξεις για τον προτεινόμενο μηχανισμό και ανησυχεί για τον κίνδυνο να «φορτωθεί» η Ελλάδα με πρόσθετο χρέος που αντιστοιχεί σε 7 μονάδες του ΑΕΠ, χωρίς τα νέα ευρωπαϊκά δάνεια να αξιοποιηθούν με διαφάνεια και για πραγματικά παραγωγικές επενδύσεις.
Στις Βρυξέλλες δεν υπάρχει μεγάλη εμπιστοσύνη στον ελληνικό κρατικό μηχανισμό, αλλά ούτε και στις τράπεζες, που κατ' επανάληψη έχει αποδειχθεί στο παρελθόν ότι παρείχαν δάνεια με αμφιλεγόμενα κριτήρια και διαδικασίες. Ο φόβος είναι ότι η διαδικασία αξιοποίησης των δανείων, με τον τρόπο που προτείνει η κυβέρνηση, θα μπορούσε να εκτραπεί σε ένα... πάρτι με δωρεάν χρήμα από την Ευρώπη και τους Έλληνες φορολογούμενους, χωρίς να διασφαλίζεται ότι οι πόροι δεν καταλήγουν σε επιχειρηματικά συμφέροντα φιλικά διακείμενα προς τις τράπεζες ή την κυβέρνηση, χωρίς ασφαλιστικές δικλίδες και απαιτήσεις διαφάνειας.
Ευρωπαϊκή εποπτεία
Η πρόταση για την οποία ασκούν πίεση στην κυβέρνηση οι Βρυξέλλες προβλέπει ότι θα πρέπει να προστεθεί ένα ενδιάμεσο «στρώμα» στις διαδικασίες αξιοποίησης των κονδυλίων, που θα λειτουργεί σαν μηχανισμός εγγύησης της διαφάνειας και των καλών πρακτικών χρηματοδότησης. Ειδικότερα, προτείνεται τα ευρωπαϊκά δάνεια να αξιοποιηθούν μέσω προγραμμάτων που θα «τρέξουν» η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων ή/και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD).
Οι ευρωπαϊκοί τραπεζικοί μηχανισμοί θα κατανέμουν τους πόρους στις ελληνικές τράπεζες για να τα διαθέτουν στη χρηματοδότηση επενδύσεων από ελληνικές επιχειρήσεις και θα εποπτεύουν την υλοποίηση των προγραμμάτων, ώστε να διασφαλίζεται ότι κατευθύνονται στους τομείς που έχουν επιλεγεί και με την τήρηση συγκεκριμένων κριτηρίων. Άλλωστε, τέτοια προγράμματα ήδη «τρέχουν» στην Ελλάδα οι ευρωπαϊκοί χρηματοδοτικοί μηχανισμοί σε συνεργασία με τις ελληνικές τράπεζες και η εμπειρία ως τώρα είναι θετική.
Η κυβέρνηση πιθανότατα θα υποχρεωθεί να αποδεχθεί αυτή τη διαδικασία «φιλτραρίσματος», αν και φοβάται ότι θα προστεθούν διαδικασίες και γραφειοκρατία που μπορεί να καθυστερήσουν την αξιοποίηση των δανείων. Σύμφωνα με πληροφορίες, επιχειρεί να κρατηθεί ένα μέρος των κονδυλίων για εθνική διαχείριση, ενδεχομένως και μέσω θεσμών όπως η Αναπτυξιακή Τράπεζα, χωρίς να είναι βέβαιο που θα καταλήξει αυτή η συζήτηση όταν οριστικοποιηθεί το εθνικό σχέδιο για να υποβληθεί στην Κομισιόν.
Θα προστεθούν στο χρέος;
Βέβαιο είναι, πάντως, ότι τα δάνεια από το Ταμείο Ανάκαμψης θα επιβαρύνουν το δημόσιο χρέος, παρά το γεγονός ότι ορισμένες χώρες, με πρώτη την Ιταλία, ασκούσαν πίεση για εξαίρεση αυτών των πόρων από τους σχετικούς υπολογισμούς. Ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν, Βάλντις Ντομπρόφσκις δήλωσε μετά το Ecofin, αυτή την εβδομάδα, ότι εφόσον η επιστροφή αυτών των δανείων αποτελεί υποχρέωση των κρατών, δεν μπορεί παρά να εγγραφούν στο χρέος, ώστε να αποφευχθεί η δημιουργία αβεβαιότητας στις αγορές.
Άφησε ανοικτό πάντως το ενδεχόμενο να συζητηθεί πρόταση του Ευρωπαϊκού Δημοσιονομικού Συμβουλίου για εξαίρεση των δανείων, ολική η μερική, από τον ορισμό του χρέους που λαμβάνεται υπόψη στους ελέγχους που κάνει η Κομισιόν στο πλαίσιο του Συμφώνου Σταθερότητας.
Για τα δάνεια αυτά, που θα προέλθουν από δάνεια που θα λάβει η Κομισιόν από την αγορά ομολόγων, το επιτόκιο θα είναι αρνητικό, αφού η Κομισιόν θα μεταφέρει στα κράτη το όφελος από το δανεισμό της με αρνητικό επιτόκιο, που ήταν σχεδόν -0,5% στην τελευταία έκδοση χρέους.
