Κλειστές κράτησαν και το 2023 οι τράπεζες τις στρόφιγγες για τις ροές στεγαστικών δανείων, με την κυβέρνηση να ανησυχεί ότι η «σφιχτή» δανειοδοτική πολιτική γίνεται πλέον εμπόδια στη χάραξη και εφαρμογή της στεγαστικής της πολιτικής. Οι ροές χρηματοδότησης στεγαστικών δανείων είναι σταθερά αρνητικές εδώ και χρόνια και είναι χαρακτηριστικό ότι την πενταετία 2019 - 2023 οι τράπεζες αφαίρεσαν συνολικά ρευστότητα 6,87 δισ., καθώς οι νέες χορηγήσεις ήταν μικρότερες από τις εισπράξεις παλαιών δανείων.
Στη σημερινή συζήτηση για τα ζητήματα της στεγαστικής κρίσης, την οποία έχει επιδεινώσει η κατακόρυφη αύξηση τιμών και ενοικίων κατοικιών τα τελευταία χρόνια, ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, έκρινε σκόπιμο να ανεβάσει την πίεση προς τις τράπεζες για περισσότερα στεγαστικά δάνεια, τονίζοντας ότι: «Οι τράπεζες σήμερα ακόμα φαίνονται διστακτικές να χρηματοδοτήσουν την αγορά ακινήτων. Πρέπει να είναι πιο τολμηρές».
Αυτή η αναφορά του πρωθυπουργού εστιάζει στα πολύ αυστηρά κριτήρια που έχουν καθιερώσει οι τράπεζες για τις χορηγήσεις στεγαστικών δανείων, μεταξύ άλλων με τη χρηματοδότηση μικρού ποσοστού της αξίας των κατοικιών και την αξίωση δέσμευσης μεγάλων ποσών από τους δανειολήπτες.
Η αυστηρή πολιτική για τις δανειοδοτήσεις είναι αποτέλεσμα της προσπάθειας των τραπεζών να αποφύγουν τα λάθη του παρελθόντος και, ειδικότερα, της πενταετίας 2.005 - 2009, όταν χορηγούσαν δάνεια ακόμη και για το 120% της αξίας κατοικιών (συνδυασμός στεγαστικού και επισκευαστικού δανείου), σε μια περίοδο υπερβολικής αύξησης των τιμών, με αποτέλεσμα στη διάρκεια της κρίσης να βρεθούν οι τράπεζες ακόμη και με ένα στα τρία στεγαστικά τους δάνεια να έχουν «κοκκινίσει».
Στην κυβέρνηση εκτιμούν ότι δεν υπάρχει σοβαρός λόγος στην παρούσα συγκυρία να είναι οι τράπεζες τόσο αυστηρές στα κριτήρια δανειοδότησης, καθώς οι τρέχουσες μακροοικονομικές συνθήκες δεν δικαιολογούν μεγάλη ανησυχία για μελλοντικές επισφάλειες. Αντίθετα, η χορήγηση στεγαστικών δανείων είναι βασικό στοιχείο της στεγαστικής πολιτικής, που απαιτεί μεγαλύτερες επενδύσεις σε κατοικίες, καθώς η ζήτηση υπερβαίνει κατά πολύ την προσφορά (η διαφορά φθάνει τα 212.000 σπίτια, σύμφωνα με μελέτη της Τρ. Πειραιώς) και αυτό οδηγεί σε μεγάλη αύξηση τιμών και ενοικίων.
Μάλιστα, ο πρωθυπουργός στη σημερινή του τοποθέτηση τόνισε ότι οι τράπεζες θα βρεθούν μπροστά και σε ανταγωνισμό από μη τραπεζικά ιδρύματα στον τομέα των στεγαστικών δανείων, σημειώνοντας ότι «έχουμε δώσει τη δυνατότητα χρηματοδότησης στέγης και από μη τραπεζικά ιδρύματα».
Πιστωτική ασφυξία
Πάντως, η αγορά κατοικιών βρίσκεται σταθερά σε συνθήκες πιστωτικής ασφυξίας εδώ και χρόνια, με πολύ μικρές εκταμιεύσεις δανείων από τις τράπεζες. Το 2023 ήταν, από αυτή την άποψη, η καλύτερη χρονιά της πενταετίας, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύει η Τράπεζα της Ελλάδος, όμως και πάλι οι ροές χρηματοδότησης ήταν αρνητικές κατά περισσότερο από 1 δισ. ευρώ. Οι τράπεζες χορήγησαν νέα δάνεια ύψους άνω των 1,1 δισ. ευρώ, όμως το πρόσημα δεν έπαψε να είναι αρνητικό, καθώς ήταν πολύ μεγαλύτερες οι εισπράξεις από παλαιά δάνεια.
Οι ροές στεγαστικών δανείων το 2023
Οι υποψήφιοι αγοραστές κατοικιών βρέθηκαν αντιμέτωποι το 2023 με τη μεγάλη αύξηση των επιτοκίων στα νέα στεγαστικά δάνεια, ως αποτέλεσμα της αύξησης των επιτοκίων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Είναι χαρακτηριστικό ότι μέχρι τον Ιούνιο του 2022, όταν άρχισε η αύξηση επιτοκίων από την ΕΚΤ, το μέσο επιτόκιο των στεγαστικών ήταν οριακά χαμηλότερο από το 3%, ενώ τον Ιούνιο του 2023 είχε ξεπεράσει το 4% και τον Δεκέμβριο διαμορφωνόταν στο 4,37%.
Οι τράπεζες έχουν θέσει στόχο να αυξήσουν φέτος τις χορηγήσεις στεγαστικών και εκτιμούν ότι καλύτερες συνθήκες θα αρχίσουν να διαμορφώνονται το δεύτερο εξάμηνο, όταν θα αρχίσουν και οι πρώτες μειώσεις επιτοκίων από την ΕΚΤ. Το ζητούμενο, όμως, σε κάθε περίπτωση, θα είναι να χαλαρώσουν τα κριτήρια και οι όροι χρηματοδότησης, ώστε να γίνουν ελκυστικότερα τα δάνεια για τα νοικοκυριά.