Ακόμη και το σενάριο της διακοπής τροφοδοσίας της Ευρώπης με φυσικό αέριο από τη Ρωσία αρχίζει πλέον να γίνεται πιθανό, με τις κρίσιμες εξελίξεις να τοποθετούνται χρονικά εντός του Μαΐου, όταν οι ευρωπαϊκές εταιρείες εμπορίας αερίου, ανάμεσά τους και η ΔΕΠΑ, θα κληθούν να πληρώσουν την Gazprom για προηγούμενες καταναλώσεις, χωρίς ακόμη να έχει αποφασίσει οριστικά η Ευρώπη μια κοινή γραμμή επί της απαίτησης Πούτιν για πληρωμές σε ρούβλια.
Η Ρωσία δεν δείχνει ως τώρα πρόθεση να κάνει πίσω σχετικά με την εφαρμογή του προεδρικού διατάγματος που επιβάλλει, από 1ης Απριλίου, να εξοφλούνται σε ρούβλια οι συναλλαγές με την Gazprom για φυσικό αέριο. Μάλιστα, ο Πούτιν προειδοποίησε την Πέμπτη τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ότι δεν υπάρχει οποιαδήποτε λογική εναλλακτική λύση για την Ευρώπη, εκτός από το φυσικό αέριο της Ρωσίας, ενώ ξεκαθάρισε ότι η Μόσχα προετοιμάζεται για ενδεχόμενη διακοπή ή μεγάλη μείωση των παροχών στην Ευρώπη, προχωρώντας σε σχεδιασμό για αύξηση των εξαγωγών στην Ασία και, κυρίως, στην Κίνα.
Στην Ευρώπη, προς το παρόν επικρατεί η συνήθης... κακοφωνία στον διάλογο μεταξύ των κυβερνήσεων και με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τον τρόπο αντιμετώπισης της απαίτησης για πληρωμές σε ρούβλια:
- Αρχικά, φάνηκε να κερδίζει έδαφος η άποψη που διατύπωσε ο Ιταλός πρωθυπουργός, Μάριο Ντράγκι, η οποία θα άνοιγε τον δρόμο για πληρωμές σε ρούβλια. Ο Ντράγκι είχε δηλώσει ότι αντιτίθεται στην κίνηση του Πούτιν και θεωρεί ότι παραβιάζει τη σύμβαση, που προβλέπει πληρωμές σε ευρώ, αλλά ταυτόχρονα είχε υποστηρίξει ότι το σύστημα του Πούτιν δεν επηρεάζει τους Ευρωπαίους πελάτες. «Η μετατροπή από πληρωμή σε ευρώ ή δολάρια σε ρούβλια αποτελεί εσωτερικό ζήτημα για τη Ρωσική Ομοσπονδία. Αυτό κατάλαβα», είχε τονίσει ο Ντράγκι. Στη συνέχεια, οι περισσότερες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, με εξαίρεση την Ουγγαρία που δέχθηκε τις πληρωμές σε ρούβλια, δήλωσαν αντίθετες με το σύστημα πληρωμών που θέλει να επιβάλει ο Πούτιν, με αποτέλεσμα να μένει ανοικτό το ενδεχόμενο ακόμη και για κλείσιμο της στρόφιγγας από την Gazprom, τον Μάιο.
- Σε μια προσπάθεια να δοθεί τέλος στην κακοφωνία των διαφορετικών απόψεων και να διαμορφωθεί μια κοινή γραμμή σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχώρησε σε μια νομική διερεύνηση όλων των παραμέτρων του νέου ρωσικού συστήματος πληρωμών, το οποίο προβλέπει ότι οι αγοραστές θα καταθέτουν ευρώ ή δολάρια σε ένα λογαριασμό συναλλάγματος που θα τηρούν στην Gazprombank και, ακολούθως, η τράπεζα της Gazprom θα τα μετατρέπει σε ρούβλια και θα τα καταθέτει σε δεύτερο λογαριασμό, σε ρούβλια, τον οποίο θα είναι υποχρεωμένες να τηρούν οι εταιρείες εμπορίας που συνεργάζονται με την Gazprom. Από αυτόν τον λογαριασμό, θα γίνεται, ακολούθως, η πληρωμή προς την Gazprom σε ρούβλια. Η τελική γνωμοδότηση της Κομισιόν δεν έχει εκδοθεί, όμως το προσχέδιο που έφεραν στο φως το Bloomberg και το Politico δεν φαίνεται να αφήνει οποιοδήποτε περιθώριο να γίνονται οι συναλλαγές με τον τρόπο που θέλουν οι Ρώσοι.
«Παραβίαση των κυρώσεων»
Όπως σημειώνει το Politico, οι Βρυξέλλες ότι αυτό το σύστημα αλλαγής νομίσματος θα μπορούσε να αντιβαίνει στις κυρώσεις που επιβλήθηκαν μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Αυτό αναγκάζει τις χώρες της ΕΕ να κάνουν μια δύσκολη επιλογή: Μπορούν είτε να πουν στις εταιρείες εμπορίας φυσικού αερίου να αρνηθούν να υπογράψουν τους όρους του Πούτιν και να αντιμετωπίσουν μια πιθανή ξαφνική διακοπή του εφοδιασμού τους με φυσικό αέριο, είτε να διακινδυνεύσουν να παραβιάσουν τις ευρωπαϊκές κυρώσεις.
Σύμφωνα με την προκαταρκτική νομική αξιολόγηση που μοίρασε στους πρεσβευτές των κρατών η Κομισιόν, το σύστημα πληρωμών που προτείνει η Ρωσία κινδυνεύει να παραβιάσει τις κυρώσεις, επειδή παρέχει στη Ρωσία τον έλεγχο του χρόνου και της ισοτιμίας μετατροπής ξένου νομίσματος. Η Gazprombank, εξάλλου, σύμφωνα με την Κομισιόν, ενδέχεται να παραβιάζει τις κυρώσεις για «κατοχή και διαχείριση νομισμάτων και χρηματοπιστωτικών μέσων».
Παρόμοια είναι η άποψη που υπάρχει στο Βερολίνο, σημειώνει το Politico. «Υπάρχει μια γνώμη ειδικών που λέει ότι αυτός ο δεύτερος τραπεζικός λογαριασμός, ο οποίος πρόκειται να δημιουργηθεί, θα ήταν ένας τρόπος παράκαμψης των κυρώσεων", δήλωσε ο υπουργός Κλίματος και Οικονομίας της Γερμανίας Ρόμπερτ Χάμπεκ στο Politico, προσθέτοντας: «Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε οποιαδήποτε καταστρατήγηση των κυρώσεων από τις πίσω πόρτες».
Το Bloomberg, αναφερόμενο στο ίδιο έγγραφο της Κομισιόν, ανέφερε ότι το διάταγμα του Πούτιν αλλάζει ουσιωδώς τη διαδικασία πληρωμής και δημιουργεί μια νέα νομική κατάσταση. Με τη νέα διαδικασία, θα παραδοθεί ο απόλυτος έλεγχος στο ρωσικό κράτος μέσω της κεντρικής του τράπεζας, όσον αφορά το πότε ολοκληρώνεται η συναλλαγή και σε ποιο σημείο ο αγοραστής θεωρείται ότι έχει εξοφλήσει την υποχρέωσή του. Η εφαρμογή του διατάγματος θα έδινε επίσης στη Ρωσία τον έλεγχο της συναλλαγματικής ισοτιμίας που θα εφαρμόζεται για την πληρωμή, αφήνοντας περιθώρια στη Μόσχα χειραγωγήσει την ισοτιμία μετατροπής προς όφελός της.
Η Κομισιόν προειδοποίησε ότι αυτή η νέα μέθοδος θα μπορούσε να εισαγάγει νέο κόστος για τον αγοραστή, δεδομένου ότι η συναλλαγή θα ελέγχεται πλήρως από τη Ρωσία. Το κρίσιμο είναι ότι ο μηχανισμός θα παραβίαζε τα περιοριστικά μέτρα που υιοθέτησε η ΕΕ ως απάντηση στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και τα οποία έχουν επιβληθεί στη ρωσική κυβέρνηση, την κεντρική της τράπεζα και τους πληρεξουσίους τους.
Τα σχέδια της κυβέρνησης, ΔΕΠΑ και ΔΕΣΦΑ
Οι εξελίξεις αυτές προκαλούν αμηχανία στην Αθήνα, όπου η κυβέρνηση περιμένει την τελική γνωμοδότηση της Κομισιόν για να αρχίσει να ξεκαθαρίζει σε ευρωπαϊκό επίπεδο το τοπίο και να δοθούν κατευθύνσεις στη ΔΕΠΑ, η οποία έχει προγραμματισμένη πληρωμή προς την Gazprom στις 25 Μαΐου. Αν επικρατήσει στην Ευρώπη η σκληρή γραμμή της μη πληρωμής με το νέο σύστημα του Πούτιν, το πιθανότερο είναι ότι και η ΔΕΠΑ θα συμμορφωθεί, παρότι αυτό ενέχει τον κίνδυνο διακοπής τροφοδοσίας από τη Ρωσία.
Σε αυτή την περίπτωση, θα πρέπει να εφαρμοσθεί το εθνικό σχέδιο που έχει διαμορφωθεί το τελευταίο διάστημα για τη διασφάλιση της παραγωγής ενέργειας, το οποίο προβλέπει, μεταξύ άλλων, την αύξηση της παραγωγής από λιγνίτη. Ήδη η ΔΕΗ έχει λάβει σχετικές οδηγίες για την ετοιμότητα των λιγνιτικών μονάδων και την αύξηση της παραγωγής από τα ορυχεία, αν και υπάρχουν πολλές αμφιβολίες για τη δυνατότητα γρήγορης επαναφοράς της παραγωγής λιγνίτη σε υψηλά επίπεδα.
Σε ό,τι αφορά τον εφοδιασμό με φυσικό αέριο, το υγροποιημένο αέριο θα έχει τον πρώτο ρόλο σε μια προσπάθεια υποκατάστασης των χαμένων ποσοτήτων από τη Ρωσία. Σύμφωνα με πληροφορίες, η κυβέρνηση και ο ΔΕΣΦΑ είναι κοντά στην οριστικοποίηση της απόφασης για ενίσχυση των υποδομών στη Ρεβυθούσα με μια πλωτή δεξαμενή που θα διπλασιάσει την αποθηκευτική δυναμικότητα. Σε δεύτερο χρόνο και εφόσον κριθεί ότι η κρίση θα έχει διάρκεια, θα εξεταστεί η λύση μιας μόνιμης πλωτής δεξαμενής.
