Επιδιώκοντας να κατασκευάσει ένα ελκυστικό πολιτικό αφήγημα για τις επόμενες εκλογές - όποτε γίνουν, η κυβέρνηση παγιδεύεται σε μια ακόμη επικίνδυνη αυταπάτη.
Του ΓΡΗΓΟΡΗ ΣΑΜΠΑΝΗ*
Το νέο αφήγημα που έρχεται να πάρει τη θέση των εξωπραγματικών προσδοκιών για «σκίσιμο» των μνημονίων με ένα νόμο, ή των υποσχέσεων ότι η αριστερή κυβέρνηση θα έπαιζε τα νταούλια της για να χορεύουν οι αγορές, είναι το αφήγημα της λεγόμενης «καθαρής» εξόδου από το τρίτο μνημόνιο.
Τον Αύγουστο του 2018, κατά το αφήγημα αυτό, με τη λήξη του τρίτου μνημονίου η Ελλάδα θα δανείζεται αποκλειστικά από την αγορά ομολόγων και η κυβέρνηση θα έχει μεγαλύτερο βαθμό ελευθερίας για να ασκήσει τη δική της πολιτική, χωρίς τον ασφυκτικό «κορσέ» της διεθνούς επιτροπείας.
Η έξοδος από την εποχή των μνημονίων, πάντα κατά το κυβερνητικό αφήγημα, πρέπει να είναι απολύτως «καθαρή», χωρίς την επιβολή οποιασδήποτε πρόσθετης δέσμευσης. Αυτό σημαίνει ότι η Αθήνα δεν συζητεί καν την παροχή μιας προληπτικής πιστωτικής γραμμής από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, όχι μόνο στην «αυστηρή» εκδοχή (γραμμή ECCL, με 12μηνο νέο μνημόνιο), αλλά ούτε καν στην πιο «χαλαρή» (γραμμή PCCL, χωρίς νέο μνημόνιο).
Αυτό το αφήγημα προορίζεται να κλείσει μια πολιτική «πληγή» της κυβέρνησης, η οποία μετά την υποχρεωτική αποδοχή ενός σκληρού μνημονίου θα εμφανισθεί ότι πετυχαίνει να οδηγήσει τη χώρα εκτός μνημονίων.
Ταυτόχρονα αποτελεί ένα «κλείσιμο ματιού» στους ψηφοφόρους. Τους αφήνει να φαντάζονται ότι πέρασαν τα «πέτρινα» χρόνια της λιτότητας και των εξωτερικών καταναγκασμών. Ότι τώρα μπορούν να περιμένουν ελαφρύνσεις και παροχές. Οχι γενικευμένες, αλλά με «ταξικό πρόσημο» -προς τους ασθενέστερους. Δηλαδή συμβατές με την πολιτική ταυτότητα ενός αριστερού κυβερνώντος κόμματος.
Ίσως αυτές οι θεωρίες να «περπατούν» σε πολιτικές συζητήσεις τηλεοπτικών πάνελ, ίσως μάλιστα να έχουν μεγάλη ελκυστικότητα για ένα λαό που υπέστη τα πάνδεινα για οκτώ χρόνια και χρειάζεται ένα αφήγημα που θα επαναφέρει την ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον.
Αλλαγή "επόπτη"
Όμως, στον πραγματικό κόσμο της οικονομίας και των αμείλικτων αγορών χρήματος και κεφαλαίου, τέτοιες θεωρίες δεν μπορούν να «περπατήσουν» χωρίς να φέρνουν τη χώρα και πάλι μπροστά σε σοβαρούς κινδύνους διαταραχών της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας.
Η αντίληψη ότι δήθεν τελειώνει τον Αύγουστο η διεθνής επιτροπεία είναι εντελώς εσφαλμένη. Ορθό είναι ότι χαλαρώνει ο κλοιός της εποπτείας από τους επίσημους πιστωτές (ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και ΔΝΤ). Όμως τη θέση του επόπτη παίρνουν η αγορά ομολόγων και οι οίκοι πιστοληπτικής αξιολόγησης, που θα αξιολογούν σε καθημερινή βάση, με καθαρά τεχνοκρατικά κριτήρια και χωρίς πολιτικές επιρροές, αν οι πολιτικές των ελληνικών κυβερνήσεων αυξάνουν ή μειώνουν το ενδεχόμενο να εξυπηρετηθεί ομαλά το δημόσιο χρέος.
Σε κάθε «παραστράτημα», η αγορά θα δείχνει «κίτρινη» κάρτα (αύξηση κόστους δανεισμού). Αν υπάρξει υποψία νέας δημοσιονομικής εκτροπής θα δείξει την «κόκκινη», αποκλείοντας και πάλι την Ελλάδα από το δανεισμό, όπως ακριβώς έγινε το 2010.
Οι κυβερνώντες δεν πρέπει να ξεχνούν τι έχει δηλώσει πριν 25 χρόνια ο πολιτικός σύμβουλος του Μπιλ Κλίντον, Τζέιμς Κάρβιλ: «Παλιά σκεφτόμουν ότι, αν υπάρχει μετεμψύχωση, θα ήθελα να ξαναγυρίσω στη ζωή ως πρόεδρος, πάπας ή πρωταθλητής του μπέιζμπολ. Αλλά τώρα θα ήθελα να επιστρέψω ως αγορά ομολόγων. Μπορεί να τρομοκρατεί τους πάντες».
Η στάση της ΕΚΤ και ο δανεισμός των τραπεζών
Η εκτίμηση ότι η Ελλάδα μπορεί από τον Αύγουστο να κινηθεί στη διεθνή αγορά ομολόγων χωρίς την παραμικρή υποστήριξη από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, χωρίς προληπτική χρηματοδοτική στήριξη, είναι αβάσιμη για όσους γνωρίζουν τις λειτουργίες του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Το πρόβλημα της χώρας μετά το μνημόνιο δεν είναι μόνο το αν και πώς θα δανείζεται το Δημόσιο από την αγορά ομολόγων, αλλά και πώς θα λειτουργήσει ομαλά το ταλαιπωρημένο τραπεζικό σύστημα.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν θα μπορεί βάσει του καταστατικού της να δανείζει τις τράπεζες με κάλυμμα ελληνικά ομόλογα, επειδή η χώρα θα βγει από το μνημόνιο με αξιολόγηση «junk» από τους οίκους και θα χρειασθεί αρκετό καιρό μέχρι να φθάσει την επενδυτική βαθμίδα. Έτσι, ο δανεισμός των τραπεζών θα πρέπει να γίνεται με τον ακριβό μηχανισμό έκτακτης χρηματοδότησης (ELA).
Αυτό θα επιφέρει σοβαρό πλήγμα στην κερδοφορία τους, θέτοντας εν αμφιβόλω την υλοποίηση των επιχειρησιακών τους σχεδίων και ανοίγοντας εκ νέου τη συζήτηση για υποχρεωτική ανακεφαλαιοποίηση. Επίσης, η Ελλάδα και οι τράπεζες δεν θα επωφεληθούν από το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, επειδή η χώρα δεν θα έχει υποστήριξη από τον ΕΜΣ και η αξιολόγηση θα παραμένει στο «junk».
Σε τέτοιες συνθήκες, δηλαδή χωρίς η Ελλάδα βρίσκεται υπό την προστασία ενός προγράμματος προληπτικής χρηματοδότησης, η πλήρης έξοδος από τα capital control θα καθυστερήσει εκ νέου, δυσχεραίνοντας τη λειτουργία του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Ο επικεφαλής της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι έχει εκφράσει την άποψη ότι η Ελλάδα δεν πρέπει να επιχειρήσει τον Αύγουστο «καθαρή» έξοδο από το πρόγραμμα, αλλά να συμφωνήσει μια 12μηνη παράταση της υποστήριξης από τον ESM με προληπτική χρηματοδότηση. Αν έχει ολοκληρώσει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το τρίτο μνημόνιο ως τον Αύγουστο, θα μπορεί μάλιστα να συμφωνήσει για μια «χαλαρή» προληπτική γραμμή (PCCL), χωρίς αυστηρή επιτήρηση, που όμως θα αποτελεί την απαραίτητη εγγύηση για να βαδίσει εκ του ασφαλούς η χώρα -και το τραπεζικό της σύστημα - στις αγορές, έχοντας πολύ χαμηλή πιστοληπτική αξιολόγηση.
Η χρηματοπιστωτική σταθερότητα που έχει κατακτηθεί με μεγάλους κόπους και θυσίες, είναι για την εθνική οικονομία ένα πολύτιμο κεφάλαιο που δεν πρέπει να τεθεί σε κίνδυνο για τις ανάγκες ενός εκλογικού αφηγήματος. Στον κόσμο της οικονομίας οι αυταπάτες πληρώνονται ακριβά.
*Οικονομολόγος, πρώην τραπεζικό στέλεχος.
