Πρέπει να αναγνωρίσουμε το κοινό τυφλό μας σημείο: Εμείς οι άνθρωποι δεν ήμασταν ποτέ σε θέση να βάλουμε στην άκρη το βραχυπρόθεσμο κέρδος για το μακροπρόθεσμο και συνολικό καλό μας, το καλό του πλανήτη μας. Το γνωρίζουμε όλοι. Τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα είναι υπερβολικά υψηλά, ενώ απόβλητα και χημικά λιπάσματα χύνονται στα ποτάμια και τους ωκεανούς, δηλητηριάζοντάς τα. Διάφορα είδη ζώων εξαφανίζονται. Δάση εξαλείφονται. Η ανθρωπότητα καταστρέφει συστηματικά το ίδιο της το σπίτι. Και δυστυχώς, αυτό δεν είναι κάτι νέο.
Πριν 4.000 χρόνια οι Σουμέριοι ζούσαν στην κεφαλή του Περσικού Κόλπου, ανάμεσα και γύρω από τους ποταμούς Τίγρη και Ευφράτη. Γύρω στο 2112 π.Χ, τους κυβερνούσε η Τρίτη Δυναστεία των Ουρ, μια οικογένεια βασιλέων που περνούσαν το στέμμα από πατέρα σε γιο για έναν αιώνα.
Η δυναστεία των Ουρ είχε ένα πρόβλημα: μία διαφαινόμενη περιβαλλοντική καταστροφή. Για αιώνες –ίσως και χιλιετίες- οι πόλεις των Σουμερίων υποστήριζαν τους σταθερά αυξανόμενους πληθυσμούς τους με καλλιέργειες σιταριού. Το σιτάρι χρειαζόταν τακτικά πότισμα, όμως οι βροχοπτώσεις ήταν ασταθείς στον σουμεριακό κάμπο.
Έτσι οι Σουμέριοι ανέπτυξαν περίπλοκα συστήματα άρδευσης. Έσκαψαν πολλά κανάλια από τις όχθες των ποταμών σε ταμιευτήρες και όταν φούσκωνε το νερό στους ποταμούς, έρεε και αποθηκευόταν εκεί, ώστε τους ξηρούς μήνες να μπορεί να διοχετευθεί στις καλλιέργειες.
Ωστόσο, το νερό του Τίγρη και του Ευφράτη, αν και ήταν αρκετά φρέσκο για να υποστηρίζει τη ζωή και τις καλλιέργειες, ήταν ελαφρώς αλμυρό. Όταν αυτό το αμυθδρά υφάλμυρο νερό καθόταν στους ταμιευτήρες, συγκέντρωνε περισσότερο αλάτι από την πλούσια σε ορυκτά γη. Έπειτα έρεε έξω στα χωράφια και εκτειθόταν στον ήλιο. Το περισσότερο νερό το απορροφούσε η γη, όμως μέρος του εξατμιζόταν, αφήνοντας λίγο περισσότερο αλάτι κάθε φορά στο έδαφος.
Κάποια στιγμή, αυτή η συγκέντρωση άλατος στο έδαφος το βάρυνε και οι καλλιέργειες άρχισαν να χαλούν. Το σιτάρι είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο στο αλάτι στο έδαφος. Ιστορικές καταγραφές δείχνουν, ότι εκείνα τα χρόνια στις σουμεριακές πόλεις υπήρξε μία σταδιακή στροφή από το σιτάρι στο κριθάρι, το οποίο είναι πιο ανθεκτικό στο αλάτι.
Με τον καιρό όμως ακόμα και το κριθάρι αρνείτο να μεγαλώσει στο αλμυρό έδαφος και πλέον οι σοδιές ήταν ανεπαρκείς. Το ίδιο συνέβη και με το κρέας, καθώς δεν υπήρχαν λιγότερα σιτηρά μόνο για τους ανθρώπους, αλλά και για τα ζώα, τα οποία έπρεπε τώρα να τα πηγαίνουν όλο και πιο μακριά για βοσκή.
Την εποχή της βασιλείας του Σου Σιν, του τέταρτου βασιλιά της Τρίτης Δυναστείας των Ουρ, ένα σουμεριακό χειρόγραφο αναφέρει ότι η γη σε συγκεκριμένα σημεία «είχε γίνει άσπρη». Οι Σουμέριοι αγρότες δεν ήταν ανίδεοι. Κατανοούσαν το πρόβλημα, όπως φαίνεται και από σχετικές παροιμίες που έχουν διασωθεί σε χειρόγραφα από εκείνη την εποχή.
Η μόνη γνωστή λύση ήταν να αποφύγουν να φυτεύουν κάθε χρόνο, ώστε να επιτρέπουν σε ζιζάνια με βαθιές ρίζες να αναπτυχθούν, χαμηλώνοντας τον υδροφόρο ορίζοντα και επιτρέποντας στο αλάτι να υποχωρήσει χαμηλά στο υπέδαφος. Εάν δεν το έκαναν αυτό, τα χωράφια θα γίνονταν τόσο τοξικά, που θα έπρεπε να εγκαταλειφθούν εντελώς, ίσως (όπως σκέφτονταν οι Σουμέριοι) για έως και 50 χρόνια. Αυτό θα επέτρεπε στο χώμα να καθαρίσει.
Ωστόσο, η λύση των ζιζανίων ήταν ανέφικτη και θα κατέληγε σε οικονομική καταστροφή. Στη διάρκεια της τεχνικής αυτής, τι θα έτρωγαν οι άνθρωποι των πόλεων; Και πως θα μπορούσαν να επωμιστούν την αυξανόμενα σκληρή φορολογική επιβάρυνση που ήταν αναγκαία λόγω της μεγάλης και πολύ δομημένης γραφειοκρατίας;
Έτσι, η λύση των ζιζανίων δεν υλοποιήθηκε. Οι καλλιέργειες συνεχίστηκαν, καθώς αυτή έμοιαζε η καλύτερη λύση.
Παρ' όλα αυτά, η εντεινόμενη έλλειψη σιτηρών κατέστησε τον σουμεριακό πληθυσμό πιο πεινασμένο, λιγότερο υγιή, πιο διασπασμένο και λιγότερο ικανό να υπερασπιστεί εαυτόν. Καθώς τα έσοδα από τον φόρο σιτηρών μειώνονταν, ο βασιλιάς δε μπορούσε να πληρώσει το στρατό του. Και οι βάρβαροι καταπατητές δεν ήταν εύκολο να αποκρουστούν.
Κατά τις δεκαετίες της βασιλείας του ο άτυχος Σου Σιν είδε τους ανθρώπους του να γίνονται όλο και φτωχότεροι. Έπειτα, κατά τη βασιλεία του γιου του, η μία μετά την άλλη οι σουμεριακές πόλεις αρνούνταν να καταβάλλουν φόρους στην κυβέρνηση που αδυνατούσε να τους θρέψει. Ο στρατός διαλύθηκε.
Τελικά, οι βάρβαροι καταπατητές (εν προκειμένω η φυλή των Ελαμιτών) εισέβαλλαν στη Σουμέρ, κατεδάφισαν τα τείχη στην πρωτεύουσα Ουρ, έκαψαν το παλάτι, βεβήλωσαν τους ναούς και επέφεραν το τέλος της εποχής των Σουμερίων. Τα χωράφια που δεν ήταν ήδη κατεστραμμένα από το αλάτι, κάηκαν και ο ίδιος ο βασιλιάς πιάστηκε αιχμάλωτος.
Όμως, η πτώση της Τρίτης Δυναστείας των Ουρ ήταν μια μικροσκοπική καταστροφή σε σχέση με τις μακροπρόθεσμες συνέπειες.
Ο σουμεριακός κάμπος, άλλοτε ένας τόπος όπου το φρέσκο νερό έρεε μέσα στα πράσινα λιβάδια, είχε μεταμορφωθεί σε έρημο. Και δεν ανέκαμψε ποτέ. Σήμερα, 4.000 χρόνια αργότερα, το 60% της άλλοτε εύφορης γης που πλέον είναι το Ιράκ – δεν είναι καλλιεργήσιμο, λόγω εκείνων των αιώνων συσσώρευσης άλατος και έπειτα χημικών.
Εν κατακλείδι: Ρυπαίνουμε το σπίτι μας από τις πρώτες ημέρες της καταγεγραμμένης ιστορίας. Και ακόμα συνεχίζουμε να εθελοτυφλούμε.
