Πριν από περίπου ένα χρόνο η δημοφιλέστερη λέξη για την Ελλάδα ήταν το Grexit. Τώρα, το 2016, είναι το Grexit από τη Σένγκεν. Η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με το ενδεχόμενο αποπομπής από μια ευρωπαϊκή δομή: Από τον κοινό ευρωπαϊκό χώρο ελεύθερης διακίνησης προσώπων και προϊόντων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δίνει στην Αθήνα διορία τριών μηνών προκειμένου να ελέγξει τα σύνορά της, προειδοποιώντας ότι σε διαφορετική περίπτωση οι άλλες χώρες της ζώνης ελεύθερης μετακίνησης θα κλείσουν τα σύνορά τους με την Ελλάδα!
«Το σχέδιο έκθεσης καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η Ελλάδα παραμέλησε σοβαρά τις υποχρεώσεις της και ότι υπάρχουν σοβαρές παραλείψεις στους ελέγχους των εξωτερικών συνόρων που πρέπει να αντιμετωπιστούν (...) από τις ελληνικές Αρχές», είπε ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Βάλντις Ντομπρόβσκις.
Αμέσως μετά την ολοκλήρωση του Κολεγίου των Επιτρόπων της Κομισιόν, ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Βάλντις Ντομπρόφσκις προέβη σε δηλώσεις επισημαίνοντας ότι η Ελλάδα έχει παραμελήσει σημαντικά τον έλεγχο των εξωτερικών συνόρων της.
Ο κ. Ντομπρόφσκις πρόσθεσε ότι την Δευτέρα στο άτυπο συμβούλιο των υπουργών Εσωτερικών της ΕΕ στο Άμστερνταμ οι υπουργοί ζήτησαν από την Κομισιόν την σύνταξη μιας έκθεσης προόδου για την Ελλάδα.
Αν η έκθεση της Κομισιόν υιοθετηθεί απ' τα κράτη μέλη -ακόμη και με αυξημένη πλειοψηφία- η Ελλάδα θα έχει τρεις μήνες για να διορθώσει την κατάσταση στα εξωτερικά της σύνορα με βάση το άρθρο 19α της συνθήκης Σένγκεν.
Η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, θα παρουσιαστεί στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που θα δώσει το πράσινο φως στην Κομισιόν να συντάξει μια λίστα με προτάσεις και συστάσεις προς τις ελληνικές Αρχές, έτσι ώστε να διωρθωθούν οι αδυναμίες του ελληνικού συστήματος. Έπειτα η Ελλάδα θα έχει μια περίοδο τριών μηνών για να συμμορφωθεί με τις συστάσεις της Επιτροπής.
Εάν η Ελλάδα δεν έχει καταφέρει να βελτιώσει την κατάσταση σε διάστημα τριών μηνών, τότε η Κομισιόν μπορεί να προτείνει την επαναφορά των συνοριακών ελέγχων στα ελληνικά σύνορα, μέτρο που μπορεί να παραταθεί για ανώτατο χρονικό όριο μέχρι και δύο έτη (άρθρο 26). Η εξέλιξη αυτή θα σημάνει την έξοδο της Ελλάδας από τον ενιαίο χώρο Σένγκεν, έστω και για διάστημα δύο ετών με το αιτιολογικό ότι δεν μπορεί να ελέγξει τα εξωτερικά σύνορά της.
Τι αναφέρει η έκθεση
Το σχέδιο έκθεσης αξιολόγησης εφαρμογής της Συνήθης Σένγκεν από την Ελλάδα όπως παρουσιάστηκε στο κολέγιο των Επιτρόπων που συνεδρίαση νωρίτερα καταγράφει αναλυτικά τις τρύπες στον έλεγχο των ελληνικών συνόρων και στη διαδικασία ταυτοποίησης προσφύγων και μεταναστών. Το σχέδιο έκθεσης - που δεν δημοσιοποιείται - βασίζεται σε αιφνίδιες επιτόπιες επισκέψεις στα ελληνοτουρκικά χερσαία σύνορα, καθώς και στη Χίο και τη Σάμο, το διάστημα 10 - 13 Νοεμβρίου 2015.
Η έκθεση, αν και αναγνωρίζει ότι οι ελληνικές αρχές υφίστανται πιέσεις, υπογραμμίζει ότι η διαδικασία ταυτοποίησης και καταγραφής παράτυπων μεταναστών δεν είναι αποτελεσματική, ότι τα δακτυλικά αποτυπώματα δεν εισάγονται συστηματικά στο σύστημα και ότι τα ταξιδιωτικά έγγραφα δεν ελέγχονται συστηματικά για τη γνησιότητά τους ούτε αντιπαραβάλλονται με σημαντικές βάσεις δεδομένων ασφαλείας, όπως το SIS (σύστημα πληροφοριών Σένγκεν). Με βάση αυτές τις διαπιστώσεις, το σχέδιο έκθεσης καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η Ελλάδα αμελεί σοβαρά τις υποχρεώσεις της και ότι υπάρχουν σοβαρές αδυναμίες στη διενέργεια ελέγχων στα εξωτερικά σύνορα, οι οποίες πρέπει να εξαλειφθούν και να αντιμετωπιστούν από τις ελληνικές αρχές.
Το σχέδιο έκθεσης αξιολόγησης Σένγκεν για την Ελλάδα, το οποίο συνέταξαν από κοινού εμπειρογνώμονες των κρατών μελών και εκπρόσωποι της Επιτροπής, θα διαβιβαστεί τώρα στην επιτροπή αξιολόγησης Σένγκεν, η οποία θα διατυπώσει τη γνώμη της. Στη συνέχεια, η έκθεση αυτή θα εγκριθεί από την Επιτροπή με εκτελεστική πράξη.
Ο επίτροπος Μετανάστευσης και Εσωτερικών Υποθέσεων Δημήτρης Αβραμόπουλος μετά τη συνεδρίαση του Κολεγίου επιτρόπων έκρουσε πολλαπλά καμπανάκια κινδύνου.
«Εάν θέλουμε να διατηρήσουμε έναν εσωτερικό χώρο ελεύθερης κυκλοφορίας, οφείλουμε να διαχειριζόμαστε καλύτερα τα εξωτερικά μας σύνορα. Αυτό σημαίνει ότι μπορούμε να διαφυλάξουμε τον χώρο Σένγκεν μόνον εάν εφαρμόζουμε τους κανόνες που τον διέπουν. Η Επιτροπή παρακολουθεί συνεχώς την εφαρμογή των κανόνων Σένγκεν σε όλα τα κράτη μέλη Σένγκεν. Το σχέδιο έκθεσης αξιολόγησης Σένγκεν για την Ελλάδα εξετάζει τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων κατά τη διάρκεια επίσκεψης αξιολόγησης που πραγματοποίησαν εμπειρογνώμονες των κρατών μελών και της Επιτροπής τον Νοέμβριο. Η έκθεση αυτή δείχνει ότι υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις στη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων της χώρας. Γνωρίζουμε ότι, εν τω μεταξύ, η Ελλάδα άρχισε να καταβάλλει προσπάθειες για να διορθώσει την κατάσταση και να συμμορφωθεί με τους κανόνες Σένγκεν. Απαιτούνται ουσιαστικές βελτιώσεις για να διασφαλιστεί η ορθή εφαρμογή της διαδικασίας υποδοχής, καταγραφής, μετεγκατάστασης ή επιστροφής των μεταναστών, ώστε να αποκατασταθεί η κανονική λειτουργία της Συνθήκης Σένγκεν, χωρίς ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα. Αυτός είναι ο απώτερος κοινός μας στόχος.»
Τι είναι ο μηχανισμός Αξιολόγησης Σένγκεν και τι ακολουθεί
Οι αξιολογήσεις Σένγκεν πραγματοποιούνται στα κράτη μέλη με βάση τόσο ένα πολυετές όσο και ένα ετήσιο πρόγραμμα αξιολόγησης. Οι επισκέψεις αυτές μπορεί να προαναγγέλλονται ή να έχουν αιφνιδιαστικό χαρακτήρα.
Μετά από κάθε επίσκεψη, συντάσσεται έκθεση στην οποία εντοπίζονται τυχόν αδυναμίες και διατυπώνονται συστάσεις για διορθωτικά μέτρα, τα οποία πρέπει να υλοποιηθούν εντός καθορισμένης ημερομηνίας.
Οι συστάσεις υποβάλλονται από την Επιτροπή στο Συμβούλιο για έγκριση. Στη συνέχεια, το αξιολογούμενο κράτος μέλος πρέπει να υποβάλει ένα σχέδιο δράσης το οποίο καθορίζει τον τρόπο αντιμετώπισης των αδυναμιών που εντοπίστηκαν.Προκειμένου να υλοποιήσουν τις συστάσεις, τα κράτη μέλη μπορούν να υποστηρίζονται από την Επιτροπή, τον Frontex και άλλους φορείς της ΕΕ με πρακτικά και/ή χρηματοδοτικά μέσα.
Η Ελλάδα έχει προειδοποιηθεί από τις 15 Δεκεμβρίου με ειδικά μέτρα
Στην όγδοη εξαμηνιαία έκθεση για τη λειτουργία του χώρου Σένγκεν, της 15ης Δεκεμβρίου 2015, ανακοινώθηκε ήδη ότι, ανάλογα με τα αποτελέσματα των αξιολογήσεων Σένγκεν στην Ελλάδα, ενδέχεται να προταθούν ειδικά μέτρα όπως προβλέπεται στα άρθρα 19α και 26 τουΚώδικα Συνόρων Σένγκεν.
Διαδικασίες για την αντιμετώπιση εξαιρετικών περιστάσεων
Εάν μια έκθεση αξιολόγησης Σένγκεν καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το αξιολογούμενο κράτος μέλος «αμελεί σοβαρά τις υποχρεώσεις του στο πλαίσιο των κανόνων Σένγκεν» και εάν υπάρχουν «σοβαρές ελλείψεις στη διενέργεια ελέγχων στα εξωτερικά σύνορα», η Επιτροπή μπορεί να προτείνει συστάσεις, που πρέπει να εγκρίνει το Συμβούλιο, σχετικά με τη λήψη διορθωτικών μέτρων για να αντιμετωπιστούν οι ελλείψεις που διαπιστώθηκαν κατά τη διάρκεια της αξιολόγησης. Προκειμένου να διασφαλίσει τη συμμόρφωση με αυτές τις συστάσεις, η Επιτροπή μπορεί, βάσει του άρθρου 19α του Κώδικα Συνόρων Σένγκεν, να υποδείξει στο αξιολογούμενο κράτος μέλος να λάβει συγκεκριμένα μέτρα, όπως η ανάπτυξη ευρωπαϊκών ομάδων συνοριοφυλάκων, ή η υποβολή στρατηγικού σχεδίου το οποίο θα καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο το εν λόγω κράτος μέλος θα διαθέσει το δικό του προσωπικό και εξοπλισμό για την αντιμετώπιση των ελλείψεων. Οι προτάσεις της Επιτροπής πρέπει να εγκριθούν από επιτροπή των κρατών μελών με ειδική πλειοψηφία. Το αξιολογούμενο κράτος μέλος έχει τότε προθεσμία τριών μηνών για να ολοκληρώσει τις διορθωτικές δράσεις.
Σε περίπτωση που, μετά την παρέλευση τριών μηνών, εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις και τα μέτρα που έχουν ληφθεί δεν επαρκούν για την κατάλληλη αντιμετώπισή τους, η Επιτροπή δύναται να ενεργοποιήσει την εφαρμογή της διαδικασίας που προβλέπεται στο άρθρο 26 του Κώδικα Συνόρων Σένγκεν.
Σύμφωνα με το άρθρο 26 του Κώδικα Συνόρων Σένγκεν, εάν τα μέτρα που αναφέρονται στο άρθρο 19α δεν είναι αποτελεσματικά, το Συμβούλιο μπορεί, με βάση πρόταση της Επιτροπής, να συστήσει σε ένα ή περισσότερα κράτη μέλη να επαναφέρουν τους συνοριακούς ελέγχους στο σύνολο ή σε συγκεκριμένα τμήματα των εσωτερικών συνόρων του(ς) ως λύση εσχάτης ανάγκης, προκειμένου να προστατευθεί το κοινό συμφέρον στον χώρο Σένγκεν. Η σύσταση του Συμβουλίου πρέπει να εγκριθεί με ειδική πλειοψηφία.
Σύμφωνα με το άρθρο 26, και στις εξαιρετικές περιστάσεις που περιγράφονται ανωτέρω, οι έλεγχοι μπορούν να επαναφερθούν για διάστημα που δεν υπερβαίνει τους έξι μήνες. Το μέτρο αυτό μπορεί να παραταθεί για επιπλέον εξαμηνιαίες περιόδους μέχρι και δύο έτη.
Ντομπρόφσκις: Υπάρχουν σοβαρότατες αδυναμίες
Κατηγορηματική ήταν η έκθεση της Ευρωπαικής Επιτροπής που συζητήθηκε στο κολλέγιο των Επιτρόπων που μόλις ολοκληρώθηκε στις Βρυξέλλες, καθώς η Ελλάδα δεν εκπληρώνει τις υποχρεώσεις της και όπως δήλωσε ο Αντιπρόεδρος της Ευρωπαικής Επιτροπής Βαλντίς Ντομπρόβσκις, υπάρχουν «σοβαρότατες αδυναμίες».
Αναλυτικά, σύμφωνα με τον Λετονό Αντιπρόεδρο, η έκθεση της Ευρωπαικής Επιτροπής βρίσκει πως η Ελλάδα «δεν καταφέρνει να εκπλήρωσει τις υποχρεώσεις της» προς την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Συνθήκη του Σένγκεν και υπάρχουν «σοβαρότατες αδυναμίες» στο μεταναστευτικό οικοδόμημα της χώρας που πρέπει να «αντιμετωπιστούν από τις ελληνικές Αρχές». Η έκθεση παρατηρεί επίσης πως οι ελληνικές αρχές δεν ταυτοποιούν επαρκώς τους μετανάστες και ότι Ελλάδα αμελεί τις υποχρεώσεις της.
Η έκθεση αυτή ζητήθηκε και από κράτη-μέλη που επιθυμούν να επεκτείνουν τους συνοριακούς τους ελέγχους για άλλα δύο χρόνια, καθώς δέχονται μεγάλες μεταναστευτικές ροές που εισέρχονται στην Ευρώπη κυρίως από την Ελλάδα.
