Τον κίνδυνο να μην εισπραχθούν έγκαιρα τα προβλεπόμενα έσοδα από τις τιτλοποιήσεις δανείων που έγιναν με τον σχέδιο «Ηρακλής» επισημαίνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σημειώνοντας ότι ανάλογα προβλήματα υπάρχουν και στο αντίστοιχο ιταλικό πρόγραμμα, το οποίο ουσιαστικά «αντέγραψε» η Αθήνα, με αποτέλεσμα ήδη να έχουν υποβαθμισθεί τιτλοποιήσεις από οίκους αξιολόγησης.
Στην πρόσφατη έκθεσή της για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, η Κομισιόν συγκρίνει τα προγράμματα τιτλοποίησης Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων (ΜΕΔ) με κρατικές εγγυήσεις που εφάρμοσαν πρώτα η Ιταλία και, ακολούθως, η Ελλάδα και διαπιστώνει ότι, παρά τη γενικά θετική συμβολή τους στη δραστική μείωση των ΜΕΔ, και στις δύο χώρες παρατηρούνται προβλήματα στην ανάκτηση των τιτλοποιημένων δανείων.
«Όσον αφορά τις επιδόσεις των συναλλαγών τιτλοποίησης ΜΕΔ», αναφέρει η Κομισιόν, «υπήρξε παρόμοια τάση στο πλαίσιο των δύο σχημάτων, αν και με ορισμένες διαφορές. Οι συναλλαγές στο πλαίσιο του συστήματος GACS (σ.σ.: ο ιταλικός «Ηρακλής») έχουν μεγαλύτερο ιστορικό επιδόσεων και ορισμένες συναλλαγές είχαν χαμηλότερες επιδόσεις ακόμη και πριν από την έναρξη της πανδημίας COVID-19.
Ωστόσο, η πανδημία επηρέασε σημαντικά τη διαδικασία διευθέτησης, επιβραδύνοντας τον ρυθμό είσπραξης οφειλών. Αυτό είχε αντίκτυπο στην απόδοση των τιτλοποιημένων χαρτοφυλακίων στο πλαίσιο και των δύο καθεστώτων.
Η κρατική εγγύηση για ομολογίες υψηλής εξοφλητικής προτεραιότητας δεν έχει καταπέσει για καμία συναλλαγή στο πλαίσιο των δύο καθεστώτων, αλλά τα τμήματα υψηλής εξοφλητικής προτεραιότητας που εκδόθηκαν από διάφορους φορείς ειδικού σκοπού υποβλήθηκαν σε υποβαθμίσεις πιστοληπτικής ικανότητας στην περίπτωση των GACS.
Αυτό δεν ισχύει μέχρι στιγμής για τις συναλλαγές στο πλαίσιο του HAPS (σ.σ.: το σχέδιο «Ηρακλής»). Ωστόσο, και στην Ελλάδα, υπάρχουν ορισμένες περιπτώσεις στις οποίες τα τιτλοποιημένα χαρτοφυλάκια έχουν χαμηλότερες επιδόσεις από τους αρχικούς στόχους του επιχειρηματικού τους σχεδίου (κυρίως λόγω χαμηλότερων ανακτήσεων από ρευστοποιήσεις εξασφαλίσεων)».
Σημειώνεται ότι στην Ελλάδα, για να αποφύγουν τον εκτροχιασμό των επιχειρησιακών σχεδίων των τιτλοποιήσεων, κάτι που θα οδηγούσε σε επιβολή ποινών στους servicers και, σε τελικό στάδιο, στην κατάπτωση των κρατικών εγγυήσεων, οι εταιρείες διαχείρισης δανείων έχουν αναπληρώσει τα έσοδα που καθυστερούν με πωλήσεις δανείων στη δευτερογενή αγορά.
Αναφερόμενη η Κομισιόν στα δύο σχήματα τιτλοποίησης ΜΕΔ στην Ιταλία και την Ελλάδα, σημειώνει ότι:
- Το Garanzia sulla Cartolarizzazione delle Sofferenze (GACS) εισήχθη στην Ιταλία στις αρχές του 2016 ως προσωρινό εργαλείο και εναλλακτική λύση σε μια εταιρεία διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων (AMC) σε επίπεδο συστήματος.
- Ακολούθησαν τα Ελληνικά Σχέδια Προστασίας Περιουσιακών Στοιχείων (Hellenic Asset Protection Schemes - HAPS) που εγκρίθηκαν από τις ελληνικές αρχές το 2019. Αυτά τα χρηματοδοτούμενα από το κράτος προγράμματα τιτλοποίησης ΜΕΔ έχουν μειώσει τις διαφορές στις τιμές προσφοράς/ζήτησης για απομειωμένα χαρτοφυλάκια περιουσιακών στοιχείων, επιτρέποντας έτσι στις τράπεζες να επιτύχουν υψηλότερες τιμές για τα χαρτοφυλάκια τιτλοποιημένων ΜΕΔ από αυτές που θα είχαν επιτύχει μέσω οριστικών πωλήσεων (σ.σ.: η κρατική εγγύηση ανέβασε τις τιμές των δανείων).
- Τα συστήματα GACS και HAPS βασίζονται σε παρόμοιο μοντέλο, αλλά διαφέρουν επίσης σε ορισμένες πτυχές προκειμένου να ληφθούν υπόψη τα ειδικά ανά χώρα στοιχεία.
- Στο πλαίσιο αυτών των καθεστώτων, οι τράπεζες («μεταβιβάζουσες οντότητες») μεταβιβάζουν τα χαρτοφυλάκια ΜΕΔ τους στην καθαρή λογιστική αξία σε εταιρείες ειδικού σκοπού (SPV) που χρηματοδοτούν τη μεταβίβαση μέσω της έκδοσης ομολογιών υψηλής εξοφλητικής προτεραιότητας, ενδιάμεσης και χαμηλής εξοφλητικής προτεραιότητας.
- Οι ομολογίες υψηλής εξοφλητικής προτεραιότητας εξασφαλίζονται με ανεπιφύλακτη και αμετάκλητη κρατική εγγύηση που χορηγείται επί των τόκων και του κεφαλαίου των ομολογιών έναντι αμοιβής που καταβάλλουν οι φορείς ειδικού σκοπού.
- Η προμήθεια εγγύησης διασφαλίζει ότι η προστασία για τη συναλλαγή τιτλοποίησης ΜΕΔ παρέχεται υπό τους όρους της αγοράς και, ως εκ τούτου, δεν λαμβάνει κρατικές ενισχύσεις. Τα συστήματα τίθενται σε ισχύ όταν η τράπεζα προέλευσης πωλήσει τουλάχιστον το 50% συν ένα από τα junior notes και ένα ποσό των ομολογιών ενδιάμεσης εξοφλητικής προτεραιότητας (εάν εκδοθούν) αρκετά μεγάλο, ώστε να διασφαλίζεται η λογιστική παύση αναγνώρισης των τιτλοποιημένων χαρτοφυλακίων.
Μείωση «κόκκινων» δανείων
Τα σχήματα τιτλοποίησης ΜΕΔ συνέβαλαν σημαντικά στη μείωση των δεικτών ΜΕΔ στην Ιταλία και την Ελλάδα, τονίζει η Κομισιόν:
- Στην Ιταλία, οι 46 πράξεις τιτλοποίησης ΜΕΔ στο πλαίσιο του προγράμματος GACS οδήγησαν στην αποενοποίηση 117,8 δισεκ. ευρώ (ακαθάριστη λογιστική αξία) ΜΕΔ από τη λογιστική κατάσταση των τραπεζών, τα οποία αντιπροσώπευαν περίπου το 41% της ονομαστικής αξίας των ΜΕΔ που διέθεσαν οι ιταλικές τράπεζες από την κορύφωση της απομείωσης στοιχείων ενεργητικού το 3ο τρίμηνο του 2015. Ο δείκτης ΜΕΔ μειώθηκε από 18,1% το 2015 σε 3% τον Σεπτέμβριο του 2022. Η μεγαλύτερη τιτλοποίηση GACS, ύψους 24 δισεκατομμυρίων EUR, πραγματοποιήθηκε το 2018 στο πλαίσιο της αναδιάρθρωσης της Banca Monte dei Paschi di Siena με κρατική ενίσχυση, αλλά οι μεγαλύτερες τράπεζες της Ιταλίας (UniCredit και Intesa Sanpaolo) πραγματοποίησαν επίσης αρκετές μεγάλες συναλλαγές τιτλοποίησης ΜΕΔ.
- Με την υποστήριξη του σχήματος HAPS, οι ελληνικές τράπεζες τιτλοποίησαν απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία ύψους περίπου 50 δισ. ευρώ (ακαθάριστη λογιστική αξία) μέσω 15 συναλλαγών. Αυτό αντιστοιχεί σε περισσότερο από το ήμισυ της μείωσης των ΜΕΔ που πέτυχαν οι ελληνικές τράπεζες από την κορύφωση του αποθέματος των εγχώριων ΜΕΔ τον Μάρτιο του 2016. Αυτές οι τιτλοποιήσεις ΜΕΔ αποτέλεσαν τον κύριο παράγοντα που συνέβαλε στην απότομη μείωση του δείκτη ΜΕΔ σε επίπεδο συστήματος στην Ελλάδα, από περίπου 47% το 2015 και 35,5% το 2019 σε 6,4% τον Σεπτέμβριο του 2022.