Στα τέλη της δεκαετίας του '80 ο τότε πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου εισήγαγε μιά νέα λέξη στην ελληνική γλώσσα: Χρησιμοποίησε τον όρο “ραντιέρηδες”, αναφερόμενους σ' αυτούς που αποκτούσαν εισόδημα και ζούσαν - ή πλούτιζαν - από τους τόκους εντόκων γραμματίων, ομολόγων του Δημοσίου και τραπεζικών καταθέσεων. Ηταν η ελληνοποιημένη απόδοση αντίστοιχου διεθνούς όρου, που είχε αρνητική φόρτιση - κάτι σαν το ελληνικό "τοκιστής και σουλατσαδόρος".
Ενα-δυό χρόνια αργότερα, όταν το δημόσιο χρέος διογκώθηκε και άρχισε να γίνεται απειλητικό, ο Ανδρέας επανήλθε, χαρακτηρίζοντας τους “ραντιέρηδες” ως “παράσιτα που απομυζούν την ικμάδα” του ελληνικού κράτους, το οποίο αναγκαζόταν πλέον να δανείζεται όλο και με υψηλότερα επιτόκια για να πληρώνει τόκους και χρεολύσια.
Η χρυσή εποχή... των "τοκιστών"
Τα επιτόκια προθεσμιακών καταθέσεων έφθαναν τότε το 17%-18%, όπως και οι αποδόσεις των ετήσιων εντόκων γραμματίων. Μετά το 1990, επί κυβερνήσεως Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, με το δημόσιο χρέος να παίρνει μορφή χιονοστιβάδας και με τον πληθωρισμό να φθάνει το 23%(!), το Δημόσιο αναγκάστηκε να βγάλει ετήσια έντοκα γραμμάτια με απόδοση 23% και 24%.
Ηταν η χρυσή εποχή και ο... παράδεισος των ραντιέρηδων: Με ένα ποσό σε δραχμές αντίστοιχο των σημερινών 100.000 ευρώ, μπορούσε κάποιος να έχει ετήσιο εισόδημα 24.000 ευρώ, άκοπα, χωρίς κανένα ρίσκο – και αφορολόγητο. Αρκούσε δηλαδή το αντίστοιχο των 100.000 ευρώ σε δραχμές για να ζεί μιά οικογένεα άνετα, χωρίς κανένας να εργάζεται. Χιλιάδες άτομα και οικογένειες που διέθεταν μικρότερα ποσά, μπορούσαν να εξασφαλίζουν συμπληρωματικό εισόδημα ή να “φουσκώνουν” συνεχώς τους τραπεζικούς λογαριασμούς τους.
Δημιουργήθηκε λοιπόν μιά ολόκληρη κοινωνική τάξη που επωφελούνταν, κέρδιζε και ευημερούσε από τη “δυστυχία” του Δημοσίου.
Αποδόσεις για... κλάματα
Τώρα η”συμπαθής” τάξη των ραντιέρηδων έχει εξαφανιστεί. Οχι ως αποτέλεσμα κοινωνικής εξέλιξης, αλλά επειδή έχουν αλλάξει οι οικονομικοί όροι και η δημοσιονομική κατάσταση της χώρας.
Κανένα κρατικό χρεόγραφο, καμία τραπεζική κατάθεση δεν προσφέρει πλέον απόδοση που να δίνει στοιχειώδες εισόδημα στον αποταμιευτή-επενδυτή.
- Τα επιτόκια των εντόκων γραμματίων είναι από αρνητικά έως μηδενικά, τα 5ετή ομόλογα δίνουν μόλις 0,2%, τα 10ετή λιγότερο από 1%
- Για καταθέσεις μέχρι 60.000 ευρώ οι περισσότερες τράπεζες δεν δίνουν κανένα τόκο – σε λίγο μάλιστα θα χρεώνουν και... φύλακτρα για τα χρήματα που είναι παρκαρισμένα σε καταθετικούς λογαριασμούς
- Για ποσά 60.000-200.000 ευρώ τα επιτόκια καταθέσεων είναι της τάξεως του 0,1%
- Ούτε οι προθεσμιακές καταθέσεις αποφέρουν κάποιο υπολογίσιμο τόκο. Το μέσο επιτόκιο για ποσά της τάξεως των 100.000 ευρώ είναι περίπου 0,6%.
Με αυτά τα δεδομένα, δεν υπάρχει... “ζωή” για τους ραντιέρηδες του παρελθόντος. Αυτός που εξασφάλιζε προ τριακονταετίας ετήσιο εισόδημα 24.000 με τοποθέτηση 100.000 σε έντοκα γραμμάτια ή σε 5ετή ομόλογα, τώρα στην καλύτερη περίπτωση θα πάρει τόκο... 250 ευρώ το χρόνο.
Αν τοποθετήσει αυτά τα χρήματα σε 10ετή ομόλογα, μπορεί να κερδίσει από τόκους το... ιλιγγιώδες ποσό των 1.000 ευρώ ετησίως – επωμιζόμενος όμως και ρίσκο, καθώς τα κρατικά ομόλογα δεν είναι ασφαλή όπως στο παρελθόν και οι τιμές τους διακυμαίνονται.
Στις προθεσμιακές καταθέσεις η ετήσια απόδοση των 100.000 ευρώ μπορεί να είναι 600 με 800 ευρώ, ίσως και 1.000, καθώς τα επιτόκια είναι διαπραγματεύσιμα.
- Για να εξασφαλίσει κάποιος ετήσιο εισόδημα 24.000 ευρώ από τόκους, το οποίο ο αποταμιευτής του 1992 έπαιρνε με κατάθεση 100.000 ευρώ (το αντίστοιχο σε δραχμές), πρέπει να τοποθετήσει τουλάχιστον 2,5 εκατομμύρια(!) σε 10ετή ομόλογα ή σε προθεσμιακή κατάθεση.
Οι... “τοκιστές και σουλατσαδόροι” του παρελθόντος, που πήγαιναν στην τράπεζα μόνο για ενημέρωση βιβλιαρίου, αποτελούν πλέον... προϊστορικό είδος.
Οι τράπεζες δεν χρειάζονται πλέον τον αποταμιευτή ως απλό καταθέτη. Θέλουν ενεργούς πελάτες που θα διενεργούν πολλές και ποικίλες συναλλαγές, θα πληρώνουν προμήθειες, θα αγοράζουν τραπεζοασφαλιστικά προϊόντα, θα χρησιμοποιούν πιστωτικές κάρτες και e-banking και δεν θα κάνουν ουρές στα τραπεζικά καταστήματα απασχολώντας προσωπικό.