Λίγο πριν από τις προεδρικές εκλογές την Παρασκευή, στους πολυσύχναστους δρόμους της Τεχεράνης τίποτα δεν δίνει την εντύπωση ότι υπάρχει πραγματικός ανταγωνισμός μεταξύ υποψηφίων. Στο κέντρο της ιρανικής πρωτεύουσας οι προεκλογικές αφίσες φιλοδοξούν να δελεάσουν τους ψηφοφόρους με υποσχέσεις για ένα ισχυρό κράτος, τη βελτίωση της οικονομικής κατάστασης, την πρόοδο και μια πολιτική υπέρ των πολιτών. Οι υποσχέσεις των υποψηφίων παραμένουν συνειδητά νεφελώδεις.
Πριν από μερικά χρόνια ακόμα, πολλοί Ιρανοί εκδήλωναν δημόσια την υποστήριξή τους σε πολιτικούς. Για παράδειγμα, όταν ο τότε πρόεδρος Χασάν Ροχανί αγωνίζονταν για την επανεκλογή του κατά του Εμπραχίμ Ραΐσι, ο οποίος έχασε την ζωή του στις 19 Μαΐου σε δυστύχημα επιστρέφοντας με ελικόπτερο από το Αζερμπαϊτζάν. Για τους περισσότερους Ιρανούς η εποχή της ελπίδας για μια προσέγγιση με τη Δύσηαποτελεί πλέον άπιαστο όνειρο.
Συντηρητικός ή μεταρρυθμιστής πρόεδρος;
Στις πρόωρες ιρανικές προεδρικές εκλογές, οι οποίες διεξάγονται μετά τον αιφνίδιο θάνατο του Ραΐσι, θα συμμετάσχουν έξι προσεκτικά επιλεγμένοι υποψήφιοι. Οι περισσότεροι είναι φονταμενταλιστές, υπερσυντηρητικοί, πιστοί στο καθεστώς της Τεχεράνης, καθώς και υποστηρικτές του συστήματος. Μεταξύ τους ο 62χρονος πρόεδρος του κοινοβουλίου Μοχάμεντ Μπάγκερ Γκαλιμπάφ και ο σκληροπυρηνικός 58χρονος Σαΐντ Τζαλιλί. Ο Γκαλιμπάφ, πρώην στρατηγός των πανίσχυρων Φρουρών της Επανάστασης θεωρείται καιροσκόπος, ενώ ο Τζαλίλι εκπροσωπεί πιο ριζοσπαστικές θέσεις.
Ο μετριοπαθής υποψήφιος Μασούντ Πεσεσκιάν απολαμβάνει ευρείας υποστήριξης από το στρατόπεδο των μεταρρυθμιστών. Ως πρώην υπουργός Υγείας διαθέτει κυβερνητική εμπειρία. Σε περίπτωση υψηλής προσέλευσης στις κάλπες τότε οι πιθανότητες εκλογής του δεν είναι καθόλου άσχημες, ειδικά αν διεξαχθούν επαναληπτικές εκλογές και ο ιρανικός λαός κληθεί να επιλέξει μεταξύ ενός συντηρητικού και ενός μεταρρυθμιστή.
Τα ηνία κινεί ο θρησκευτικός ηγέτης Αλί Χαμενεΐ
Από την επανάσταση του 1979, το πολιτικό σύστημα του Ιράν συνδυάζει ρεπουμπλικανικά και θεοκρατικά χαρακτηριστικά. Είναι ωστόσο βέβαιο ότι ελεύθερες εκλογές στο Ιράν δεν υπάρχουν: το εποπτικό όργανο του Συμβουλίου των Φρουρών της Επανάστασης εξετάζει πάντοτε τους υποψηφίους ως προ την «καταλληλότητά» τους. Η κριτική στο καθεστώς της Τεχεράνης δεν γίνεται σε καμία περίπτωση αποδεκτή, όπως έδειξε άλλωστε η καταστολή των διαδηλώσεων τα τελευταία χρόνια. Σε αντίθεση με πολλές άλλες χώρες, στο Ιράν ο πρόεδρος δεν είναι ο αρχηγός του κράτους. Η εξουσία βρίσκεται αποκλειστικά στα χέρια του θρησκευτικού ηγέτη Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ.
Η πολιτική ηγεσία γνωρίζει πλέον καλά ότι ένα σημαντικό μέρος της ιρανικής κοινωνίας επικρίνει ή απορρίπτει καθολικά το πολιτικό σύστημα. Παρ' όλα αυτά, ειδικοί εκτιμούν ότι η προσέλευση των ψηφοφόρων στις κάλπες είναι σημαντική για την ηγεσία της χώρας επειδή νομιμοποιεί στην ουσία τους υποψήφιους. Έτσι ερμηνεύεται η παρουσία ακόμα και μετριοπαθών υποψηφίων όπως ο Μασούντ Πεσεσκιάν. Με έναν μετριοπαθή αλλά ακίνδυνο υποψήφιο είναι πιθανό να αυξηθεί η προσέλευση των ψηφοφόρων στις κάλπες, ενώ η μάχη για την εξουσία θα διεξαχθεί ουσιαστικά μεταξύ των συντηρητικών που είναι πιστοί στο καθεστώς. Οι υποστηρικτές του Πεσεσκιάν πιστεύουν πάντως ότι οι αντίπαλοι τον υποτιμούν.
Πολιτικοί παρατηρητές δεν αναμένουν ριζικές αλλαγές την επομένη των εκλογών: «Οι διαφορές μεταξύ των υποψηφίων δεν είναι μεγάλες. Έτσι ο Αλί Χαμενεΐ δεν διακινδυνεύει σχεδόν τίποτα με τις επιλογές του. Η ηγεσία δίνει βάρος κυρίως στη συνέχεια του καθεστώτος», λέει η ειδική για ιρανικά ζητήματα Αζαντέχ Ζαμιριράντ από το Ίδρυμα Επιστήμη και Πολιτική (SWP) στο Βερολίνο: «Σε αντίθεση με το 2021 όταν στις εκλογές υπήρχε ένας υποψήφιος, ο Ραΐσι, αυτή τη φορά υπάρχουν περισσότεροι τους ενός υποψήφιοι και όλα μοιάζουν διαφορετικά», υπογραμμίζει η ιρανή ειδικός.