Τι είναι η Κοινωνική Ασφάλιση και γιατί είναι αναγκαία; Πώς χρηματοδοτείται και ποιους στόχους υπηρετεί; Πώς διαμορφώνεται το συνταξιοδοτικό σύστημα μετά την πρόσφατη ασφαλιστική μεταρρύθμιση; Πώς εξασφαλίζονται η οικονομική βιωσιμότητα και η κοινωνική αποτελεσματικότητά του και πώς αντιμετωπίζονται οι επιπτώσεις της δημογραφικής γήρανσης; Είναι το Δημόσιο Αναδιανεμητικό Σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης προτιμότερο από το Ιδιωτικό Κεφαλαιοποιητικό και, αν ναι, γιατί;
Τις απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα έδωσε, στο σεμινάριο του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ, ο Δρ. Κοινωνικής Πολιτικής Μενέλαος Θεοδωρουλάκης, Ειδικός Επιστημονικός Συνεργάτης του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης & Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Εθνικός Εμπειρογνώμονας για τις Συντάξεις στο European Social Policy Network.
Ο Μ. Θεοδωρουλάκης διέκρινε μεταξύ των εννοιών της κοινωνικής ασφάλισης και της κοινωνικής ασφάλειας, εξηγώντας ότι η πρώτη εστιάζει στην παροχή κοινωνικής προστασίας μέσω αναπλήρωσης του εισοδήματος προς τους απασχολούμενους που έχουν καταβάλει εισφορές έναντι συγκεκριμένων κινδύνων και χρηματοδοτείται από τις εισφορές και το κράτος. Η κοινωνική ασφάλεια, από την άλλη πλευρά, παρέχει καθολική κάλυψη του πληθυσμού, έναντι κυρίως του κινδύνου της φτώχειας, και μέσω της κοινωνικής πρόνοιας κατοχυρώνει τα ελάχιστα όρια προστασίας για όσους βρίσκονται εκτός παραγωγικής διαδικασίας.
Ο κ. Θεοδωρουλάκης αναφέρθηκε στη συνέχεια στις διαφορές μεταξύ (ανα)διανεμητικού και κεφαλαιοποιητικού συστήματος: «Το διανεμητικό σύστημα είναι ένας δημόσιος, θεσμικά κατοχυρωμένος, θεσμός, που λειτουργεί με κοινωνικά κριτήρια και κοινωνική στόχευση. Αντίθετα, στο κεφαλαιοποιητικό σύστημα τα περισσότερα ταμεία είναι ιδιωτικά, με επιχειρηματικούς σκοπούς και με βασικό στόχο το κέρδος των διαχειριστών. Το διανεμητικό σύστημα έχει συλλογικές αρχές -βασίζεται κατά κύριο λόγο στην αλληλεγγύη- και στοχεύει σε μια συλλογική συσσώρευση. Στο κεφαλαιοποιητικό σύστημα μιλάμε για εξατομίκευση και για αποταμίευση, που μπορεί να δίνει κάποιες αποδόσεις, αλλά έχει και το τεράστιο ρίσκο της επένδυσης», υποστήριξε ο κ. Θεοδωρουλάκης, κάνοντας μνεία στα αμερικανικά funds στις ΗΠΑ που κατέρρευσαν το 2008, με αποτέλεσμα οι ασφαλισμένοι-επενδυτές να χάνουν σημαντικές αποδόσεις.
«Το διανεμητικό σύστημα δέχεται κριτική γιατί είναι εκτεθειμένο στην ανεργία και στη γήρανση του πληθυσμού, κάτι που το κεφαλαιοποιητικό δεν έχει σε τόσο μεγάλο βαθμό», επισήμανε. Σημείωσε ωστόσο ότι, σε περίπτωση κρίσης, το διανεμητικό σύστημα αντιμετωπίζει συρρίκνωση των εσόδων με συγκεκριμένη ταχύτητα, ενώ στα κεφαλαιοποιητικά συστήματα δεν μπορεί να προσδιοριστεί πού θα φτάσουν οι απώλειες. Ακόμη, σε περίπτωση κινδύνου, στο διανεμητικό σύστημα υπάρχει η εγγύηση του κράτους, ενώ στο κεφαλαιοποιητικό ο κίνδυνος είναι τελείως ιδιωτικοποιημένος και το ρίσκο εξατομικευμένο. Οι συνέπειες μιας κρίσης, τέλος, στο διανεμητικό σύστημα μπορεί να έχουν μια συγκεκριμένη ταχύτητα, ενώ στο κεφαλαιοποιητικό μπορεί να έχουν αντίκτυπο ακόμη και σε διάστημα μηνών.
«Το να ξέρεις τι σημαίνει κεφαλαιοποιητικό σύστημα και τι διανεμητικό ή αναδιανεμητικό είναι καθοριστικό για τις αποφάσεις σου, για το πώς θα ενταχθείς στην αγορά εργασίας, ώστε να επιδιώξεις να έχεις πλήρη ασφαλιστική κάλυψη, να παλεύεις για το δικαίωμα στην ασφάλιση, γιατί η κοινωνική ασφάλιση είναι ο μεγαλύτερος θεσμός κοινωνικής αλληλεγγύης», κατέληξε ο εισηγητής.