Οι πρώτες αναλύσεις για τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών δίνουν τρεις πολιτικούς σχηματισμούς ως νικητές: Πράσινοι, κεντρώοι και ακροδεξιά αποκτούν μεγαλύτερο μερίδιο στην πίτα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Οι Πράσινοι καταφέρνουν να κινητοποιήσουν τους νέους σε μια θετική ατζέντα οικουμενικής ευθύνης για την κλιματική αλλαγή και αποσπούν 69 από τις 571 έδρες στο Ευρωκοινοβούλιο, κατά 40% αυξημένες από το 2014. Η επιτυχία τους είναι μεγάλη γιατί οι οικολογικές θέσεις έχουν μπολιάσει και τους παραδοσιακούς σχηματισμούς σε όλο το πολιτικό φάσμα πλην ακροδεξιάς.
Η μεγαλύτερη συμμετοχή νέων σε αυτές τις ευρωεκλογές ανεβάζει τη συνολική συμμετοχή πάνω από 51%, σημάδι ότι τα ευρωπαϊκά θέματα αναγνωρίζονται ως καίριας σημασίας για το κοινό μας μέλλον. Η αίσθηση ότι κανένα εθνικό κράτος δεν μπορεί από μόνο του να αντιμετωπίσει τα προβλήματα της κλιματικής αλλαγής, βοηθά στην απόκτηση μιας ευρωπαϊκής ταυτότητας ως μοχλό προώθησης της οικολογικής ατζέντας σε ολόκληρο τον πλανήτη. Χάρη στον υπερεθνικό και επείγοντα χαρακτήρα της πρόκλησης της κλιματικής αλλαγής συσπειρώνει πολλούς νέους που θα ψήφιζαν άλλοτε σοσιαλιστικά ή αριστερά κόμματα, με συνέπεια τη μείωση της δύναμης των σχηματισμών αυτών πανευρωπαϊκά.
Η συνταγή του Μακρόν για την Ευρώπη, στηριγμένη στην αποδέσμευση από παραδοσιακούς αριστερούς ή δεξιούς σχηματισμούς, με άρωμα κεντρώων και οικολογικών πολιτικών, έχει επίσης υπερεθνικά χαρακτηριστικά. Συγκινεί και αρκετούς φιλελεύθερους σχηματισμούς, συντελώντας στον εξωραϊσμό των πολιτικών τους με παροχές που επιτρέπουν τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής. Παρά την ήττα του από τη Λε Πεν, το μεγάλο ποσοστό του κόμματος του Μακρόν ήταν ο κύριος συντελεστής της ανόδου των Κεντρώων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Τέλος, η νέα επικοινωνιακή τακτική των ηγετών της ακροδεξιάς σε Ιταλία, Γαλλία και Ουγγαρία, με συγκρουσιακά χαρακτηριστικά εναντίον της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και υπέρ της εθνικής κυριαρχίας, αποφέρει καρπούς, χωρίς να πετυχαίνει το στόχο του φρεναρίσματος του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Οι 112 έδρες (από 78 το 2014) με πιθανή προσθήκη 13 Ούγγρων, που αναλογούν στους οπαδούς των Σαλβίνι, Λε Πεν και Ορμπάν, είναι πολύ μακριά από το 30% των εδρών που απαιτούνται για να μπλοκάρει κανείς τις αποφάσεις στην Ευρωβουλή.
Πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι στην αύξηση αυτή συντελούν οι νέοι ψηφοφόροι, τους οποίους οι ηγέτες της περίκλειστης και ρατσιστικής Ευρώπης έπεισαν ότι η λύση για να βρουν δουλειές βρίσκεται στην ανέγερση τειχών που θα αφήνουν τους μετανάστες απέξω.
Η σύγκρουση της οικολογίας με τους ξενοφοβικούς ρατσιστές είναι χαρακτηριστική των διλημμάτων για την πορεία της Ευρώπης στο άμεσο μέλλον. Στις βουλευτικές εκλογές της περασμένης Κυριακής 26 Μαΐου που έγιναν στο Βέλγιο, οι Πράσινοι κυριάρχησαν στη γαλλόφωνη Βαλλονία ενώ οι ακροδεξιοί επικράτησαν στην ολλανδόφωνη Φλάνδρα, με ταυτόχρονη μείωση της δύναμης των παραδοσιακών κομμάτων.
Ας μην ξεχνάμε ότι το «Όχι» στα δημοψηφίσματα εναντίον του Συντάγματος της Ευρώπης σε Γαλλία και Ολλανδία δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για την ανατροπή των παραδοσιακών αριστερών και δεξιών πολιτικών ήδη από το 2005. Είναι φανερό ότι τα «όχι» αυτά στηρίχτηκαν σε διαφορετική οπτική για το ποια Ευρώπη θέλουμε.
Λόγω της σχετικά πρόσφατης συνειδητοποίησης της οικολογικής ευθύνης, η δυναμική που παρατηρείται μπορεί να παρομοιαστεί με ένα κύμα νερού που διαβρώνει σιγά-σιγά τα εθνικιστικά αντανακλαστικά, που έχουν ριζώσει σαν βράχια στην κοίτη του ποταμού της Ευρώπης.
Υπάρχει άραγε ακόμα χρόνος για την οικοδόμηση μιας προοδευτικής Ευρώπης με όχημα τον οικολογικό διεθνισμό; Τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών σε Σουηδία και Φινλανδία, τις χώρες που έχουν πιο ανεπτυγμένη οικολογική συνείδηση και μάλιστα σε ποσοστό 90% στους νέους, δίνουν αντιφατικά μηνύματα:
Στην πατρίδα της Γκρέτα Τούνμπεργκ, της 16χρονης που ζητά κάθε Παρασκευή έξω από το σουηδικό Κοινοβούλιο περισσότερη οικολογική ευαισθησία και πράξη, χωρίς βέβαια να την έχουν καλέσει ποτέ στο εσωτερικό να αναπτύξει τη διαμαρτυρία της με επιχειρήματα μπροστά στους βουλευτές, οι νέοι (17-20 ετών) ψήφισαν κατά πλειοψηφία δεξιά και οι οικολόγοι έπεσαν από 21% στο 14%.
Οι ακροδεξιοί κυμαίνονται μεταξύ 10-11% στα ίδια επίπεδα με τις βουλευτικές εκλογές του Σεπτεμβρίου 2018. Αντίθετα, στη Φινλανδία οι Πράσινοι κατακτούν μια ιστορική δεύτερη θέση, χάρη στην κινητοποίηση των νέων με ευαισθησία στα οικολογικά θέματα.
* Το άρθρο περιλαμβάνεται στο Δελτίο Ευρωπαϊκών Εξελίξεων #21 του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ