Καθώς ο κόσμος παρακολουθεί τους Ολυμπιακούς Αγώνες στο Παρίσι για πρώτη φορά από το 1924, η πόλη είναι γεμάτη ενθουσιασμό. Τουρίστες και φίλοι του αθλητισμού κατακλύζουν την πρωτεύουσα της Γαλλίας, προσθέτοντας μια αισθητή ζωντάνια στη διοργάνωση. Ωστόσο, πίσω από τους πανηγυρισμούς, υπάρχει ένα πιεστικό ερώτημα: Είναι οι Ολυμπιακοί Αγώνες καλή επένδυση για τις πόλεις που τους φιλοξενούν;
Η ιστορία των Αγώνων προσφέρει ένα προειδοποιητικό παράδειγμα. Όπως επισημαίνουν οι Sid Panayi και Borja García, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Loughborough, σε άρθρο τους στο The Conversation, η φιλοξενία των Ολυμπιακών Αγώνων συχνά οδηγεί σε τεράστιες υπερβάσεις του προϋπολογισμού. Για παράδειγμα, οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Τόκιο το 2021 κόστισαν 15,4 δισεκατομμύρια δολάρια, υπερβαίνοντας τον αρχικό προϋπολογισμό κατά 244%. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Ρίο το 2016 ήταν ακόμη χειρότεροι, με κόστος που αυξήθηκε κατά 352% πάνω από τις προβλέψεις.
Το οικονομικό βάρος είναι αδιαμφισβήτητο, καθιστώντας τις πόλεις όλο και πιο επιφυλακτικές για την υποβολή αιτήσεων φιλοξενίας των Αγώνων.
Η τάση μείωσης του ενδιαφέροντος από πόλεις για υποψηφιότητα είναι εμφανής. Ενώ 11 πόλεις διεκδίκησαν τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 2004, ο αριθμός αυτός μειώθηκε σε μόλις δύο για τους Αγώνες του 2024. Αυτή η μείωση οδήγησε τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ) να αναθέσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2028 στο Λος Άντζελες χωρίς διαγωνιστική διαδικασία, υπογραμμίζοντας την αυξανόμενη επιφυλακτικότητα των πόλεων να αναλάβουν το οικονομικό ρίσκο.
Η κοινή γνώμη παίζει σημαντικό ρόλο σε αυτήν την επιφυλακτικότητα. Το οικονομικό βάρος των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας το 2004 συχνά αναφέρεται ως αφορμή για την σοβαρή οικονομική κρίση στην Ελλάδα, ρίχνοντας μια "παχιά" σκιά πάνω από τα υποτιθέμενα οφέλη της φιλοξενίας των Αγώνων.
Πόλεις όπως η Βοστώνη και η Βουδαπέστη απέσυραν τις αιτήσεις τους για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2024, επηρεασμένες από ισχυρή δημόσια και πολιτική αντίθεση. Στη Βοστώνη, ο δήμαρχος Martin Walsh αρνήθηκε κατηγορηματικά να "υποθηκεύσει το μέλλον της πόλης", ενώ στη Βουδαπέστη, πάνω από 250.000 πολίτες υπέγραψαν μια αίτηση που απαιτούσε να διοχετευθούν τα κονδύλια σε βασικές δημόσιες υπηρεσίες.
Ωστόσο, η ιστορία δεν είναι παντού ζοφερή. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Λος Άντζελες το 1984 είναι μια αξιοσημείωτη εξαίρεση, με κέρδη 215 εκατομμυρίων δολαρίων χάρη στη χρήση υφιστάμενων υποδομών. Το Παρίσι 2024 θα μπορούσε να επαναλάβει αυτή την επιτυχία, με μια προσεκτική προσέγγιση στον προϋπολογισμό και την αξιοποίηση υφιστάμενων και προσωρινών εγκαταστάσεων. Ο προϋπολογισμός προβλέπεται στα 8,5 δισεκατομμύρια δολάρια, σημαντικά χαμηλότερα από τους πρόσφατους αγώνες.
Προς μία πιο βιώσιμη προσέγγιση
Η ΔΟΕ έχει λάβει μέτρα για τη μεταρρύθμιση της διαδικασίας ανάθεσης των Αγώνων, επιδιώκοντας μια πιο βιώσιμη και λιγότερο σπάταλη προσέγγιση. Το νέο σύστημα, το οποίο ακολούθησε το Μπρίσμπεϊν για να εξασφαλίσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2032, τονίζει την προσαρμοστικότητα των Αγώνων στην πόλη και όχι το αντίστροφο. Αυτή η αλλαγή αναγνωρίζει τις αυξανόμενες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι πόλεις στη δικαιολόγηση των εξόδων και των διαταραχών που σχετίζονται με τη φιλοξενία ενός τόσο μεγάλου γεγονότος.
Ωστόσο, το ερώτημα παραμένει:
Μπορούν οι Ολυμπιακοί Αγώνες να παραμείνουν μια παγκόσμια βιτρίνα χωρίς να επιβάλλουν απαγορευτικά κόστη στις πόλεις που τους φιλοξενούν;
Οι επικριτές υποστηρίζουν ότι οι Αγώνες θα πρέπει να επιστρέψουν σε μια πιο ταπεινή κλίμακα, δίνοντας έμφαση στην αθλητική αριστεία και την πολιτιστική ανταλλαγή, παρά στη μεγαλοπρέπεια. Αυτή η προοπτική συμφωνεί με το τρέχον όραμα της ΔΟΕ, αλλά απαιτεί μια ευρύτερη πολιτιστική αλλαγή μεταξύ των συμμετεχόντων και των θεατών.
Καθώς ο κόσμος παρακολουθεί, το Παρίσι 2024 βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι. Η επιτυχία ή η αποτυχία αυτών των Αγώνων θα μπορούσε είτε να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη στο ολυμπιακό κίνημα, είτε να εμβαθύνει τον σκεπτικισμό γύρω από αυτό. Προς το παρόν, όλα τα βλέμματα είναι στραμμένα στο Παρίσι, με την ελπίδα ότι η Πόλη του Φωτός θα φωτίσει ένα βιώσιμο μονοπάτι για τους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Οι απόψεις των Sid Panayi και Borja García μας θυμίζουν ότι, ενώ τα οικονομικά διακυβεύματα είναι μεγάλα, η αληθινή αξία των Αγώνων βρίσκεται στην ικανότητά τους να εμπνέουν και να ενώνουν τον κόσμο.