Το «αλφαβητάριο» των φορολογικών ελέγχων

Το πλήθος διαδικασιών μεσολαβούν από την επιλογή μια φορολογικής υπόθεσης για φορολογικό έλεγχο μέχρι την ολοκλήρωσή του και τον καταλογισμό των προστίμων, περιγράφει το «εγχειρίδιο» που εξέδωσε η ΑΑΔΕ και το οποίο κονιοποιήθηκε σε όλες τα αρμόδια τμήματα της υπηρεσίας.

Η διαδικασία του ελέγχου ολοκληρώνεται σε 24 στάδια, τα οποία μπορεί να διαρκέσουν 2 έως 4 μήνες, χρονικό διάστημα το οποίο μπορεί να επεκταθεί και στους 9 μήνες εάν ο ελεγχόμενος προσφύγει στη Διεύθυνση Επίλυσης Διαφορών, για να αμφισβητήσει τα αποτελέσματα του ελέγχου.

Όπως σημειώνεται στον «οδηγό» των φορολογικών ελέγχων της ΑΑΔΕ, η Φορολογική Διοίκηση έχει την εξουσία να επαληθεύει, να ελέγχει και να διασταυρώνει την εκπλήρωση των φορολογικών υποχρεώσεων εκ μέρους του φορολογουμένου, την ακρίβεια των φορολογικών δηλώσεων που υποβάλλονται σε αυτήν και να επιβεβαιώνει τον υπολογισμό και την καταβολή του οφειλόμενου φόρου, διενεργώντας έλεγχο σε έγγραφα, λογιστικά στοιχεία και στοιχεία γνωστοποιήσεων και παρόμοιες πληροφορίες, θέτοντας ερωτήσεις στον φορολογούμενο και σε τρίτα πρόσωπα, ερευνώντας εγκαταστάσεις που χρησιμοποιούνται για τη διενέργεια επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, σύμφωνα με τις διαδικασίες που ορίζει η νομοθεσία, και χρησιμοποιώντας μεθόδους, οι οποίες προβλέπονται στον Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας.

Το... αλφαβητάριο του τρόμου 

Στο πλαίσιο αυτό, η Φορολογική Διοίκηση επιλέγει τις προς έλεγχο υποθέσεις και προβαίνει στη σύνταξη σχετικών εκθέσεων ελέγχου και την έκδοση καταλογιστικών πράξεων σύμφωνα με τα παρακάτω βήματα: 

1. Επιλογή υπόθεσης προς έλεγχο. Προηγείται συγκέντρωση δεδομένων από εσωτερικές-εξωτερικές πηγές, ενώ οι προς έλεγχο υποθέσεις επιλέγονται με βάση κριτήρια ανάλυσης κινδύνου, στοιχεία από εσωτερικές και εξωτερικές πηγές πληροφόρησης ή με βάση άλλα κριτήρια.
2. Έκδοση εντολής ελέγχου από τον Προϊστάμενο της αρμόδιας ελεγκτικής αρχής, μέσω του Ο.Π.Σ. ELENXIS. 
3. Κοινοποίηση της εντολής ελέγχου στον φορολογούμενο εντός 5 ημερών από την έκδοσή της. Την εντολή κοινοποιεί στον υπόχρεο, ο οριζόμενος ελεγκτής. Σε περίπτωση συστημένης επιστολής αποστέλλει ταχυδρομικά την εντολή ελέγχου.  Σε εξαιρετικές περιπτώσεις αιτιολογείται ειδικά από τον Προϊστάμενο της Ελεγκτικής Υπηρεσίας η μη τήρηση της προθεσμίας των 5 ημερών. Επίσης ο ελεγκτής καταχωρεί στο σύστημα ELENXIS την ημερομηνία κοινοποίησης της εντολής ελέγχου ή της αποστολής με συστημένη επιστολή ή της ειδικής αιτιολογίας. 
4. Συγκρότηση και μελέτη του φακέλου της υπόθεσης. Ο ελεγκτής, στο όνομα του οποίου έχει εκδοθεί η εντολή ελέγχου, διενεργεί έρευνα, με χρήση της βάσης δεδομένων TΑXIS & ELENXIS, προκειμένου να συλλέξει τις πρώτες πληροφορίες για τον φορολογούμενο, αποστέλλει έγγραφα για την συλλογή πληροφοριών (υποβληθείσες δηλώσεις και λοιπά στοιχεία ανά αντικείμενο ελέγχου) από λοιπές Υπηρεσίες εντός και εκτός της Φορολογικής Διοίκησης. 
5. Έναρξη ελεγκτικών επαληθεύσεων όπου απαιτείται, κοινοποίηση Αιτήματος Παροχής Πληροφοριών. Ο ελεγκτής αποκτά πρόσβαση στα βιβλία και στοιχεία του ελεγχομένου και, όπου απαιτείται, κοινοποιεί Αίτημα Παροχής Πληροφοριών του άρθρου 14 του ν. 4174/2013 (Α΄170), με το οποίο τον καλεί, εντός πέντε (5) εργάσιμων ημερών από την επομένη της λήψης του αιτήματος αυτού, να θέσει στην διάθεση του ελέγχου οποιοδήποτε στοιχείο που αφορά στον έλεγχο. 
6. Ενημέρωση Πληροφοριακού Συστήματος Φορολογικών Ελέγχων ELENXIS. Ο ελεγκτής αλλάζει την κατάσταση της ελεγχόμενης υπόθεσης στο σύστημα ELENXIS από «Σε Ανάθεση» σε «Σε Διενέργεια». 
7. Διενέργεια ελεγκτικών επαληθεύσεων, σύμφωνα με το πρόγραμμα ελέγχου, όπως αυτό ορίζεται από το περιεχόμενο των σχετικών εγκυκλίων και φορολογικών διατάξεων: α) Επεξεργασία λογιστικών και φορολογικών δεδομένων με χρήση ηλεκτρονικών εργαλείων. β) Επεξεργασία στοιχείων από βάσεις δεδομένων που διαθέτει ή έχει πρόσβαση η Υπηρεσία  π.χ. ELENXIS, TAXIS, V.I.E.S., TRANFER PRICING ANALYSIS,  Ειδικό Λογισμικό Ελέγχου Προσαύξησης Περιουσίας, Σύστημα Μητρώων Τραπεζικών Λογαριασμών και Λογαριασμών Πληρωμών κ.λπ.).
8. Σύνταξη Ειδικής Έκθεσης Ελέγχου σε περίπτωση διαπίστωσης ότι δεν έχουν αποδοθεί ή έχουν αποδοθεί ανακριβώς φόροι με σκοπό την αποφυγή πληρωμής στο Δημόσιο ποσού άνω των 150.000 ευρώ, προκειμένου να ληφθούν προληπτικά ή διασφαλιστικά του δημοσίου συμφέροντος μέτρα αμέσου και επείγοντος χαρακτήρα (άνοιγμα τραπεζικών λογαριασμών και δέσμευση του 50% των καταθέσεων του ελεγχόμενου και άνοιγα και δέσμευση του περιεχομένου των τραπεζικών θυρίδων, δέσμευση ακινήτων κ.λπ.).
9. Σύνταξη Πράξης Διασφάλισης των συμφερόντων του Δημοσίου. Σε συνέχεια της σύνταξης της Ειδικής Έκθεσης Ελέγχου συντάσσεται η Πράξη Διασφάλισης, η οποία υπογράφεται από τον Προϊστάμενο της αρμόδιας Φ.Ε.Υ. που διενεργεί τον έλεγχο. 
10. Ενημέρωση του ελεγχόμενου επί των διαπιστώσεων του ελέγχου με την κοινοποίηση της Πράξης Διασφάλισης μαζί με την Ειδική Έκθεση Ελέγχου.
11. Κλήση του ελεγχόμενου προς ακρόαση. Ταυτόχρονα ή εντός αποκλειστικής προθεσμίας δεκαπέντε (15) ημερών από την εφαρμογή των μέτρων επιδίδεται με απόδειξη στον παραβάτη κλήση προς επιγενόμενη ακρόαση για τις διαπιστώσεις που καταγράφηκαν στην Ειδική Έκθεση Ελέγχου. 
12. Σύνταξη του Σημειώματος Διαπιστώσεων Ελέγχου και των προσωρινών πράξεων διορθωτικού προσδιορισμού φόρου και προσωρινού προσδιορισμού προστίμων, σε περίπτωση διαφοροποίηση της φορολογητέας ύλης μεταξύ των υποβληθεισών δηλώσεων και των ευρημάτων του ελέγχου. Το Σημείωμα και οι προσωρινές πράξεις υπογράφονται από τον Προϊστάμενο του Τμήματος Ελέγχου, των Υποδιευθυντή και των Διευθυντή της Δ.Ο.Υ. ή του Ελεγκτικού Κέντρου.
13. Ενημέρωση του συστήματος ELENXIS. Ο ελεγκτής ενημερώνει τον φάκελο της Υπόθεσης, καταχωρώντας τα στοιχεία που αφορούν στο Σημείωμα Διαπιστώσεων Ελέγχου (αριθμό & ημερομηνία σύνταξης) και τα προσωρινά αποτελέσματα ανά φορολογία και φορολογική περίοδο. 
14. Ενημέρωση ελεγχομένου επί των αποτελεσμάτων του ελέγχου. Κοινοποίηση του Σημειώματος Διαπιστώσεων Ελέγχου και των προσωρινών διορθωτικών προσδιορισμών φόρου και προσωρινών προσδιορισμών προστίμου στον φορολογούμενο, ο οποίος δύναται εντός είκοσι (20) ημερών να διατυπώσει εγγράφως τις απόψεις του σχετικά με τα αποτελέσματα του ελέγχου. 
15. Ενημέρωση του συστήματος ELENXIS. Μετά την κοινοποίηση των Σημειωμάτων Διαπιστώσεων Ελέγχου του ν. 4174/2013 (Α΄170), ενημερώνεται καταλλήλως η εφαρμογή ELENXIS. 
16. Έγγραφη απάντηση του ελεγχόμενου φορολογούμενου στους προσωρινούς διορθωτικούς προσδιορισμούς φόρου και προσωρινούς προσδιορισμούς προστίμου.  Ο φορολογούμενος δύναται να ανταποκριθεί με ένα ή περισσότερα απαντητικά υπομνήματα στους προαναφερόμενους προσωρινούς διορθωτικούς προσδιορισμούς φόρου και προσωρινούς προσδιορισμούς προστίμου εντός της προβλεπόμενης προθεσμίας των είκοσι (20) ημερών από την κοινοποίηση σε αυτόν. 
17. Ενημέρωση του συστήματος ELENXIS. Μετά την έγγραφη απάντηση του ελεγχομένου στους οικείους προσωρινούς διορθωτικούς προσδιορισμούς φόρου και προσωρινούς προσδιορισμούς προστίμου, ενημερώνεται η εφαρμογή ELENXIS. 
18. Σύνταξη Εκθέσεων Ελέγχου όλων των φορολογικών αντικειμένων και των οριστικών πράξεων διορθωτικού προσδιορισμού φόρου και πράξεων επιβολής προστίμου.  α) Ο ελεγκτής, μετά από την επεξεργασία των απόψεων του φορολογουμένου, προβαίνει στην σύνταξη των αντίστοιχων εκθέσεων ελέγχου, στις οποίες διατυπώνονται τα τελικά συμπεράσματα του ελέγχου και στη σύνταξη των Οριστικών Πράξεων διορθωτικού προσδιορισμού φόρου και των πράξεων επιβολής προστίμου. β) Ο ελεγκτής ενημερώνει την Υπόθεση στο σύστημα ELENXIS, καταχωρώντας τα στοιχεία που αφορούν στην Έκθεση Ελέγχου και στις οριστικές πράξεις διορθωτικού προσδιορισμού φόρου και τις πράξεις επιβολής προστίμου 
19. Έγκριση και υπογραφή των Εκθέσεων Ελέγχου από τον Προϊσταμένο του Τμήματος Ελέγχου και τον Υποδιευθυντή.
20. Θεώρηση των Εκθέσεων Ελέγχου και έκδοση των οριστικών πράξεων διορθωτικού προσδιορισμού φόρου και επιβολής προστίμων από τον Διευθυντή της αρμόδιας ελεγκτικής υπηρεσίας. Οι εκθέσεις ελέγχου θεωρούνται από τον Προϊστάμενο της Φ.Ε.Υ. και εκδίδονται οι οριστικές πράξεις διορθωτικού προσδιορισμού φόρου και οι πράξεις επιβολής προστίμων. 
21. Σύνταξη μηνυτήριας αναφοράς, σε περίπτωση που έχει διαπιστωθεί από τον έλεγχο ότι έχει τελεστεί ποινικά κολάσιμο αδίκημα φοροδιαφυγής.
22. Κοινοποίηση των Εκθέσεων Ελέγχου και των οριστικών πράξεων διορθωτικού προσδιορισμού φόρου και επιβολής προστίμων στον ελεγχθέντα φορολογούμενο.
23. Ενημέρωση του συστήματος ELENXIS με τα στοιχεία της κοινοποίησης.
24. Σύνταξη και αποστολή αναφοράς στην Αρχή Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες, εφόσον έχει διαπιστωθεί ποινικά κολάσιμη φοροδιαφυγή, προκειμένου να διερευνηθεί τυχόν τέλεση του αδικήματος του ξεπλύματος «μαύρου» χρήματος. Η αναφορά αυτή συντάσσεται και αποστέλλεται μόνο εφόσον: α) ο φορολογούμενος δεν υποβάλει ενδικοφανή προσφυγή έως και 30 μέρες μετά την κοινοποίηση των πράξεων και δεν εξοφλήσει το καταλογισθέν ποσό. β) ο φορολογούμενος υποβάλει ενδικοφανή προσφυγή και: αα) σε συνέχεια απάντησης της Διεύθυνσης Επίλυσης Διαφορών (Δ.Ε.Δ.), ο φορολογούμενος δεν εξοφλήσει την οφειλή, ββ) μετά την παρέλευση διαστήματος 120 ημερών, ο φορολογούμενος δεν εξοφλήσει την οφειλή ή προσφύγει στα διοικητικά δικαστήρια.