Στην Αυστραλία έχει παρατηρηθεί μια έκρηξη στις εξετάσεις ελέγχου της βιταμίνης D σε παιδιά, με παρόμοιες τάσεις να αναφέρονται για ενήλικες σε όλο τον κόσμο. Οι γενικοί γιατροί καλούνται τώρα να μην κάνουν άσκοπες εξετάσεις για τη βιταμίνη D.
Πότε λοιπόν η χαμηλή βιταμίνη D αποτελεί πιθανή ανησυχία; Και πότε μπορεί να χρειαστεί να ελέγξετε τα επίπεδά σας;
Πόση βιταμίνη D χρειαζόμαστε;
Η βιταμίνη D δεν είναι μόνο ένα θρεπτικό συστατικό – όταν μεταβολίζεται στο σώμα δρα ως ορμόνη. Έχουμε υποδοχείς για αυτήν την ορμόνη σε όλο το σώμα μας και βοηθά στη ρύθμιση του μεταβολισμού του ασβεστίου και του φωσφόρου.
Η βιταμίνη D έχει επίσης πολλούς άλλους ρόλους, συμπεριλαμβανομένης της βοήθειας της ανοσοποιητικής μας άμυνας και της συμβολής στην επισκευή του DNA και τη διαφοροποίηση των κυττάρων.
Μπορούμε να ευχαριστήσουμε τον ήλιο για το μεγαλύτερο μέρος της βιταμίνης D μας. Μια χημική ουσία στο δέρμα μας που ονομάζεται 7-δεϋδροχοληστερόλη μετατρέπεται σε βιταμίνη D μετά από επαφή με την ακτινοβολία UVB του ήλιου. Αν και λαμβάνουμε κάποια βιταμίνη D μέσω της διατροφής μας, η συνεισφορά αυτή είναι σχετικά μικρή. Είναι δύσκολο να λάβουμε πολύ περισσότερο από το ένα τρίτο των ημερήσιων αναγκών μας σε βιταμίνη D από τη διατροφή χωρίς συμπληρώματα.
Η διατροφική κατάσταση της βιταμίνης D συνήθως μετριέται μέσω εξέτασης αίματος. Αυτό ελέγχει τις συγκεντρώσεις καλσιδιόλης (καλσιφεδιόλη, 25-υδροξυβιταμίνη D), οι οποίες αντικατοπτρίζουν τη μέση πρόσληψη από τον ήλιο και τη διατροφή τις τελευταίες τρεις έως τέσσερις εβδομάδες. Η τρέχουσα σύσταση είναι ότι όλοι θα πρέπει να στοχεύουμε να έχουμε τουλάχιστον 50 nmol/L (20ng/mL) στο τέλος του χειμώνα.
Ωστόσο, ένα πρόβλημα με τις εξετάσεις βιταμίνης D είναι ότι υπάρχει διακύμανση στις μετρούμενες συγκεντρώσεις μεταξύ των εργαστηρίων και μεταξύ των αναλύσεων και το αποτέλεσμα για το εάν έχετε ανεπάρκεια ή όχι μπορεί να εξαρτάται από τη μέθοδο δοκιμής που χρησιμοποιείται.
Οι γιατροί δεν συμφωνούν πάντα για το τι είναι όντως ανεπάρκεια. Ενώ οι πολύ χαμηλές συγκεντρώσεις είναι πιθανό να ωθήσουν τους γιατρούς να συστήσουν ένα συμπλήρωμα (και ενδεχομένως παρακολούθηση), ορισμένοι μπορεί να θεωρήσουν ακόμη και σχετικά υψηλές συγκεντρώσεις ως ανεπαρκείς.
Όλα αυτά είναι κατανοητά, καθώς η έρευνα σε αυτόν τον χώρο εξακολουθεί να εξελίσσεται και γνωρίζουμε ότι οι χαμηλές συγκεντρώσεις δεν προκαλούν πάντα συμπτώματα.
Γιατί πρέπει να αποφεύγουμε την ανεπάρκεια βιταμίνης D;
Η παρατεταμένη, σοβαρή ανεπάρκεια βιταμίνης D θα οδηγήσει σε μαλάκυνση του οστικού ιστού και θα προκαλέσει ασθένειες όπως ραχίτιδα (παιδιά) και οστεομαλακία (ενήλικες). Ωστόσο, η αποφυγή χαμηλών συγκεντρώσεων είναι πιθανό να είναι καλή για πολλές πτυχές της υγείας, με σταθερά στοιχεία να υποδηλώνουν οφέλη για μολυσματικές ασθένειες και αυτοάνοσες καταστάσεις όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας.
Τυχαιοποιημένες δοκιμές έδωσαν επίσης στοιχεία για χαμηλότερα ποσοστά καρκίνου και μειωμένη θνησιμότητα με την καθημερινή λήψη συμπληρωμάτων, αν και οποιοδήποτε όφελος είναι πιθανό να περιορίζεται σε εκείνους που όντως έχουν ανεπαρκή πρόσληψη.
Ποιος κινδυνεύει από ανεπάρκεια;
Οι περισσότεροι από εμάς δεν χρειαζόμαστε εξετάσεις για να έχουμε μια σχετικά καλή ιδέα εάν κινδυνεύουμε από μια κλινικά σημαντική ανεπάρκεια. Αν δεν είναι το τέλος του χειμώνα, περνάμε τακτικά τουλάχιστον λίγο χρόνο έξω με μέρος του δέρματός μας εκτεθειμένο στον ήλιο και δεν ανήκουμε σε συγκεκριμένη ομάδα υψηλού κινδύνου, είναι απίθανο τα επίπεδά μας να είναι πολύ χαμηλά.
Οι δύο κύριοι λόγοι για ανεπάρκεια βιταμίνης D σχετίζονται συνήθως με:
1. Μη λήψη (αρκετής) βιταμίνης D μέσω της έκθεσης στον ήλιο. Ο κίνδυνος ανεπάρκειας μπορεί να είναι υψηλός για οποιονδήποτε είναι περιορισμένος στο σπίτι, όπως οι ηλικιωμένοι ή τα άτομα με αναπηρία που βρίσκονται σε οικιακή φροντίδα. Ο κίνδυνος ανεπάρκειας αυξάνεται εάν καλύπτουμε πάντα πολύ το δέρμα μας ενδυμασία. Επίσης η σκούρα μελάγχρωση του δέρματος είναι γνωστό ότι μειώνει τη σύνθεση της βιταμίνης D.
2. Χρόνια ασθένεια που αλλάζει τις ανάγκες. Φάρμακα όπως αντισπασμωδικά που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της επιληψίας και καταστάσεις όπως ηπατικές και νεφρικές ασθένειες μπορεί να επηρεάσουν το μεταβολισμό της βιταμίνης D. Ορισμένες πεπτικές παθήσεις μπορεί να μειώσουν την απορρόφηση βιταμίνης D από τη διατροφή σας, ενώ η παχυσαρκία θα αυξήσει τις ανάγκες σας σε βιταμίνη D και θα δυσκολέψει την αύξηση των επιπέδων στο αίμα σας.
Εκτίθεμαι αρκετά στον ήλιο;
Στην Αυστραλία, είναι δυνατό να λαμβάνεται αρκετή βιταμίνη D από τον ήλιο καθ' όλη τη διάρκεια του έτους. Αυτό δεν ισχύει για πολλούς ανθρώπους που ζουν στο βόρειο ημισφαίριο. Για όσους ζουν στο πάνω μισό της Αυστραλίας – και για όλους εμάς κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού – χρειάζεται μόνο να έχουμε το δέρμα εκτεθειμένο στον ήλιο για λίγα λεπτά τις περισσότερες μέρες.
Το σώμα μπορεί να παράγει μόνο μια ορισμένη ποσότητα βιταμίνης D τη δεδομένη στιγμή, επομένως η παραμονή στον ήλιο περισσότερο από όσο χρειάζεται, δεν πρόκειται να βοηθήσει στην αύξηση των επιπέδων βιταμίνης D, ενώ θα αυξήσει τον κίνδυνο καρκίνου του δέρματος.
Κατά τη διάρκεια του χειμώνα το να "πάρουμε" αρκετό ήλιο μπορεί να είναι δύσκολο, ειδικά αν περνάτε τις μέρες σας περιορισμένοι σε εσωτερικούς χώρους. Συνήθως, η απαιτούμενη έκθεση αυξάνεται σε δύο έως τρεις ώρες την εβδομάδα το χειμώνα. Αυτό συμβαίνει επειδή η έκθεση στο ηλιακό φως μπορεί να βοηθήσει στην παραγωγή βιταμίνης D μόνο εάν οι ακτίνες UVB μας φτάσουν στη σωστή γωνία. Έτσι, το χειμώνα θα πρέπει να περνάμε τακτικά χρόνο έξω στη μέση της ημέρας για να πάρουμε τη δόση μας βιταμίνης D.
Είναι αναγκαίες οι εξετάσεις για (ανεπαρκή ή υπερβολική) βιταμίνη D;
Όταν δεν ενδείκνυται (εάν δηλαδή δεν βρισκόμαστε σε κάποια ομάδα υψηλού κινδύνου), μία εξέταση μπορεί να προκαλέσει περιττή ανησυχία και να προωθήσει μια σειρά από εργαστηριακές, συνταγογραφικές και απεικονιστικές υπηρεσίες χαμηλής αξίας.
Οι υπερβολικές εξετάσεις είναι επίσης σπατάλη πόρων υγειονομικής περίθαλψης, με ένα μόνο τεστ να κοστίζει περίπου όσο ένας χρόνος συμπληρώματος βιταμίνης D.
Πολύ συχνά, μπορούμε να κάνουμε σχετικά μικρές αλλαγές στον τρόπο ζωής μας για να μειώσουμε τους κινδύνους ανεπάρκειας βιταμίνης D.
Παρ' όλα αυτά, εάν ανησυχείτε, έχετε πολύ σκούρο δέρμα ή ανήκετε με κάποιον άλλο τρόπο σε ομάδα υψηλού κινδύνου, καλύτερα να μιλήσετε με τον γιατρό σας.
Σε κάθε περίπτωση, η λήψη μιας μέτριας ημερήσιας δόσης βιταμίνης D (1.000-2.000 IU) κατά τους σκοτεινότερους χειμερινούς μήνες είναι απίθανο να προκαλέσει βλάβη και μπορεί να είναι ευεργετική.