Ένα τελευταίο «παράθυρο ευκαιρίας» στον Ταγίπ Ερντογάν για να αποφύγει ευθεία σύγκρουση με την Ουάσιγκτον για τους S400 άνοιξε ο Αμερικανός πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ, αφήνοντας να εννοηθεί ότι θα μπορούσε να προσφέρει στην Τουρκία ένα πολύ καλύτερο deal από αυτό που συζητήθηκε επί ημερών Ομπάμα για την πώληση του αμερικανικού συστήματος αεράμυνας Patriot.
Στην πραγματικότητα, η σημερινή συνάντηση Τραμπ - Ερντογάν στην Οζάκα της Ιαπωνίας, στο περιθώριο του G-20, δεν άλλαξε τη θεμελιωδώς αρνητική στάση της αμερικανικής πλευράς έναντι της προμήθειας του συστήματος S400 από την Τουρκία. Ο Τραμπ σημείωσε ότι αποτελεί πρόβλημα και είπε ότι συζητούνται κυρώσεις κατά της Τουρκίας, αν και ανέφερε ότι γίνεται προσπάθεια να βρεθεί μια λύση.
Ο Ταγίπ Ερντογάν, μιλώντας στους δημοσιογράφους μετά τη συνάντηση, δήλωσε αισιόδοξος ότι κυρώσεις δεν θα επιβληθούν και ξεκαθάρισε ότι η παράδοση των ρωσικών πυραύλων θα γίνει κανονικά μέσα στον Ιούλιο, καθώς, όπως είπε, «δεν αρμόζει σε ένα κράτος όπως η Τουρκία να εγκαταλείψει τέτοια συμφωνία πριν την παράδοση».
Όμως, το πραγματικά νέο στοιχείο που προκύπτει από τη σημερινή συνάντηση των δύο προέδρων είναι η κριτική που άσκησε ο Ντ. Τραμπ στον προκάτοχό του, Μπαράκ Ομπάμα, λέγοντας ότι ήταν λάθος να μην επιτραπεί στην Τουρκία να αγοράσει το αμερικανικό σύστημα Patriot.
Πίσω από αυτή τη δημόσια κριτική στους χειρισμούς Ομπάμα, επισημαίνουν διπλωματικοί παρατηρητές, ενδεχομένως να κρύβεται μια σημαντική αλλαγή τακτικής από αμερικανικής πλευράς έναντι της Τουρκίας για το ζήτημα των Patriot, που θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο για μια συμφωνία απόκτησής του από την Άγκυρα, υπό τον όρο βεβαίως ότι, ακόμη και αν παραδοθούν οι S400 δεν θα εγκατασταθούν ούτε και θα λειτουργήσουν, στο πλαίσιο της αμυντικής δομής της Τουρκίας.
Το πρόβλημα που εμπόδισε τις δύο πλευρές να καταλήξουν επί ημερών Ομπάμα, αλλά μέχρι και σήμερα, σε ένα deal για τους Patriot ήταν ότι η Τουρκία εξαρχής επέμενε να συμφωνηθεί κάτι που ουδέποτε έχουν επιτρέψει οι Αμερικανοί σε άλλη συμφωνία πώλησης του εν λόγω προηγμένου και εξαιρετικά «ευαίσθητου» οπλικού συστήματος: οι Τούρκοι αξίωναν όχι μόνο μια απλή πώληση των Patriot, αλλά και μεταφορά τεχνογνωσίας από την αμερικανική πλευρά, αλλά και δικαιώματα συμπαραγωγής.
Όπως παραδέχθηκε και ο Ερντογάν, μιλώντας στους δημοσιογράφους, δεν ήταν μόνο η διοίκηση Ομπάμα που απέτρεψε τέτοια συμφωνία, αλλά προσέκρουσε και στο Κογκρέσο, καθώς υπήρχαν σοβαρές ενστάσεις για τη μεταφορά τεχνογνωσίας, για πρώτη φορά, σε τρίτη χώρα. Αυτό είναι ένα δόγμα που ακόμη και ο Τραμπ δεν έχει καταφέρει να ξεπεράσει, καθώς και η τελευταία πρόταση που έγινε στην Τουρκία για πώληση των Patriot δεν περιελάμβανε τη μεταφορά τεχνογνωσίας.
Το μεγάλο ερώτημα, μετά τις δηλώσεις Τραμπ, είναι αν η δημόσια κριτική στον Ομπάμα ήταν άλλη μια από τις προσφιλείς του επιθέσεις στον τέως πρόεδρο, ή αν αφήνεται για πρώτη φορά ανοικτό το ενδεχόμενο να συμφωνήσουν οι Αμερικανοί σε μεταφορά τεχνογνωσίας των Patriot, ώστε να κλείσει μια συμφωνία με την Τουρκία και να αποτραπεί η εγκατάσταση των S400.
Το δεύτερο μεγάλο ερώτημα είναι, βεβαίως, αν ο Τραμπ μπορεί να εκπληρώσει τέτοια υπόσχεση, με δεδομένη την εχθρική διάθεση του αμερικανικού στρατιωτικού και διπλωματικού κατεστημένου προς την Τουρκία και, πολύ περισσότερο, την εχθρική στάση του Κογκρέσου, το οποίο έχει σημαντικό ρόλο στην έγκριση τέτοιων συμφωνιών και δεν υπάρχει η παραμικρή ένδειξη ότι θα μπορούσε να κάνει μια τόσο μεγάλη διευκόλυνση στον Ερντογάν, τη στιγμή μάλιστα που ο Τούρκος πρόεδρος υιοθετεί αντιδυτική στάση, προσεγγίζει την Μόσχα και ανταγωνίζεται τις ΗΠΑ σε πολλά πεδία (Συρία, Ιράν).
Προς το παρόν, το μόνο βέβαιο είναι ότι η παράδοση των S400, που είναι προγραμματισμένη μέσα στο πρώτο 15θήμερο του Ιουλίου, οδηγεί στον αποκλεισμό της Τουρκίας από την κοινοπραξία για τα F35 ως το τέλος του μήνα. Άλλωστε, υπάρχουν πέντε διαφορετικά νομοσχέδια αυτή τη στιγμή στο Κογκρέσο, που με διάφορους τρόπους μπλοκάρουν την παράδοση των «αόρατων» μαχητικών στην Τουρκία, εάν δεν επιβεβαιωθεί πρώτα ότι σταμάτησε η διαδικασία αγοράς των S400.
Σύμφωνα με αναλυτές, σε περίπτωση μόνιμου αποκλεισμού από την κοινοπραξία των F35, οι οικονομικές απώλειες της τουρκικής πολεμικής βιομηχανίας θα ξεπεράσουν τα 12 δισ. δολ.
Σε ό,τι αφορά την επιβολή κυρώσεων με το νόμο CAATSA, που εγκρίθηκε με βασικό στόχο την «τιμωρία» όσων χωρών προχωρούν σε μεγάλες αγορές ρωσικών οπλικών συστημάτων, φαίνεται ότι είναι μονόδρομος, ανεξάρτητα από τις διαθέσεις του προέδρου Τραμπ, να ενεργοποιηθεί στην περίπτωση της Τουρκίας, καθώς ενδεχόμενη αδράνεια θα έστελνε ένα διεθνές μήνυμα χαλάρωσης της πολιτικής για την ανάσχεση της ρωσικής επιρροής και θα αποτελούσε μια σημαντική νίκη για την Μόσχα.
Η Τουρκία προβάλλει ένα νομικό επιχείρημα, ότι δηλαδή η συμφωνία της για τους S400 έκλεισε πριν εγκριθεί αυτός ο νόμος, άρα δεν μπορεί να γίνει αναδρομική εφαρμογή του, ενώ ενδέχεται ο πρόεδρος Τραμπ να βρει ένα πρόσχημα για τη μη επιβολή των κυρώσεων, αν δεσμευθεί η Τουρκία ότι δεν θα εγκαταστήσει το ρωσικό σύστημα και θα προχωρήσει σε διαπραγμάτευση για τους S400.
Ο πρόεδρος Ερντογάν ίσως παίρνει κάποιες «ανάσες», μετά τη συνάντηση με τον Τραμπ, όμως η απειλή των αμερικανικών κυρώσεων με καταστροφικές επιδράσεις στην οικονομική σταθερότητα της Τουρκίας δεν έχει εκλείψει.
