Ξεπέρασε κάθε προηγούμενο η «φούσκα» που έχουν δημιουργήσει τα hedge funds στην πρωτογενή αγορά κρατικών ομολόγων της ευρωζώνης κατά τη σημερινή δημοπρασία 10ετών ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου, όπου οι προσφορές, όπως ανακοινώθηκε από τον ΟΔΔΗΧ, ξεπέρασαν τα 29 δισ. ευρώ, τη στιγμή που το Δημόσιο σκόπευε να αντλήσει, ως είθισται σε τέτοιες εκδόσεις, 2 - 3 δισ. ευρώ.
Πρόκειται για μια τεχνητή διόγκωση του επενδυτικού ενδιαφέροντος για μια έκδοση κρατικών ομολόγων. Αρκεί να αναφερθεί ότι οι προσφορές των επενδυτών ξεπέρασαν και την άκρως επιτυχημένη, πρώτη δημοπρασία 10ετών ομολόγων του Ιανουαρίου, όπου είχαν φθάσει τα 25 δισ. ευρώ, οδηγώντας τότε την απόδοση του ομολόγου στο ιστορικό χαμηλό του 0,80%.
Είναι χαρακτηριστικό, επίσης, ότι η Ιταλία, στη δική της έκδοση 10ετών τίτλων πριν από λίγες ημέρες, συγκέντρωσε προσφορές «μόνο» 50 δισ. ευρώ, τη στιγμή που πρόκειται για μια οικονομία με πολλαπλάσιο μέγεθος και δημόσιο χρέος από την ελληνική.
Πώς εξηγείται, όμως, το άκρως παράδοξο φαινόμενο να εμφανίζονται επενδυτές με κεφάλαια που αντιστοιχούν περίπου στο 15% του ΑΕΠ της Ελλάδας σε μια δημοπρασία ομολόγων; Είναι υπαρκτά αυτά τα κεφάλαια; Η σύντομη απάντηση είναι «όχι» και η εξήγηση του φαινόμενου έχει δοθεί εδώ και αρκετούς μήνες, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι έχει αντιμετωπισθεί με κάποιο τρόπο από τις κυβερνήσεις:
- Τα hedge funds, «πατώντας» στην ασφάλεια που τους δίνει το έκτακτο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων για την πανδημία από την ΕΚΤ (PEPP), το οποίο διασφαλίζει ότι πάντα υπάρχει ένας μεγάλος και πρόθυμος αγοραστής κρατικών τίτλων, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, εφαρμόζουν μια απλή και αποδοτική κερδοσκοπική στρατηγική. Προσπαθούν να αγοράζουν με δανεικά όσο περισσότερα ομόλογα μπορούν από τις δημοπρασίες (πρωτογενής αγορά) και να πωλούν πολύ γρήγορα στη δευτερογενή αγορά, έστω και με ελάχιστο (ποσοσοστιαία) κέρδος. Αυτό το μικρό περιθώριο κέρδους αντιστοιχεί σε τεράστια ποσά κερδών, δεδομένου του μεγάλου μεγέθους της αγοράς ομολόγων.
- Αυτή η κερδοσκοπική στρατηγική είναι αρκούντως ενοχλητική για τις κυβερνήσεις και την κεντρική τράπεζα, γι' αυτό και εξαρχής, από τότε που άρχισε να εφαρμόζεται το PEPP, την περασμένη άνοιξη, οι οργανισμοί διαχείρισης δημοσίου χρέους των κρατών της ευρωζώνης άρχισαν να ακολουθούν τακτικές περιορισμού της συμμετοχής των hedge funds στις τελικές κατανομές ομολόγων σε δημοπρασίες ή κοινοπρακτικές εκδόσεις (όπως αυτές που γίνονται στην Ελλάδα). Έτσι, δίνεται προτεραιότητα στους λεγόμενους επενδυτές πραγματικού χρήματος (real money investors), δηλαδή σε τράπεζες, ασφαλιστικά ταμεία, θεσμικά χαρτοφυλάκια κ.α. Αντίθετα, τα hedge funds, που υποβάλλουν προσφορές με... αέρα (δανεικό χρήμα), κατά κανόνα λαμβάνουν πολύ μικρό ποσοστό των ομολόγων που έχουν ζητήσει.
- Όμως, οι κερδοσκόποι έχουν λύση και σε αυτό το πρόβλημα, ή τουλάχιστον προσπαθούν να το ξεπεράσουν. Διαθέτοντας πρόσβαση σε μεγάλες γραμμές πίστωσης και γνωρίζοντας περίπου τι ποσοστά δίνει κάθε εθνικός οργανισμός χρέους στα hedge funds, υποβάλλουν πολλαπλάσιου ύψους προσφορές από την αξία των ομολόγων που πραγματικά επιθυμούν να αγοράσουν. Για παράδειγμα, αν γνωρίζουν ότι ο ένας οργανισμός χρέους ικανοποιεί κατά 10% τις προσφορές των hedge funds, μπορεί ακόμη και να δεκαπλασιάσουν τις προσφορές τους, ώστε να πάρουν ομόλογα κοντά στην αξία που αρχικά επιδίωκαν. Οι υπερβολές έχουν ξεπεράσει όλα τα όρια, καθώς υπάρχουν hedge funds που «ποντάρουν» σε μια δημοπρασία κεφάλαια μεγαλύτερα από το συνολικό ύψος των κεφαλαίων που διαχειρίζονται.
- Στη δημοπρασία του κοινού ομολόγου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τον περασμένο Οκτώβριο, έγιναν προσφορές 233 δισ. ευρώ, τη στιγμή που ο στόχος ήταν να αντληθούν μόνο 17 δισ. ευρώ. Στην ελληνική έκδοση 30ετούς ομολόγου, παρά τη χαμηλή αξιολόγηση της χώρας, προσφέρθηκαν περισσότερα από 26 δισ. ευρώ. Για το 50ετές της Γαλλίας, τον Ιανουάριο, προσφέρθηκαν 75 δισ. ευρώ, ενώ στην Ισπανία προσφέρθηκαν 130 δισ. ευρώ σε έκδοση ομολόγου και, επειδή το ποτήρι ξεχείλισε, ο οργανισμός διαχείρισης χρέους μείωσε το κουπόνι του ομολόγου μετά την υποβολή των προσφορών, υποχρεώνοντας πολλά hedge funds να αποσύρουν τις προσφορές τους.
Το φαινόμενο αυτό, όπως έχει τονίσει πρόσφατα το Reuters σε σχετική ανάλυση, δεν προκαλεί κάποια πραγματική ζημιά. Όμως, δημιουργείται μια ψευδής εικόνα για την πραγματική ζήτηση ενός κρατικού ομολόγου, που μπορεί να προκαλέσει προβλήματα σε μια χώρα στο σχεδιασμό του δανεισμού της. «Το πρόβλημα είναι ότι εάν δεν έχεις την ορθή εικόνα, τότε μπορείς να λάβεις μελλοντικά λανθασμένες αποφάσεις για τα ομόλογα που εκδίδεις», όπως είχε δηλώσει στο πρακτορείο ο Στέλιος Λεωνίδου, υπεύθυνος διαχείρισης χρέους στην Κύπρο.
Και για την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, όμως, παρότι αποφεύγει να τοποθετηθεί δημόσια για το θέμα, αυτή η κερδοσκοπία είναι ενοχλητική, γιατί ένα πρόγραμμα στήριξης της ευρωπαϊκής οικονομίας μετατρέπεται σε κερδοσκοπικό εργαλείο για τα hedge funds.
Πάντως, δεν φαίνεται να ενοχλούνται ορισμένοι υπουργοί Οικονομικών, που δεν παύουν να προβάλλουν τα πλασματικά φουσκωμένα ποσά των προσφορών σε δημοπρασίες ομολόγων ως μια ένδειξη ότι η αγορά δίνει «ψήφο εμπιστοσύνης»...