Εκτός από τις εκτεταμμένες καταστροφές που έχουν προκαλέσει, οι πυρκαγιές στο Λος Άντζελες αποτελούν ταυτόχρονα την αφετηρία μιας επικίνδυνης δυναμικής: την εξάπλωση θεωριών συνωμοσίας, οι οποίες ενισχύονται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και εργαλειοποιούνται για πολιτικούς σκοπούς. Το φαινόμενο είναι κοινωνικά διαβρωτικό, ενώ έχει και σοβαρές πολιτικές και οικονομικές επιπτώσεις.
Οι πυρκαγιές, που πλέον καταστρέφουν τα σπίτια των επαγγελματιών της βιομηχανίας του θεάματος και (κυρίως) των απλών κατοίκων του Λος Άντζελες, έχουν πυροδοτήσει έναν κατακλυσμό εξωφρενικών θεωριών που πολλαπλασιάζονται με εκπληκτική ταχύτητα.
Η ανατροπή της εμπιστοσύνης μέσω της παραπληροφόρησης
Σε έναν κόσμο όπου οι πληροφορίες κυκλοφορούν με αστραπιαία ταχύτητα, η παραπληροφόρηση γύρω από τις πυρκαγιές δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο δυσπιστίας προς θεσμούς και ηγεσίες. Για παράδειγμα, θεωρίες που υποστηρίζουν ότι οι πυρκαγιές είναι αποτέλεσμα «οικοτρομοκρατών» ή ότι η Πυροσβεστική Υπηρεσία του Λος Άντζελες (της οποίας ο προϋπολογισμός μειώθηκε κατά 2%) υπολειτουργεί, διότι "αποστέλλει προμήθειες στην Ουκρανία", υπονομεύουν την αξιοπιστία δημόσιων οργανισμών.
Ακόμη και οι πιο αβάσιμες ιδέες – όπως ότι οι προσπάθειες του κυβερνήτη Γκάβιν Νιούσομ να σώσει ένα ψάρι, προκάλεσαν έλλειψη νερού – βρίσκουν ακροατήριο.
Η παραπληροφόρηση έχει λάβει πρωτοφανείς διαστάσεις, ενισχυόμενη από αλγόριθμους που προωθούν την αμφισβήτηση και την πόλωση. Τα κοινωνικά μέσα, που λειτουργούν ως εργαλεία μαζικής επικοινωνίας, έχουν μετατραπεί σε πεδία προώθησης αβάσιμων θεωριών, δημιουργώντας ένα περιβάλλον αστάθειας που πλήττει την κοινωνική συνοχή.
Αυτό το φαινόμενο δεν είναι καινούργιο. Η Μεγάλη Πυρκαγιά του Σικάγο το 1871 αποδόθηκε αρχικά στη φανταστική αγελάδα της κυρίας Ο’Λίρι, ενώ η πραγματική αιτία παραμένει άγνωστη.
Πολιτική και οικονομική εργαλειοποίηση
Η διασπορά τέτοιων θεωριών δεν είναι απλώς κοινωνικό φαινόμενο. Είναι στρατηγική κίνηση που εξυπηρετεί πολιτικούς στόχους, συχνά εις βάρος της πραγματικής αντιμετώπισης της κρίσης.
Από το αφήγημα για τη μείωση του προϋπολογισμού του Πυροσβεστικού Σώματος, μέχρι τη σύνδεση της καταστροφής με την περιβαλλοντική ατζέντα του κυβερνήτη Γκάβιν Νιούσομ, οι θεωρίες αυτές χρησιμοποιούνται για να αποδυναμώσουν πολιτικούς αντιπάλους και να υπονομεύσουν δημόσιες πολιτικές.
Αυτό έχει αντίκτυπο και στις επιχειρήσεις. Οι περιβαλλοντικοί κανονισμοί, οι επενδύσεις σε υποδομές και η κατανομή οικονομικών πόρων επηρεάζονται άμεσα από την πολιτική εκμετάλλευση αυτών των κρίσεων.
Επιπλέον, η παραπληροφόρηση διαβρώνει τη σταθερότητα του θεσμικού πλαισίου, δημιουργώντας αβεβαιότητα για τις μελλοντικές εξελίξεις.
Η ανθρώπινη διάσταση και η διαχείριση κρίσεων
Οι θεωρίες συνωμοσίας συχνά λειτουργούν ως ψυχολογική άμυνα, απέναντι σε καταστροφές που είναι δύσκολο να κατανοήσει κανείς σε όλη τους την πολυπλοκότητα. Η οργή και η αναζήτηση ενός ενόχου αποτελούν αναμενόμενες αντιδράσεις πένθους και σοκ.
Αυτή η ανθρώπινη τάση πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά τη χάραξη στρατηγικής επικοινωνίας και διαχείρισης κρίσεων.
Ωστόσο, η παρανόηση αυτή δεν είναι ακίνδυνη. Οι ψευδείς αφηγήσεις μπορούν να υπονομεύσουν τις προσπάθειες διαχείρισης κρίσεων, να καθυστερήσουν τη διάθεση βοήθειας και να πλήξουν τη φήμη των επιχειρήσεων που εμπλέκονται στην αποκατάσταση των ζημιών.
Καθώς τα ακραία καιρικά φαινόμενα αυξάνονται και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προωθούν την παραπληροφόρηση, τέτοιες θεωρίες φαίνεται να ενισχύονται. Το μόνο ερώτημα είναι πώς θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε την καταστροφική τους επιρροή.