Έντονες είναι πλέον οι ανησυχίες για τις επιπτώσεις του νέου κύματος της πανδημίας και του δεύτερου lockdown στα χαρτοφυλάκια δανείων και τα κεφάλαια των τραπεζών, που βρίσκονται αντιμέτωπες με ένα νέο κύμα «κόκκινων» δανείων απροσδιόριστου ύψους.
Το πραγματικά εφιαλτικό, δυσμενές σενάριο που επεξεργάσθηκε το καλοκαίρι ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός της ΕΚΤ (SSM) προβλέπει ότι σε μια δυσμενή εξέλιξη της πανδημίας, δηλαδή με ένα ισχυρό δεύτερο κύμα και παρατεταμένη εφαρμογή περιοριστικών μέτρων, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια των τραπεζών της ευρωζώνης θα μπορούσαν να φθάσουν τα 1,4 τρισεκατομμύρια ευρώ, ξεπερνώντας κατά πολύ και το αρνητικό ρεκόρ που είχε σημειωθεί στη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης.
Ο επικεφαλής του SSM, Αντρέα Ενρία, υπογράμμισε, μιλώντας στη γαλλική L’ Echo, ότι «ο πιστωτικός κίνδυνος είναι πολύ υψηλός και η ποιότητα των κεφαλαίων των τραπεζών θα επιδεινωθεί». Σε προηγούμενη συνέντευξή του, στην Handelsblatt, ο Ενρία είχε προειδοποιήσει ότι δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την επιβεβαίωση του κακού σεναρίου για τα «κόκκινα» δάνεια και είχε καλέσει τις τράπεζες να εξετάσουν με ειλικρίνεια τα χαρτοφυλάκιά δανείων τους και να εκτιμήσουν ποιοι πελάτες είναι πραγματικά βιώσιμοι, ώστε να σχηματίσουν προβλέψεις που θα ανταποκρίνονται καλύτερα στην πραγματικότητα.
Στην Ελλάδα, οι τράπεζες ήδη βρίσκονται αντιμέτωπες με δάνεια 20 δισ. ευρώ, τα οποία έχουν τεθεί σε αναστολή, που σήμερα ανακοινώθηκε από τον Χρήστο Σταϊκούρα ότι επεκτείνεται ως τα τέλη του 2020, ενώ κοινή πεποίθηση στον τραπεζικό χώρο είναι ότι είναι πλέον πολύ πιθανό να επεκταθεί και άλλο η διάρκεια του moratorium, ενώ ακόμη και όταν λήξει οι τράπεζες θα χρειασθεί να κάνουν νέες διευκολύνσεις σε πελάτες, που δεν θα μπορούν να επανέλθουν σε κανονική εξυπηρέτηση των δανείων τους.
Ανατρέπεται η αρχική αισιοδοξία
Ως τώρα οι τράπεζες ήταν αισιόδοξες ότι από τα 20 δισ. ευρώ των δανείων σε αναστολή, αυτά που θα περνούσαν στο «κόκκινο» μετά τη λήξη της περιόδου αναστολής δεν θα ξεπερνούσαν το 25%, δηλαδή ότι η κρίση της πανδημίας θα άφηνε πίσω της έναν ανεκτό όγκο νέων προβληματικών δανείων. Όμως, το δεύτερο lockdown, που αιφνιδίασε δυσάρεστα τους πάντες, φαίνεται ότι οδηγεί και σε αλλαγές στους υπολογισμούς για τα νέα «κόκκινα» δάνεια.
Ο βασικός παράγοντας της εξίσωσης για τον υπολογισμό των νέων «κόκκινων» δανείων είναι η μείωση του ΑΕΠ που τελικά θα φέρει η πανδημία. Στους υπολογισμούς τους, οι τράπεζες εκτιμούσαν ως τώρα ότι η σωρευτική μείωση του ΑΕΠ τη διετία 2020 – 2021 θα ήταν της τάξεως του -1% (βάσει εκτιμήσεων της Πειραιώς και της Alpha) ή -2,5%, με βάση τις εκτιμήσεις της Εθνικής και της Eurobank. Ξένοι αναλυτές αποδέχονταν ως τώρα αυτές τις εκτιμήσεις: η HSBC, για παράδειγμα, τοποθετούσε την απώλεια λίγο πάνω από το -1%. Τώρα, όμως, την έχει ανεβάσει πάνω από το -3%.
Με βάση τις τελευταίες εκτιμήσεις της Κομισιόν, όπου δεν έχει ληφθεί υπόψη η επίδραση δεύτερου lockdown, η ελληνική οικονομία θα φθάσει ως το τέλος του 2022 χωρίς να έχει καταφέρει να επιστρέψει στο επίπεδο του 2019. Αντίθετα, το ΑΕΠ θα βρίσκεται σε απόσταση περίπου 1% από το ύψος του 2019.
Ακόμη χειρότερα, το ΙΟΒΕ δημοσίευσε πρόσφατα ένα σενάριο που γίνεται επίκαιρο μετά την επιβολή του δεύτερου lockdown. Προέβλεψε ότι σε περίπτωση επιδείνωσης της υγειονομικής κρίσης η οικονομία θα μπορούσε να περάσει σε ύφεση και το 2021, με συρρίκνωση του ΑΕΠ κατά -2,5% έως -4%. Αυτό θα σήμαινε ότι στο τέλος του 2021, αντί να καταγραφεί μια σωρευτική απώλεια στο ΑΕΠ της τάξεως του 2% - 3%, στην οποία βασίζονται οι υπολογισμοί των τραπεζών, η απώλεια θα μπορούσε να ανέβει στο -12%!
Πιέζονται και οι πιο υγιείς δανειολήπτες
Με βάση τα νέα δεδομένα που δημιουργούνται, ακόμη και οι μάλλον απαισιόδοξοι υπολογισμοί της Τράπεζας της Ελλάδος για νέα «κόκκινα» δάνεια 8 – 10 δισ. ευρώ πιθανότατα θα αποδειχθούν μετριοπαθείς. Τραπεζικά στελέχη παραδέχονται ότι από τα 20 δισ. ευρώ των δανείων σε αναστολή θα μπορούσαν να προκύψουν νέα προβληματικά δάνεια πολύ πάνω από 10 δισ. ευρώ.
Το χειρότερο, όμως, είναι ότι μια σοβαρή επιδείνωση του μακροοικονομικού περιβάλλοντος θα θέσει σε δοκιμασία και τα δάνεια των τραπεζών που εξυπηρετούνται κανονικά και, έως τώρα, θεωρούνταν σχετικά «ασφαλή», καθώς η παρατεταμένη πίεση στη ρευστότητα ακόμη και υγιών επιχειρήσεων είναι πιθανό να φέρει νέες καθυστερήσεις στην εξυπηρέτηση των δανείων. Σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση της Εθνικής Τράπεζας, το λιανεμπόριο και η εστίαση είναι οι δύο μεγάλοι επιχειρηματικοί κλάδοι που δέχονται τις πιο ισχυρές πιέσεις στη ρευστότητά τους και αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην άντληση κεφαλαίου κίνησης από κρατικά προγράμματα ή από το τραπεζικό σύστημα.
Η νέα τροπή που παίρνουν οι εξελίξεις στην οικονομία ενισχύει την πίεση στην κυβέρνηση να λάβει αποφάσεις για πρόσθετα εργαλεία που θα μπορέσουν να χρησιμοποιηθούν για την εξυγίανση των τραπεζικών ισολογισμών. Η πρόταση της Τράπεζας της Ελλάδος για σύσταση bad bank βρίσκεται στο τραπέζι των συζητήσεων, ενώ η κυβέρνηση εξετάζει και το ενδεχόμενο να θέσει σε εφαρμογή ένα δεύτερο κύκλο του προγράμματος «Ηρακλής» για τιτλοποιήσεις δανείων με κρατικές εγγυήσεις. Τώρα, όπως τονίζουν τραπεζικά στελέχη, φθάνει η ώρα των τελικών αποφάσεων, καθώς το δεύτερο lockdown δεν αφήνει πολλά περιθώρια καθυστερήσεων και αναβολών.
