Η σοκολάτα είναι ιδιαίτερα αγαπητή τόσο ως απόλαυση, όσο και ως πηγή αντιοξειδωτικών που προάγουν την υγεία. Ωστόσο, πρόσφατα, ολοκληρωμένες μελέτες έδειξαν ότι πολλές από τις πιο δημοφιλείς μπάρες μαύρης σοκολάτας περιέχουν δυνητικά επικίνδυνα επίπεδα καδμίου και μολύβδου — τοξικά βαρέα μέταλλα που μπορούν να προκαλέσουν σοβαρά και μακροχρόνια προβλήματα υγείας.
Πώς μπαίνουν στη σοκολάτα; Και είναι δυνατόν να απολαμβάνουμε ακόμα τη γεύση και τα οφέλη για την υγεία της μαύρης σοκολάτας χωρίς να εκτεθούμε σε αυτές τις τοξικές ουσίες;
Πρόκειται για μία "άβολη αλήθεια" που σίγουρα όλοι θα προτιμούσαμε να μην υπήρχε...
Ίσως τώρα να σκέφτεστε, "αυτό είναι πολύ κακό, αλλά εγώ αγοράζω μόνο τις καλύτερες, με την υψηλότερη ποιότητα κακάο, βιολογικές μαύρες σοκολάτες". Λυπάμαι που θα σας απογοητεύσω: μερικές από τις πιο "μολυσμένες" σοκολάτες είναι δημοφιλείς βιολογικές ποικιλίες. Και όσο υψηλότερη είναι η περιεκτικότητα σε κακάο, τόσο περισσότερο κάδμιο και μόλυβδο είναι πιθανό να περιέχουν.
Η έρευνα για τα βαρέα μέταλλα στη σοκολάτα
Δεδομένων όλων των θετικών που έχουν γραφτεί για τα οφέλη της -μαύρης κυρίως- σοκολάτας, για τους περισσότερους από εμάς πιθανότατα αυτά τα αρνητικά νέα να αποτελούν έκπληξη. Όμως οι σχετικές έρευνες πάνε αρκετά πίσω.
Το 2005, ερευνητές ανακάλυψαν ότι, ενώ οι κόκκοι κακάο της Νιγηρίας στο κέλυφός τους δεν περιείχαν σχεδόν καθόλου μόλυβδο, όταν μετατράπηκαν σε τελικά προϊόντα κακάο (π.χ. σε μπάρες σοκολάτας και σκόνη κακάο), είχαν από τα υψηλότερα επίπεδα μολύβδου από οποιοδήποτε άλλο τρόφιμο.
Και οι δοκιμές που δημοσιεύθηκαν από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) το 2018, τον οργανισμό As You Sow το 2022 και το Consumer Reports το 2023 επιβεβαίωσαν ότι υπάρχουν ανησυχητικές ποσότητες μολύβδου και καδμίου σε πολλές από τις πιο γνωστές μάρκες στον κόσμο.
Δεδομένου ότι δεν υπάρχει όριο για την ασφάλεια του μολύβδου και του καδμίου που επιβάλλεται από την κυβέρνηση των ΗΠΑ, οι ερευνητές βασίστηκαν στα πρότυπα της Καλιφόρνια για το πόσο είναι υπερβολικό. Τα μέγιστα επιτρεπόμενα επίπεδα δόσης στην Καλιφόρνια (MADLs) είναι όχι περισσότερα από 0,5 mcg (συντομογραφία για το «μικρογραμμάριο») ανά ημέρα για τον μόλυβδο και 4,1 mcg για το κάδμιο.
Consmer Reports
Η Consumer Reports, η μη κερδοσκοπική εταιρεία που είναι γνωστή για τις αξιολογήσεις καταναλωτών, που περιλαμβάνουν από αυτοκίνητα και ηλεκτρικές συσκευές έως τρόφιμα, χρησιμοποίησε το εργαστήριο δοκιμών της για να μετρήσει τα επίπεδα καδμίου και μολύβδου σε ορισμένες από τις πιο αναγνωρισμένες μάρκες σοκολάτας στις ΗΠΑ. Οι μάρκες που δοκιμάστηκαν περιλαμβάνουν Trader Joe's, Lily's, Lindt και Dove. Δοκιμάστηκαν επίσης πολλές άλλες μάρκες, συμπεριλαμβανομένων βιολογικών, δίκαιου εμπορίου και σοκολάτας με πιστοποίηση Rainforest Alliance, όπως η Equal Exchange, η Beyond Good και η Alter Eco.
Το εργαστήριο Consumer Reports διαπίστωσε ότι από τις 28 μπάρες μαύρης σοκολάτας, οι οκτώ είχαν πάνω από το 100% των μέγιστων επιτρεπόμενων επιπέδων καδμίου σε μία μόνο ουγγιά (περίπου 28,3 γραμμάρια). Οι δέκα είχαν περισσότερο από το 100% της ημερήσιας επιτρεπόμενης δόσης μολύβδου ανά ουγγιά. Και πέντε περιείχαν περισσότερο από 100% τόσο κάδμιο όσο και μόλυβδο.
As You Sow
Το As You Sow είναι ένας οργανισμός αφιερωμένος στο να βοηθά τους μετόχους σε μεγάλες, εισηγμένες εταιρείες να καθιστούν τις εταιρείες αυτές υπεύθυνες για την ευθυγράμμιση των περιβαλλοντικών, κοινωνικών και οικονομικών πολιτικών τους με τις δηλωμένες αξίες τους. Μεταξύ 2014 και 2017, ο οργανισμός δοκίμασε πολλές πλάκες σοκολάτας, τόσο μαύρης, όσο και σοκολάτας γάλακτος, για κάδμιο και μόλυβδο.
Η μεθοδολογία του As You Sow διέφερε ελαφρώς από αυτή που χρησιμοποιούσε το Consumer Reports. Αντί να αναφέρουν πόσο από το ημερήσιο ασφαλές όριο (MADL της Καλιφόρνια) των βαρέων μετάλλων ήταν σε μία μόνο ουγγιά, υπολόγισαν το ποσοστό με βάση το μέγεθος μερίδας που προτείνεται στην ετικέτα κάθε προϊόντος.
Δοκίμασαν επίσης πολύ αναγνωρίσιμες μάρκες όπως η Hershey's, η Godiva, η Endangered Species και άλλες, σε μια ολοκληρωμένη μελέτη, που εξέτασε 469 διαφορετικές μπάρες σοκολάτας.
Από αυτές τις 469 μπάρες σοκολάτας που δοκιμάστηκαν, οι 285 είχαν κάδμιο ή μόλυβδο πάνω από τη μέγιστη επιτρεπόμενη δόση ανά μερίδα. Συγκεκριμένα, 191 είχαν πάνω από το 100% της επιτρεπόμενης δόσης καδμίου, 285 είχαν πάνω από το 100% της επιτρεπόμενης δόσης μολύβδου και 171 είχαν περισσότερο από το 100% της επιτρεπόμενης δόσης τόσο καδμίου όσο και μολύβδου.
Γιατί τα βαρέα μέταλλα είναι επικίνδυνα
Σε αυτό το σημείο, μπορεί να αναρωτιέστε αν τα βαρέα μέταλλα στη σοκολάτα είναι μεγάλη υπόθεση. Εξάλλου, δεν είναι όλα τα μέταλλα επικίνδυνα. Το σώμα μας χρειάζεται πραγματικά μικρές ποσότητες μετάλλων όπως ψευδάργυρο, χαλκό, χρώμιο, σίδηρο και μαγγάνιο για να λειτουργήσει σωστά.
Και τα ποσά είναι τόσο μικρά. Ένα μικρογραμμάριο είναι το ένα εκατομμυριοστό του γραμμαρίου. ΓΙα παράδειγμα, ένα γραμμάριο ζυγίζει μια σταφίδα. Επομένως, μισό μικρογραμμάριο μολύβδου - ένα δύο εκατομμυριοστό της αξίας μιας σταφίδας - δεν φαίνεται πραγματικά πολύ. Άρα, πρέπει να ανησυχούμε;
Ναι! Πρώτον, ακόμη και τα απαραίτητα μέταλλα μπορεί να είναι επιβλαβή σε υπερβολικό βαθμό. Και τα βαρέα μέταλλα δεν είναι ασφαλή για ανθρώπινη κατανάλωση ακόμη και σε μικρές ποσότητες. Ο μόλυβδος και το κάδμιο είναι δύο από τα βαρέα μέταλλα που συνδέονται συχνότερα με την ανθρώπινη δηλητηρίαση, τα άλλα δύο είναι ο υδράργυρος και το αρσενικό.
Αυτά τα μέταλλα μπορούν να εισέλθουν στο σώμα μας με διάφορους τρόπους: μέσω της βιομηχανικής έκθεσης, του μολυσμένου αέρα ή του νερού, των φαρμάκων, των κακώς κατασκευασμένων δοχείων τροφίμων και της έκθεσης σε βαφές με βάση τον μόλυβδο. Και στην περίπτωση του καδμίου και του μολύβδου, μέσω μολυσμένων τροφίμων.
Επιδράσεις του καδμίου στην υγεία
Το κάδμιο (του οποίου η στοιχειακή συντομογραφία είναι Cd, μπορεί να βρεθεί στα οικιακά απορρίμματα, στα βιομηχανικά απόβλητα και — εδώ είναι που επηρεάζει τη σοκολάτα — το έδαφος.
Ο Διεθνής Οργανισμός Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC) ταξινομεί το κάδμιο ως καρκινογόνο της ομάδας 1, πράγμα που σημαίνει ότι είναι γνωστό ότι προκαλεί καρκίνο στους ανθρώπους.
Όταν καταναλώνετε κάδμιο σε στερεή μορφή, το σώμα σας "πιάνει δουλειά" για να απαλλαγεί από την τοξίνη. Πρώτα, το συκώτι σας το μεταβολίζει και στη συνέχεια το στέλνει στα νεφρά σας για φιλτράρισμα και στη συνέχεια προωθείται στην ουροδόχο κύστη σας για απέκκριση μέσω των ούρων. Προβλήματα εμφανίζονται όταν η ποσότητα του καδμίου υπερβαίνει την ικανότητα των νεφρών να το αποτοξινώνουν, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε νεφρική νόσο.
Όταν το κάδμιο εισπνέεται, μπορεί να προκαλέσει καρκίνο του πνεύμονα και εμφύσημα.
Επιδράσεις του μολύβδου στην υγεία
Ο μόλυβδος (στοιχειακή συντομογραφία Pb, από το λατινικό "plumbum", που στην πραγματικότητα σχετίζεται με τη λέξη "υδραυλικός", λόγω του γεγονότος ότι οι πρώτοι υδραυλικοί χρησιμοποιούσαν σωλήνες μολύβδου) μπορεί να βρεθεί στο χώμα, στο πόσιμο νερό (μέσω επαφής με παλιούς υδραυλικούς σωλήνες), σε παλιές βαφές σπιτιών και σε διάφορους χώρους εργασιών.
Ο IARC τοποθετεί ανόργανες ενώσεις μολύβδου στην Ομάδα 2Α, που σημαίνει ότι είναι «πιθανό καρκινογόνο για τον άνθρωπο». Υπάρχουν όμως και πολλές διαταραχές που σχετίζονται με την έκθεση σε μόλυβδο.
Στους ενήλικες, τα οξέα συμπτώματα της δηλητηρίασης από μόλυβδο περιλαμβάνουν γαστρεντερικά προβλήματα, μυοσκελετικό πόνο, κόπωση και νευροψυχιατρικά συμπτώματα όπως ευερεθιστότητα, κόπωση και άγχος. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η έκθεση σε μόλυβδο μπορεί να μιμηθεί τις επιδράσεις της Μετατραυματικής Αγχώδους Διαταραχής ακόμη και απουσία ενός τραυματικού συμβάντος.
Και όσο επιβλαβής και αν είναι για τους ενήλικες, η έκθεση σε μόλυβδο στα παιδιά είναι ακόμη χειρότερη. Δεν υπάρχει ασφαλής ποσότητα για τα παιδιά, στα οποία η έκθεση μπορεί να προκαλέσει ελλείμματα στη γνωστική ανάπτυξη, προβλήματα συμπεριφοράς, απώλεια ακοής και οξεία εγκεφαλοπάθεια (ένας όρος ομπρέλα για οποιαδήποτε βλάβη στον εγκέφαλο).
Στα παιδιά, η έκθεση σε μόλυβδο μπορεί επίσης να επηρεάσει τα νεφρά και το γαστρεντερικό σύστημα και μπορεί ακόμη και να οδηγήσει σε αναιμία, παρεμποδίζοντας τον μεταβολισμό της βιταμίνης D και τη σύνθεση της αιμοσφαιρίνης.
Πώς μπαίνουν τα βαρέα μέταλλα στη σοκολάτα;
Δυστυχώς, δεν είναι ένα απλό πρόβλημα προς επίλυση. Ο μόλυβδος και το κάδμιο υπάρχουν και τα δύο φυσικά στο φλοιό της γης, και το κάδμιο, ειδικότερα, υπάρχει στο έδαφος. Ωστόσο, οι άνθρωποι έχουμε κάνει τα πράγματα πολύ χειρότερα μέσω δραστηριοτήτων όπως η εξόρυξη, η μεταποίηση, οι μεταφορές και η γεωργία. Τα σύγχρονα επίπεδα αυτών των μετάλλων δεν αυξάνονται μόνο στο έδαφος, αλλά και στο νερό και τον αέρα.
Καθώς τα κακαόδεντρα μεγαλώνουν, απορροφούν τα θρεπτικά συστατικά του εδάφους μέσω των ριζών τους. Και απορροφούν επίσης κάδμιο, το οποίο συσσωρεύεται στο δέντρο καθώς μεγαλώνει. Δεν είναι όλες οι περιοχές που παράγουν κακάο ίσες σε κάδμιο του εδάφους, γεγονός που εξηγεί γιατί ορισμένες από τις σοκολάτες είχαν πολύ λίγο κάδμιο, ενώ άλλες ήταν πολύ υψηλότερες.
Ο μόλυβδος, από την άλλη πλευρά, δεν μπαίνει σχεδόν καθόλου στους ιστούς του δέντρου. Οι ερευνητές δεν βρήκαν σχεδόν καθόλου μόλυβδο στο εσωτερικό των κόκκων κακάο, όσο είναι ακόμα στο δέντρο. Αντίθετα, ο μόλυβδος συσσωρευόταν στο εξωτερικό κέλυφος.
Επιπλέον, τα επίπεδα μολύβδου ήταν χαμηλά αμέσως μετά τη συλλογή και την αφαίρεση των "φασολιών" κακάο από τους λοβούς, αλλά αυξήθηκαν καθώς τα φασόλια στέγνωναν στον ήλιο για μέρες, καθώς η μολυσμένη με μόλυβδο σκόνη και βρωμιά κατακάθισαν στα φασόλια. Κατά τη ζύμωση, ο κολλώδης πολτός από το φασόλι μπορεί επίσης να προσελκύσει σωματίδια μολύβδου από το περιβάλλον, τα οποία μεταφέρονται στις μύτες κατά τη διαλογή και την επεξεργασία και καταλήγουν στο τελικό προϊόν σοκολάτας.
Από πού προέρχεται όλος αυτός ο μόλυβδος; Οι ερευνητές εξέτασαν φασόλια υψηλής περιεκτικότητας σε μόλυβδο από τη Νιγηρία και ανακάλυψαν ότι τα ισότοπα του μολύβδου εμπλέκουν αναθυμιάσεις και σωματίδια από βενζίνη με μόλυβδο. Η έρευνα που ακολούθησε διαπίστωσε, ότι τα φασόλια που συγκομίστηκαν, τυπικά αποξηραίνονταν δίπλα στο δρόμο, για να γίνει η μεταφορά ευκολότερη και πιο αποτελεσματική.
Προσπάθειες μείωσης των βαρέων μετάλλων στη σοκολάτα
Γεωπόνοι και βιο-μηχανικοί έχουν καταλήξει σε ορισμένες συστάσεις προς υιοθέτηση από τις εταιρείες παραγωγής σοκολάτας.
Για τη μείωση της μόλυνσης από μόλυβδο, συνιστάται στους κατασκευαστές να ελαχιστοποιούν την επαφή του εδάφους με τους κόκκους κακάο κατά την ξήρανση, καθώς και να τους στεγνώνουν μακριά από δρόμους (ειδικά σε περιοχές όπου χρησιμοποιείται ακόμη βενζίνη με μόλυβδο) και άλλα περιβάλλοντα πλούσια σε μόλυβδο. Οι επιστήμονες τροφίμων αναπτύσσουν επίσης μεθόδους αφαίρεσης μέρους του μολύβδου ως μέρος της διαδικασίας καθαρισμού στα εργοστάσια.
Το κάδμιο είναι ένα πιο δύσκολο πρόβλημα αφού προέρχεται από το έδαφος. Οι εταιρίες σοκολάτας μπορούν να πραγματοποιούν έρευνες για τη μέτρηση του καδμίου σε διάφορα εδάφη και στη συνέχεια μπορούν να επιλέξουν να προμηθεύονται περισσότερα φασόλια κακάο από περιοχές με χαμηλότερα επίπεδα αυτού του στοιχείου.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, το βαρύ σε κάδμιο χώμα μπορεί να υποβληθεί σε επεξεργασία ή ακόμη και να αφαιρεθεί, για να δημιουργηθεί χώρος για καθαρότερο έδαφος.
Και δεδομένου ότι το κάδμιο συσσωρεύεται καθώς τα δέντρα γερνούν, οι κακαοκαλλιεργητές καλούνται να αντικαταστήσουν τα παλαιότερα κακαόδεντρα με νεότερα.
Τι μπορείτε να κάνετε ως καταναλωτής σοκολάτας;
Εάν είστε λάτρης της μαύρης σοκολάτας, αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αποχαιρετήσετε μια από τις αγαπημένες σας λιχουδιές; Όχι απαραίτητα. Υπάρχουν πολλά βήματα που μπορείτε να ακολουθήσετε για να ελαχιστοποιήσετε την έκθεσή σας, χωρίς αποχή.
Πρώτον, μπορεί να σας βοηθήσει να εξισορροπήσετε την κατανάλωση σοκολάτας με μια ποικίλη και θρεπτική διατροφή. Αυτό περιλαμβάνει την κατανάλωση πολλών τροφών που προάγουν την υγεία και τη διατήρηση χαμηλής κατανάλωσης σοκολάτας. (Σε τελική ανάλυση, η μπάρα σοκολάτας εφευρέθηκε μέχρι το 1847 - πριν από αυτό, για τους περισσότερους ανθρώπους, το κακάο ήταν ένα καρύκευμα και όχι ένα φαγητό από μόνο του.)
Εάν τρώτε μαύρη σοκολάτα για τα οφέλη της για την καρδιαγγειακή και την ψυχική υγεία, θα χαρείτε να μάθετε ότι η έρευνα δείχνει ότι μπορείτε ακόμα να αποκομίσετε αυτά τα οφέλη με μόλις το ένα τρίτο της ουγγιάς την ημέρα. Σε αυτό το επίπεδο, πολλές από τις προσβλητικές ράβδους δεν υπερβαίνουν πλέον την κατανάλωση μολύβδου και καδμίου πάνω από το όριο MADL.
Η επιλογή των εμπορικών σημάτων μαύρης σοκολάτας που περιέχουν χαμηλότερα επίπεδα βαρέων μετάλλων, μπορεί επίσης να σας βοηθήσει να προστατεύσετε την υγεία σας.
Και ορισμένοι ειδικοί συνιστούν να επιλέγετε σοκολάτες με χαμηλότερο ποσοστό κακάο. Η μαύρη σοκολάτα τείνει να έχει υψηλότερη περιεκτικότητα σε βαρέα μέταλλα, πιθανώς λόγω της υψηλότερης περιεκτικότητάς της σε κακάο. Λάβετε υπόψη, ωστόσο, ότι αυτή η στρατηγική μπορεί να έχει την παρενέργεια της αύξησης της ποσότητας ζάχαρης και λίπους που καταναλώνετε από τη μπάρα και, ανάλογα με τη μάρκα, μπορεί να σημαίνει ότι καταναλώνετε και γαλακτοκομικά.
Τέλος, μπορεί να θέλετε να περιορίσετε την κατανάλωση σοκολάτας από τα παιδιά, δεδομένης της αυξημένης ευαισθησίας τους στα βαρέα μέταλλα και της μακροπρόθεσμης ζημιάς που μπορούν να προκαλέσουν αυτά τα στοιχεία.