Με ρυθμούς που θυμίζουν την περίοδο πριν τη μεγάλη οικονομική κρίση «έτρεξαν» οι χορηγήσεις δανείων από τις τράπεζες το 2022, όμως τη μερίδα του λέοντος στα δάνεια απέσπασαν οι μεγάλες επιχειρήσεις, ενώ πολύ μικρότερα ποσά κατευθύνθηκαν σε μικρές και μεσαίες και παρέμειναν «παγωμένες» οι πιστώσεις προς τα νοικοκυριά.
Όπως σημειώνει η Τράπεζα της Ελλάδος στη νέα Έκθεση του Διοικητή, το 2022 υπήρξε χρονιά ισχυρής και επιταχυνόμενης πιστωτικής επέκτασης προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις (ΜΧΕ), οι οποίες απορρόφησαν σχεδόν το 90% της χορηγηθείσας εντός του δεκαμήνου τραπεζικής χρηματοδότησης) και μάλιστα προς επιχειρήσεις σχετικά μεγαλύτερου μεγέθους.
Η επιτάχυνση της πιστωτικής επέκτασης προς τις επιχειρήσεις, σημειώνει η ΤτΕ, προήλθε κυρίως από τα δάνεια προς τις μεγάλες επιχειρήσεις. Ειδικότερα, η μηνιαία ακαθάριστη ροή δανείων τακτής λήξης προς τις μεγάλες επιχειρήσεις ήταν κατά μέσο όρο το διάστημα Ιανουαρίου-Οκτωβρίου 2022 1,1 δισεκ. ευρώ, αυξημένη κατά 63% έναντι του 2021, ενώ η αντίστοιχη ροή δανείων προς τις ΜΜΕ ήταν 352 εκατ. ευρώ (2021: 280 εκατ. ευρώ).
Η μηνιαία καθαρή και ακαθάριστη ροή τραπεζικής χρηματοδότησης διατηρήθηκε σε επίπεδα υψηλότερα όχι μόνο από αυτά που καταγράφονταν προ της πανδημίας, αλλά και από αυτά που σημειώθηκαν κατά το πρώτο έτος της πανδημίας (οπότε επιδιώχθηκε η με ειδικά μέτρα ενθάρρυνση της χορήγησης τραπεζικών πιστώσεων). Ο δωδεκάμηνος ρυθμός αύξησης της τραπεζικής χρηματοδότησης προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις επιταχύνθηκε και έφθασε (κατά το γ΄ τρίμηνο) στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων 13 ετών.
Ειδικότερα,
- Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης της τραπεζικής χρηματοδότησης προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις (ΜΧΕ) κατέγραψε αξιοσημείωτη άνοδο τους δέκα πρώτους μήνες του 2022. Οι τραπεζικές πιστώσεις προς τα νοικοκυριά συνέχισαν να συρρικνώνονται με λιγότερο έντονο ετήσιο ρυθμό το δεκάμηνο του 2022.
Τα δάνεια προς τις Μη Χρηματοπιστωτικές Επιχειρήσεις
- Κατά τo δεκάμηνο του 2022 η μέση μηνιαία καθαρή ροή τραπεζικής χρηματοδότησης προς ΜΧΕ ήταν 450 εκατ. ευρώ, έναντι μόλις 35 εκατ. ευρώ το 2021 (Ιαν.-Δεκ.).
- Η μέση μηνιαία ακαθάριστη ροή τραπεζικών δανείων καθορισμένης διάρκειας (δηλαδή τακτής λήξης) προς τις ΜΧΕ το διάστημα αυτό ανήλθε σε 1,5 δισεκ. ευρώ, 52% υψηλότερη από ό,τι το 2021. Επίσης, το μέσο μηνιαίο υπόλοιπο της τραπεζικής χρηματοδότησης χωρίς καθορισμένη διάρκεια (δηλ. των πιστωτικών γραμμών και άλλων διευκολύνσεων) προς τις ΜΧΕ αυξήθηκε το δεκάμηνο Ιανουαρίου-Οκτωβρίου 2022 έναντι του 2021 (Ιαν.-Δεκ.) κατά 24%.
Τι βρίσκεται πίσω από την αύξηση των δανείων
Εξηγώντας τη μεγάλη αύξηση των δανείων, η ΤτΕ την αποδίδει στην ισχυρή ανάκαμψη του ΑΕΠ και στην αύξηση των αναγκών χρηματοδότησης των επιχειρήσεων λόγω της έξαρσης του πληθωρισμού. Η άνοδος του κόστους των πρώτων υλών και των τιμών της ενέργειας οδήγησε σε πιέσεις στη ρευστότητα των επιχειρήσεων, ενώ η αβεβαιότητα λόγω του πολέμου στην Ουκρανία δημιούργησε κίνητρο πρόνοιας εκ μέρους των επιχειρήσεων για τη διατήρηση αποθεμάτων πλεονάζουσας ρευστότητας.
Εξάλλου, η απόσυρση των μέτρων προς αντιμετώπιση των αρχικών φάσεων της πανδημίας, ιδιαίτερα της επιστρεπτέας προκαταβολής και της αναστολής αποπληρωμών τραπεζικών δανείων, είναι εύλογο ότι οδήγησε σε πρόσθετη ζήτηση τραπεζικής χρηματοδότησης εκ μέρους των επιχειρήσεων. Επίσης, τα επιτόκια των δανείων παρέμειναν χαμηλά κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου και το πραγματικό επιτόκιο ήταν αρνητικό.
Από την πλευρά των τραπεζών, σημαντική επίδραση στη διάθεσή τους να χορηγήσουν περισσότερα δάνεια είχε η αύξηση των καταθέσεων και η διατήρηση της χρηματοδότησής τους από την ΕΚΤ, ενώ ρόλο έπαιξαν τα ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά εργαλεία.
Δυσκολεύουν οι συνθήκες το 2023
Μετά την πιστωτική «έκρηξη» του 2022, οι συνθήκες για τον επόμενο χρόνο θα είναι πιο δύσκολες και οι χορηγήσεις δανείων αναμένεται να «φρενάρουν». Όπως αναφέρει η ΤτΕ, η μεταβολή της νομισματικής πολιτικής σε πιο περιοριστική κατεύθυνση θα επιβαρύνει το κόστος χρηματοδότησης την οποία αντλούν οι τράπεζες και επομένως την ικανότητά τους να πιστοδοτούν με ευνοϊκούς όρους.
Η ανάγκη παρακολούθησης του κινδύνου της δημιουργίας νέων επισφαλών δανείων ως αποτέλεσμα του αντίκτυπου που θα έχει η άνοδος των επιτοκίων και ο υψηλός πληθωρισμός επίσης συντελούν σε συγκράτηση ή επιφυλακτικότητα εκ μέρους των τραπεζών.
Η αναμενόμενη επιβράδυνση του ρυθμού ανόδου της οικονομικής δραστηριότητας θα επιδεινώσει τη χρηματοοικονομική κατάσταση των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών, αυξάνοντας τον πιστωτικό κίνδυνο. Η πιστωτική επέκταση προς τις επιχειρήσεις αναμένεται να επιβραδυνθεί, αλλά να διατηρήσει υψηλούς ετήσιους ρυθμούς σε σχέση με το μακροχρόνιο μέσο όρο 20ετίας χάρη στη συγχρηματοδότηση εκ μέρους των τραπεζών των επενδυτικών σχεδίων που υπάγονται στο Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF).
