Τη μεγαλύτερη αύξηση πραγματικών κερδών στην Ευρώπη είχαν οι ελληνικές επιχειρήσεις το 2023, την ώρα που οι πραγματικοί μισθοί στην Ελλάδα καθηλώθηκαν, σύμφωνα με στοιχεία έρευνας που δημοσιεύει ο ανεξάρτητος δημοσιογραφικός οργανισμός Investigate Europe. Τα οποία επιβεβαιώνουν ότι στη χώρα μας το φαινόμενο του λεγόμενου πληθωρισμού απληστίας (greedflation) ήταν εντονότερο από τις άλλες χώρες της Ευρώπης, εξαιτίας της ολιγοπωλιακής διάρθρωσης των αγορών, του ασθενούς ανταγωνισμού και των πλημμελών ελέγχων.
Ειδικότερα, όπως φαίνεται στο γράφημα, το 2023 στην Ελλάδα η πραγματική αύξηση κερδών (κόκκινη μπάρα) πλησίασε το 6%. Δηλαδή, ο ρυθμός αύξησης των κερδών ήταν σχεδόν 6% μεγαλύτερος από τον πληθωρισμό. Αντίθετα, οι πραγματικοί μισθοί, δηλαδή το ποσοστό αύξησης των μισθών μετά την αφαίρεση του πληθωρισμοί, είχαν μικρή μείωση. Η Πορτογαλία δεν κινήθηκε πολύ μακριά από την Ελλάδα σε ό,τι αφορά την πραγματική αύξηση των κερδών, αλλά εκεί καταγράφηκε μία, ώστε μικρή, αύξηση των πραγματικών μισθών. Μόνο σε μία χώρα, την Πολωνία, η αύξηση των μισθών ξεπέρασε την αντίστοιχη αύξηση των κερδών.
Μεταβολή πραγματικών κερδών και πραγματικών μισθών
Στο άρθρο του, το Investigate Europe επισημαίνει ότι τα τελευταία δύο χρόνια ήταν πολύ άσχημα για τα οικονομικά ασθενέστερα νοικοκυριά της Ευρώπης, αλλά πολλές εταιρείες και οι μέτοχοί τους ευδοκίμησαν. Οι κορυφαίες εταιρείες της Γαλλίας, που αποτελούν τον δείκτη CAC 40, γιόρτασαν μια χρονιά ρεκόρ το 2023, με συνδυασμένα κέρδη 153,6 δισεκατομμυρίων ευρώ. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Συνδικάτων (ETUC), το μερίδιο των κερδών επί των συνολικών εισοδημάτων αυξήθηκε σε ολόκληρη την ΕΕ κατά 4% από την έναρξη της πανδημίας Covid. Οι πληρωμές μερισμάτων στους μετόχους αυξήθηκαν έως και 13 φορές ταχύτερα από τους μισθούς.
Αυτό μπορεί να εξηγηθεί εν μέρει από ένα τυφλό σημείο στα μέτρα που εφαρμόζονται για την καταπολέμηση του πληθωρισμού, δηλαδή την καταπολέμηση του «πληθωρισμού απληστίας», όπου οι εταιρείες εκμεταλλεύονται τον πληθωρισμό για να δικαιολογήσουν υπερβολικές αυξήσεις τιμών, δίνοντας προτεραιότητα στο κέρδος έναντι της ευημερίας των καταναλωτών. Αυτό μπορεί να συμβεί όταν οι εταιρείες προβλέπουν αυξημένο κόστος παραγωγής και έτσι αυξάνουν τεχνητά τις τιμές καταναλωτή. Ή όταν οι υψηλότερες τιμές λιανικής παραμένουν σε ισχύ ακόμη και αν το κόστος παραγωγής μειωθεί ξανά.
Ήδη τον περασμένο Ιούνιο, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής, Τράπεζας Κριστίν Λαγκάρντ έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου. Τόνισε τον τρόπο με τον οποίο ορισμένοι τομείς είχαν κεφαλαιοποιήσει τις ανισορροπίες προσφοράς-ζήτησης και τον ευμετάβλητο πληθωρισμό για να ενισχύσουν τα κέρδη. Επεσήμανε τους κλάδους της γεωργίας, των κατασκευών και των υπηρεσιών για πιθανές αδικαιολόγητες αυξήσεις τιμών, προτρέποντας τις αρχές ανταγωνισμού να ελέγξουν τις πρακτικές τους.
Στην ευρωζώνη, ο πρόσφατος πληθωρισμός οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στα υψηλότερα κέρδη και τις τιμές των εισαγωγών. Τα κέρδη συνέβαλαν στο 45% των αυξήσεων των τιμών από τις αρχές του 2022, σύμφωνα με ενημέρωση τον περασμένο Ιούνιο από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. «Οι επιχειρήσεις της Ευρώπης έχουν μέχρι στιγμής θωρακιστεί περισσότερο από τους εργαζόμενους από το δυσμενές σοκ κόστους», εκτιμούν οι συγγραφείς.
Ο πληθωρισμός απληστίας είναι πολύ πιο ισχυρός από τον πληθωρισμό που προκαλείται από τις αυξήσεις μισθών, λέει ο Γάλλος οικονομολόγος Jézabel Couppey-Soubeyran, για τον οποίο το φαινόμενο αυτό οφείλεται επίσης στη συγκέντρωση της αγοράς, η οποία αποτελεί υποκείμενη τάση, ιδιαίτερα στους τομείς της ενέργειας, των τροφίμων και των τραπεζών. «Αυτό που έχουμε δει τα τελευταία χρόνια είναι εταιρείες, ιδιαίτερα στον τομέα του λιανικού εμπορίου, να μετακυλίουν τις αυξήσεις των τιμών στις τιμές πώλησής τους. Είναι αυτό το πρόβλημα που πρέπει να λάβουμε υπόψη και να προσπαθήσουμε να περιορίσουμε. Τα κράτη μέλη δεν έχουν πραγματικά αντιμετωπίσει το πρόβλημα».
Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν πέρυσι επιτέθηκε στον «κυνισμό» εκείνων «που έχουν τόσο εξαιρετικά υψηλό εισόδημα που καταλήγουν να χρησιμοποιούν αυτά τα χρήματα για να αγοράσουν πίσω τις δικές τους μετοχές». Υποσχέθηκε να εφαρμόσει έναν φόρο έτσι ώστε «οι εργαζόμενοι να μπορούν να επωφεληθούν» από τις αυτές τις υψηλές αποδόσεις. Ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης κατήγγειλε επίσης την «απληστία», λέγοντας στις εταιρείες ότι η Ελλάδα «δεν είναι μπανανία».
Ωστόσο, σπάνια ακολουθήθηκε συγκεκριμένη δράση και οι μηχανισμοί παρακολούθησης εξακολουθούν να είναι ανεπαρκείς. Η ανάλυση των εθνικών πολιτικών από το Investigate Europe δεν διαπίστωσε σαφή μέτρα για τον περιορισμό του φαινομένου, εκτός από τον τομέα της ενέργειας. Το 2022, η ΕΕ εξέδωσε κανονισμό έκτακτης ανάγκης για την αντιμετώπιση των υψηλών τιμών ενέργειας, καθορίζοντας υποχρεωτική προσωρινή εισφορά αλληλεγγύης για το πλεόνασμα των επιχειρήσεων ορυκτών καυσίμων. Αλλά αυτό τελείωσε τον Δεκέμβριο του 2023.
Η συμβολή των κερδών στον πληθωρισμό «είχε χαθεί λίγο», παραπονέθηκε η πρόεδρος της ΕΚΤ στους ευρωβουλευτές. Ο λόγος, είπε, είναι απλός: «Δεν έχουμε τόσα πολλά και τόσο καλά στοιχεία για το κέρδος όσο για τους μισθούς».
Ο Επίτροπος Εργασίας της ΕΕ N. Schmit προειδοποιεί κατά της υπεραπλούστευσης του ζητήματος. Αλλά πιστεύει ότι οι εταιρείες θα πρέπει να πληρώσουν το δίκαιο μερίδιό τους και να πληρώσουν φόρους για τα υπερκέρδη για να καλυφθεί το κόστος των επενδύσεων στην ενέργεια και την άμυνα. «Μιλάμε για χιλιάδες δισεκατομμύρια ευρώ αν πάρουμε τα στοιχεία για τα επόμενα 10 χρόνια».
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Δεκέμβριο ψήφισε για το αν θα υποστηρίξει έναν προσωρινό φόρο αλληλεγγύης στα «αδικαιολόγητα και υπερβολικά κέρδη». Η σχετική νομοθετική πρόταση καταψηφίσθηκε οριακά -282 ψήφοι υπέρ και 300 κατά. Η αντιπολίτευση προήλθε κυρίως από συντηρητικούς και ακροδεξιούς, δηλαδή τα ίδια κόμματα που φαίνεται ότι θα έχουν σημαντικά κέρδη στις εκλογές του Ιουνίου, καταλήγει το Investigate Europe.