Μεγάλοι αδικημένοι στην ευρωζώνη είναι οι Έλληνες καταθέτες, καθώς οι ελληνικές τράπεζες «ξέχασαν» να περάσουν αυξήσεις στα επιτόκια των προθεσμιακών καταθέσεων, μετά την αντίστοιχη αύξηση στα επιτόκια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, με αποτέλεσμα οι τράπεζες της ευρωζώνης να πληρώνουν 218% υψηλότερο επιτόκιο από τις ελληνικές για κατάθεση «κλειδωμένη» μέχρι ένα έτος.
Τα στοιχεία της ΕΚΤ και της Τράπεζας της Ελλάδος για τα επιτόκια καταθέσεων σε ευρωζώνη και Ελλάδα, αντίστοιχα, αποκαλύπτουν ότι, στην έναρξη του νέου γύρου αύξησης των ευρωπαϊκών επιτοκίων, οι ελληνικές τράπεζες επέλεξαν να «ρίξουν» τους καταθέτες, κρατώντας σταθερά τα επιτόκια στις καταθέσεις προθεσμίας. Αντίθετα, οι ευρωπαϊκές άφησαν σχεδόν αμετάβλητα μόνο τα επιτόκια για καταθέσεις μίας ημέρες, αλλά πέρασαν αυξήσεις στις προθεσμιακές καταθέσεις.
Ειδικότερα, οι τράπεζες της ευρωζώνης πρόσφεραν τον Αύγουστο νέες καταθέσεις προθεσμίας για έως ένα χρόνο με επιτόκιο υπερδιπλάσιο από το αντίστοιχο στην Ελλάδα (0,35% έναντι 0,14%), ενώ για καταθέσεις με διάρκεια 1 -2 έτη το επιτόκιο ευρωζώνης είναι 478,6% μεγαλύτερο από το ελληνικό (0,81% έναντι 0,14%).
Πρέπει να σημειωθεί, πάντως, ότι στις καταθέσεις μιας ημέρας οι ελληνικές τράπεζες προσφέρουν υψηλότερο επιτόκιο από τον μέσο όρο της ευρωζώνης (0,03% έναντι 0,01%), αν και δεν καταβάλλουν την παραμικρή προσπάθεια να προσελκύσουν καταθέσεις προθεσμίας.
Οι ελληνικές τράπεζες ουσιαστικά… διώχνουν καταθέτες με την πολιτική τους για τα επιτόκια, καθώς αυτή την περίοδο «πνίγονται» στη ρευστότητα, έχοντας τους καλύτερους δείκτες ρευστότητας εδώ και πολλά χρόνια, χωρίς να υπάρχει αντίστοιχη αύξηση στα νέα δάνεια. Σημαντικό ρόλο σε αυτή την εξέλιξη έχει παίξει η συμμετοχή τους στο τρίτο πρόγραμμα χορήγησης φθηνών δανείων από την ΕΚΤ, που εφαρμόσθηκε στην περίοδο της πανδημίας (TLTRO ΙΙΙ) μέσω του οποίου έχουν αντλήσει 51 δισ. ευρώ με αρνητικό επιτόκιο -1%. Επιπλέον, η ισχυρή ανάπτυξη της οικονομίας φέρνει με «φυσικό» τρόπο αύξηση των καταθέσεων, χωρίς να χρειάζεται να προσελκύσουν οι τράπεζες τους καταθέτες με δελεαστικά επιτόκια.
Ένας σημαντικός, πρόσθετος παράγοντας που διευκολύνει τις τράπεζες στη συμπίεση των επιτοκίων για τις καταθέσεις -και ιδιαίτερα στις προθεσμιακές- είναι ο ουσιαστικά ανύπαρκτος ανταγωνισμός στην αγορά, όπου κυριαρχούν συντριπτικά, με συνολικό μερίδιο κοντά στο 100%, οι τέσσερις συστημικές τράπεζες. Μέχρι στιγμής, καμιά από τις μεγάλες τράπεζες δεν έχει κινηθεί για να προσφέρει καλύτερα επιτόκια, δημιουργώντας συνθήκες έντασης του ανταγωνισμού στην αγορά.
Τα αποτελέσματα αυτών των παραγόντων φαίνονται καθαρά στα στοιχεία για τα επιτόκια του Αυγούστου, που επηρεάσθηκαν (ή θα έπρεπε να επηρεασθούν…) από την πρώτη αύξηση των επιτοκίων της ΕΚΤ, στις 21 Ιουλίου, κατά 0,50% -ακολούθησαν άλλες δύο αυξήσεις, τον Σεπτέμβριο και Οκτώβριο κατά 0,75% κάθε φορά, η επίδραση των οποίων στα τραπεζικά επιτόκια θα φανεί τους επόμενους μήνες.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΚΤ, κατά μέσο όρο οι τράπεζες της ευρωζώνης κράτησαν σταθερό στο 0,01% το επιτόκιο για καταθέσεις μίας ημέρας από τα νοικοκυριά, όμως αύξησαν από το 0,26% στο 0,35% το επιτόκιο νέων καταθέσεων προθεσμίας έως και για ένα χρόνο. Σημειωτέον ότι ο κύκλος αύξησης των επιτοκίων είχε αρχίσει από τον Ιούνιο και συνολικά το μέσο επιτόκιο σχεδόν διπλασιάσθηκε μέσα στο καλοκαίρι, από το 0,18% στο 0,35%.
Όμως, οι τράπεζες της ευρωζώνης προσφέρουν δυνατότητα στους καταθέτες να κλείνουν με αρκετά υψηλότερα επιτόκια τα χρήματά τους για μεγαλύτερες περιόδους: για καταθέσεις προθεσμίας για ένα έως δύο έτη το επιτόκιο αυξήθηκε από το 0,66% στο 0,81% τον Αύγουστο και έχει σχεδόν διπλασιασθεί από το 0,41% του Μαΐου. Αντίστοιχα, για περίοδο άνω των δύο ετών το μέσο επιτόκιο είναι 1,02%, από 0,88% τον Ιούλιο και 0,64% τον Μάιο.
Ανατρέχοντας κανείς στα αντίστοιχα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, ίσως να νομίσει ότι η ΕΚΤ δεν έχει προχωρήσει σε αυξήσεις επιτοκίων. Το μέσο σταθμισμένο επιτόκιο των νέων καταθέσεων έχει μειωθεί τον Δεκέμβριο του 2021 από 0,05% σε 0,04% και έχει διατηρηθεί σε αυτό το επίπεδο όλους τους επόμενους μήνες, μέχρι και τον Αύγουστο, με εξαίρεση τον Ιούνιο που ήταν ακόμη χαμηλότερο, στο 0,03%.
Στις καταθέσεις μίας ημέρας, το μέσο επιτόκιο αυξήθηκε από 0,02% σε 0,03% τον Ιούνιο και έχει διατηρηθεί στο ίδιο επίπεδο τον Ιούλιο και τον Αύγουστο. Στις νέες καταθέσεις προθεσμίας, όμως, η πολιτική που ακολουθούν οι τράπεζες ξεπέρασε όλα τα όρια… λιτότητας, καθώς τον Αύγουστο, ενώ είχε προηγηθεί η αύξηση των ευρωπαϊκών επιτοκίων, εκείνες προχώρησαν σε… μείωση για συμφωνημένη διάρκεια ενός έτους και κράτησαν σταθερό το μέσο επιτόκιο για τις διάρκειες άνω του ενός έτους.
Ειδικότερα, το μέσο επιτόκιο για ένα χρόνο έπεσε τον Αύγουστο στο χαμηλότερο (!) επίπεδο για το 2022, καθώς μειώθηκε από 0,13% σε 0,11%. Για μεγαλύτερες περιόδους, δηλαδή έως και για δύο έτη έμεινε σταθερό στο 0,14%. Σε αντίθεση με τις τράπεζες της ευρωζώνης, που δίνουν δυνατότητα κλεισίματος χρημάτων για περισσότερα από δύο έτη με μεγαλύτερο επιτόκιο, οι ελληνικές δεν προσφέρουν τέτοια δυνατότητα στους καταθέτες και η ΤτΕ δεν δημοσιεύει σχετικά στοιχεία.
Το ενδιαφέρον το αμέσως επόμενο διάστημα εστιάζεται στον τρόπο που θα επιλέξουν οι τράπεζες για να ενσωματώσουν στα επιτόκια καταθέσεων τις αυξήσεις από την ΕΚΤ συνολικά κατά 1,50% τον Σεπτέμβριο και Οκτώβριο. Αυξήσεις στα επιτόκια προθεσμίας θα γίνουν, όπως αναφέρουν στελέχη της αγοράς, σε καμία περίπτωση όμως δεν θα ενσωματωθεί πλήρως η αύξηση των ευρωπαϊκών επιτοκίων.