Αισιοδοξία είναι η ενατένιση του μέλλοντος με θετικές προσδοκίες, συχνά ανεξάρτητα από τα υπάρχοντα δεδομένα. Η αισιοδοξία επηρεάζει το πως βλέπουμε και ανταποκρινόμαστε στους ανθρώπους και σε οτιδήποτε συμβαίνει γύρω μας, καθώς και κάθε απόφαση και πράξη μας. Σε γενικές γραμμές η αισιόδοξη στάση έχει πολλά θετικά να προσφέρει σε όποιον την έχει ή την ασκεί. Υπάρχει όμως ένας τομέας της ζωής, όπου η επίδρασή της δεν είναι απαραίτητα θετική. Αυτός ο τομέας είναι... ο οικονομικός!
Όπως έχουν δείξει οι διαθέσιμες σχετικές έρευνες, οι επιδράσεις της αισιοδοξίας στη λήψη οικονομικών αποφάσεων είναι κυρίως αρνητικές. Οπότε, ας λάβουμε πρώτα υπόψη τα ευρήματα των ερευνών και έπειτα ας δούμε πως μπορούμε να παραμείνουμε αισιόδοξοι, χωρίς να χάσουμε τη συνετή διαχείριση των οικονομικών μας:
1. Οι αισιόδοξοι κάνουν επενδύσεις μεγαλύτερου ρίσκου
Τα ισχυρότερα στοιχεία για τη σχέση αισιοδοξίας – επενδύσεων υψηλού κινδύνου προέρχονται από οικονομικές μελέτες των διαφορών των δύο φύλων στις επενδύσεις. Όπως έχει διαπιστωθεί, οι γυναίκες επενδύουν χρήματα πιο συντηρητικά, ενώ οι άνδρες προτιμούν υψηλότερου ρίσκου επενδύσεις.
Υπάρχουν δύο εξηγήσεις γι’ αυτό: Η πρώτη είναι ότι οι άνδρες τείνουν να αποφεύγουν τους κινδύνους λιγότερο απ’ ότι οι γυναίκες, οπότε επενδύουν με μεγαλύτερο ρίσκο. Ο δεύτερος λόγος, που ανακαλύφθηκε πρόσφατα από ομάδα καθηγητών οικονομικών πανεπιστημίων με επικεφαλής τον Ben Jacobsen, είναι ότι η αισιοδοξία παίζει κάποιο ρόλο. Σε μεγάλο βαθμό οι γυναίκες τείνουν να είναι λιγότερο αισιόδοξες από τους άνδρες, κάτι που τις κάνει πιο προσεκτικές στη λήψη αποφάσεων.
2. Οι αισιόδοξοι τζογάρουν με σκοπό να κερδίσουν χρήματα. Και συνεχίζουν να τζογάρουν όταν χάνουν...
Ενώ οι επιδράσεις της σύνδεσης αισιοδοξίας –επενδύσεων υψηλού ρίσκου μπορεί να είναι μικτές, η προτίμηση των αισιόδοξων στον τζόγο δεν έχει καμία θετική πτυχή. Καλά τεκμηριωμένη μελέτη του 2004 είχε διαπιστώσει ότι οι αισιόδοξοι έτρεφαν πολύ πιο θετικές προσδοκίες από τον τζόγο. Ήταν επίσης πολύ πιθανότερο να τζογάρουν προκειμένου να κερδίσουν χρήματα και όχι απλώς για να περάσουν καλά. Επιπλέον, οι αισιόδοξοι έτειναν να υπερεκτιμούν το πόσα είχαν κερδίσει στο παρελθόν και συνέχιζαν να τζογάρουν ακόμα και αφότου έβγαιναν χαμένοι. Το συμπέρασμα της μελέτης ήταν το εξής:
«Τα στοιχεία μας δεν υποστηρίζουν ότι οι αισιόδοξοι είναι περισσότερο πιθανό να εμπλακούν στον τζόγο απ’ ότι οι πεσσιμιστές. Ωστόσο τα στοιχεία μας υποδηλώνουν, ότι οι αισιόδοξοι είναι πιθανότερο να διατηρούν την πεποίθηση ότι μπορούν να κερδίσουν στον τζόγο και να επιμείνουν στον τζόγο μετά από απώλειες».
3. Οι αισιόδοξοι αναβάλλουν την αποταμίευση για «το μέλλον»
Από όλες τις αρνητικές επιδράσεις της αισιοδοξίας στις οικονομικές αποφάσεις, αυτή η τελευταία έχει τη δυναμική να επιφέρει την πιο μακροπρόθεσμη βλάβη στον μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων, όπως έδειξε και μελέτη της Leona Tam για το πως η αισιοδοξία επηρεάζει την αποταμίευση. Αυτό που διερευνήθηκε ήταν οι αποφάσεις των συμμετεχόντων σχετικά με το πόσα χρήματα να αποταμιεύσουν και ο ρόλος των χρονοδιαγραμμάτων ως επιρροή στις αποφάσεις αυτές.
Όταν οι συμμετέχοντες ερωτήθηκαν πόσα θα αποταμίευαν τον επόμενο Μάρτιο, έναντι του πόσα θα αποταμιεύσουν τον επόμενο μήνα, έδωσαν σημαντικά υψηλότερες εκτιμήσεις για τον μακρινό μήνα: 393 δολάρια για τον επόμενο μήνα, έναντι 841 δολαρίων τον επόμενο Μάρτιο.
Γιατί; Όταν σκέφτονταν το κάπως πιο μακρινό μέλλον, οι άνθρωποι ήταν πιο αισιόδοξοι, πιστεύοντας ότι θα έχουν περισσότερα για να αποταμιεύσουν τότε. Όταν όμως αυτή η στιγμή έφτασε, τελικά αποταμίευσαν ακόμα λιγότερα και από αυτά που σκέφτονταν τότε για τον αμέσως επόμενο μήνα.
Αισιοδοξία και σύνεση μαζί. Πως;
Παρ’ όλα αυτά, είναι δυνατόν να είμαστε αισιόδοξοι και οικονομικά συνετοί ταυτόχρονα. Το κλειδί είναι να εστιάζουμε στο παρόν.
Ενώ η αισιοδοξία μας παρέχει μία όμορφη προοπτική, ταυτόχρονα στρέφει το νου μας προς το μέλλον. Όπως έχουμε δει, όταν λαμβάνουμε αποφάσεις σχετικές με χρήματα, η εστίαση στο μέλλον μπορεί να αποβεί βλαβερή. Το «κόλπο» είναι να απομακρύνουμε την εστίασή μας από το μέλλον και να την επαναφέρουμε στο παρόν μας. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να το κάνουμε αυτό.
Ευτυχώς για εμάς, μόλις η προσοχή μας κλειδωθεί στο παρόν, η αισιοδοξία παράγει και πάλι οφέλη. Μας βοηθάει να βλέπουμε τις θετικές πτυχές των αγαθών και των σχέσεων που ήδη έχουμε. Τότε το «shopping therapy» ή ο τζόγος δε φαίνεται πλέον απαραίτητο για να αμβλύνει τα αρνητικά συναισθήματα από μία κακή μέρα. Αντιθέτως, υπάρχει μία αίσθηση ικανοποίησης και πληρότητας. Σε μία τέτοια νοητική κατάσταση, είναι εύκολο να λαμβάνουμε συνετές αποφάσεις για δαπάνη και αποταμίευση χρημάτων.
