Δάνεια που θα χρειάζονταν έναν ακόμη γύρο του προγράμματος «Ηρακλής» για να τα «καθαρίσουν» οι τράπεζες βρίσκονται σε... πορτοκαλί στάδιο, ένα βήμα πριν γίνουν κόκκινα. Το ύψος αυτών των δανείων φθάνει τα 24 δισ. ευρώ, σύμφωνα με τα στοιχεία του εποπτικού μηχανισμού της ΕΚΤ (SSM), τη στιγμή που με καθένα από τους δύο γύρους του σχεδίου «Ηρακλής» οι τράπεζες «ξεφορτώνονται» προβληματικά δάνεια της τάξεως των 30 δισ. ευρώ.
Τα στατιστιστικά στοιχεία του SSM για το τελευταίο τρίμηνο του 2020 αποκαλύπτουν τη... σισσύφεια προσπάθεια των τραπεζών να εξυγιάνουν τα χαρτοφυλάκιά τους, καθώς, την ίδια ώρα που μειώνουν, κυρίως μέσα από το πρόγραμμα «Ηρακλής», το ύψος των κόκκινων δανείων, κάνουν... απειλητική εμφάνιση τα «πορτοκαλί» δάνεια, που βρίσκονται κοντά στο να χαρακτηριστούν ως μη εξυπηρετούμενα.
Στο παραπέντε του κοκκινίσματος
Ειδικότερα, το ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων φαίνεται μειωμένο στο 30%. Ομως δίπλα σ' αυτά εμφανίζονται και τα λεγόμενα δάνεια «σταδίου 2», σύμφωνα με τον ορισμό των διεθνών λογιστικών προτύπων, τα οποία αντιστοιχούν σε 13,6%των συνολικών χορηγήσεων.
Το συνολικό χαρτοφυλάκιο δανείων των ελληνικών τραπεζών έφθασε τα 176,53 δισ. ευρώ. Σε μορατόριουμ (το οποίο έληξε εντός του 2020) είχαν μπει δάνεια 23,45 δισ. ευρώ, δηλαδή το 13,3% του συνολικού δανειακού χαρτοφυλακίου των τραπεζών. Στο τέλος του έτους υπήρχαν και δάνεια 4,11 δισ. ευρώ τα οποία παρέμεναν σε καθεστώς αναστολής. Έτσι, τα δάνεια που επηρεάσθηκαν από μέτρα αναστολής λόγω πανδημίας έφθασαν συνολικά τα 27,56 δισ. ευρώ (ποσοστό 15,6% του συνόλου των δανείων).
Τα μη εξυπηρετούμενα μειώθηκαν σε 53,61 δισ. ευρώ, ή ποσοστό 30,4% του συνόλου των δανείων. Ταυτόχρονα, όμως, καταγράφονται και δάνεια "σταδίου 2", δηλαδή με καθυστέρηση μικρότερη των 90 ημερών, τα οποία έφθαναν στα 24,02 δισ. ευρώ, ή ποσοστό 13,6% του συνολικού χαρτοφυλακίου.
Οι στόχοι των τραπεζών και οι εκτιμήσεις Στουρνάρα
Το μεγάλο στοίχημα των τραπεζικών διοικήσεων αυτή την περίοδο, εκτός από τη σχετικά εύκολη διαδικασία «ξεφορτώματος» δανείων μέσω τιτλοποιήσεων με κρατικές εγγυήσεις με το σχέδιο «Ηρακλής», είναι να δώσουν αποτελεσματικές λύσεις σε πελάτες με δάνεια που βρίσκονται κοντά στο κόκκινο, ώστε να αποφύγουν μια νέα έξαρση του προβλήματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων, που θα καθυστερήσει την εξυγίανση των ισολογισμών. Κεντρικός στόχος η επίτευξη μονοψήφιου δείκτη ΜΕΔ πριν από το τέλος του επόμενου έτους.
Όπως έχει γράψει το Σin, ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας έχοντας υπόψη και τα παραπάνω στοιχεία για τα «πορτοκαλί» δάνεια, εμφανίζεται ιδιαίτερα επιφυλακτικός απέναντι στις αισιόδοξες εκτιμήσεις των τραπεζικών διοικήσεων για μικρού ύψους νέα εξυπηρετούμενα δάνεια από την πανδημία.
Δίνοντας στη δημοσιότητα την έκθεση του διοικητή για το 2020, ο κ. Στουρνάρας παρέμεινε σταθερός στην πρόβλεψή του, όπως αυτή προκύπτει από τα μοντέλα της Τράπεζας της Ελλάδος, για νέα κόκκινα δάνεια 8 - 10 δισ. ευρώ λόγω της πανδημίας, παρότι είχαν προηγηθεί οι ανακοινώσεις όλων των συστημικών τραπεζών, στο πλαίσιο της παρουσίασης των αποτελεσμάτων για το 2020, από τις οποίες εξάγονται καθησυχαστικά συμπεράσματα, καθώς εκτιμούν ότι τα νέα προβληματικά δάνεια δεν θα ξεπεράσουν τα 4 - 5 δισ. ευρώ.Σ
Στην τελευταία έκθεσή του, ο κ. Στουρνάρας υπογραμμίζει, μεταξύ άλλων, ότι:
- «Οι συνέπειες της πανδημίας στον τραπεζικό τομέα αναμένεται να ενταθούν το 2021. Η επίπτωση αφορά κυρίως τη δημιουργία νέων Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων (...). Η Τράπεζα της Ελλάδος έχει προβλέψει ότι το 2021 θα δημιουργηθούν νέα ΜΕΔ ύψους 8-10 δισεκ. ευρώ. Οι τράπεζες επομένως θα πρέπει να επανεξετάσουν την επάρκεια των προβλέψεών τους έναντι του πιστωτικού κινδύνου. Αν και το ποσοστό κάλυψης από προβλέψεις βρίσκεται στα ίδια επίπεδα με το μέσο όρο της ΕΕ, είναι χαμηλότερο από το αντίστοιχο κρατών-μελών με υψηλό λόγο ΜΕΔ.
- Περίπου το 1/3 των δανείων που τελούν σε αναστολή πληρωμών κατατάσσεται στην κατηγορία δανείων που εμφανίζουν σημαντική αύξηση κινδύνου (στάδιο 2 βάσει του ΔΠΧΑ 9)».
Τα παγωμένα και τα... αποψυχθέντα
Η κύρια πηγή κινδύνου για τις τράπεζες είναι τα δάνεια που τέθηκαν σε αναστολή το 2020 λόγω της πανδημίας. Όπως σημειώνεται στην έκθεση της ΤτΕ, «αξιόλογη συμβολή στην ενίσχυση της ρευστότητας των εγχώριων επιχειρήσεων είχε το πρόγραμμα προσωρινής αναστολής πληρωμής δανειακών υποχρεώσεων. Πρόκειται για καθεστώς αναβολής πληρωμής τόκων ή και χρεολυσίων τραπεζικών δανείων με δικαιούχους φυσικά ή νομικά πρόσωπα που επλήγησαν από την πανδημία.
Σύμφωνα με τα στοιχεία των τεσσάρων συστημικών τραπεζών, το μέγιστο ποσό των δανείων που βρέθηκαν σε καθεστώς αναστολής πληρωμών από την έναρξη της πανδημίας μέχρι το τέλος του 2020 ανήλθε σε 27,6 δισεκ. ευρώ σε ενοποιημένη βάση. Τον Δεκέμβριο του 2020, το υπόλοιπο των δανείων αυτών ήταν περίπου 4 δισεκ. ευρώ, καθώς η περίοδος αναστολής είχε λήξει για τα περισσότερα δάνεια πριν το τέλος του έτους.
Οι αναστολές πληρωμών, οι οποίες αποτελούσαν περίπου το 1/5 των συνολικών ενήμερων δανείων, αφορούσαν στην πλειονότητά τους (άνω του 50%) δάνεια προς επιχειρήσεις κυρίως πολύ μικρού, μικρού και μεσαίου μεγέθους. Οι κλάδοι τους οποίους αφορούσαν τα δάνεια σε αναστολή πληρωμών ήταν κυρίως αυτοί της εστίασης και παροχής καταλυμάτων, του εμπορίου, της μεταποίησης, των κατασκευών και υπηρεσιών ακίνητης περιουσίας και των μεταφορών».
Ο διοικητής της ΤτΕ υπενθυμίζει ότι τα δάνεια που βρίσκονται σε κάποιου είδους ρύθμιση είναι πολλά και έχουν υψηλό κίνδυνο να γίνουν κόκκινα, όχι μόνο λόγω των επιδράσεων της πανδημίας, αλλά και επειδή κατά παράδοση οι τράπεζες δείχνουν πολύ χαμηλή αποτελεσματικότητα στη ρύθμιση δανείων.
Τα ρυθμισμένα που ξανακοκκινίζουν
Όπως σημειώνει ο κ. Στουρνάρας, «επί του συνόλου των δανείων, εξυπηρετούμενων και μη, σε καθεστώς ρύθμισης υπάγεται περίπου το 1/5. Επισημαίνεται ότι υψηλό ποσοστό των δανείων που είχαν τεθεί σε καθεστώς ρύθμισης εμφάνισε και πάλι καθυστέρηση, και μάλιστα σε αρκετές περιπτώσεις η εξέλιξη αυτή παρατηρήθηκε σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα μετά την εφαρμογή της ρύθμισης».
Όσον αφορά το σχηματισμό νέων προβλέψεων, οι οποίες επιβαρύνουν την κερδοφορία των τραπεζών, εντύπωση προκαλεί η προτροπή Στουρνάρα στις διοικήσεις να επανεξετάσουν την επάρκειά τους, δεδομένου ότι ήδη μέσα στο 2020 οι τράπεζες «μάτωσαν» αρκετά για να σχηματίσουν νέες προβλέψεις, λόγω της πανδημίας.
Τα στοιχεία της ΤτΕ δείχνουν ότι στο 9μηνο του 2020 οι προβλέψεις για τον πιστωτικό κίνδυνο ξεπέρασαν τα 4 δισ. ευρώ, έναντι περίπου 2 δισ. ευρώ το 2019, σημειώνοντας αύξηση κατά 98,4%. Και ήταν ο κύριος παράγοντας που οδήγησε τις τράπεζες σε ζημιές μετά από φόρους 688 εκατ. ευρώ, έναντι κερδών 649 εκατ. ευρώ το 2019.