Αυξανόμενο βαίνει το χρήμα που κυκλοφορεί εκτός τραπεζών, υπό τη μορφή μετρητών, στην οικονομία ή είναι αποθηκευμένο σε στρώματα και σε θυρίδες, μακριά από τα «μάτια» των τραπεζών και την εφορίας.
Η εξέλιξη αυτή εντείνει τον προβληματισμό για το χρήμα που μένει εκτός τραπεζικού συστήματος, καθώς σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ΑΑΔΕ και της Αρχής Kαταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες, αφενός η προέλευσή τους είναι ύποπτη αφετέρου, ανατροφοδοτεί τη φοροδιαφυγή.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, το νόμισμα σε κυκλοφορία, τον περασμένο Οκτώβριο ανήλθε στο ποσό των 33,32 δισ. ευρώ, που αποτελεί και νέο ιστορικό ρεκόρ, από 3,31, που ήταν τον Σεπτέμβριο και 33,15 δις. ευρώ, που ήταν τον Αύγουστο.
Εκτιμάται δε, ότι σχεδόν το 50% του ποσού που κυκλοφορεί υπό τη μορφή μετρητών, πάνω από 15 δισ. ευρώ βρίσκεται σε τραπεζικές θυρίδες και σε στρώματα και ντουλάπια και το υπόλοιπο ποσό κυκλοφορεί στην αγορά για πληρωμές αγαθών και υπηρεσιών.
Το φαινόμενο αυτό, ανησυχεί το υπουργείο Οικονομικών και την Αρχή για το ξέπλυμα μαύρου χρήματος, καθώς η κυκλοφορία του ρευστού στην αγορά και οι πληρωμές μετρητοίς αντί του πλαστικού χρήματος, αυξάνει τον κίνδυνο της φοροδιαφυγής, αλλά και της κυκλοφορίας μαύρου χρήματος.
Είναι ενδεικτικό ότι το ποσό των μετρητών που κυκλοφορεί εκτός τραπεζών έχει εκτοξευτεί στο 18,8% του ΑΕΠ (177,61 δισ. ευρώ) , αλλά και στο 19,2% επί του συνόλου των τραπεζικών καταθέσεων, το οποίο ανέρχεται σε 17,69 δισ. ευρώ.
Αμφότερα τα ποσοστά της νομισματικής κυκλοφορίας είναι πολύ υψηλά για μια σύγχρονη οικονομία, πόσο μάλλον που τα τελευταία έξι χρόνια, από το 2015, έχει αυξηθεί αισθητά η χρήση του πλαστικού χρήματος και γενικά των ηλεκτρονικών πληρωμών.
Γιατί προτιμούν το ρευστό
Η αποφυγή του ελέγχου από Εφορία, τράπεζες και ΕΦΚΑ είναι οι βασικοί λόγοι που οδηγούν ένα μεγάλο μέρος των αποταμιεύσεων εκτός τραπεζικού συστήματος. Όπως έχει γράψει το Σin, οι βασικότεροι λόγοι είναι οι ακόλουθοι:
- Ο κίνδυνος φορολογικού ελέγχου επί των τραπεζικών καταθέσεων από την Εφορία. Οι φορολογικές αρχές διαθέτουν δύο μηχανισμούς ελέγχου των καταθέσεων και συγκεκριμένα, το «Ειδικό Λογισμικό Ελέγχου Προσαύξησης Περιουσίας», το οποίο συσχετίζει δηλωθέντα εισοδήματα με τα υπόλοιπα τραπεζικών καταθέσεων και το «Σύστημα Μητρώων Τραπεζικών Λογαριασμών και Λογαριασμών Πληρωμών», που παρακολουθεί τις κινήσεις των τραπεζικών λογαριασμών του ελεγχόμενου.
- Ο κίνδυνος κατασχέσεων από την Εφορία και τον ΕΦΚΑ. Οι οφειλέτες με ληξιπρόθεσμα και αρρύθμιστα χρέη προς την εφορία ανέρχονται σε 3.400.000 φορολογούμενους, ενώ σχεδόν σε 2.000.000 ανέρχονται οι οφειλέτες του ΕΦΚΑ.
- Ο κίνδυνος κατασχέσεων από τις τράπεζες για ληξιπρόθεσμα δάνεια.
- Η απώλεια επιδομάτων και ενισχύσεων εάν οι τραπεζικές καταθέσεις υπερβούν ένα ορισμένο όριο.
- Τα σχεδόν μηδενικά επιτόκια με τα οποία τοκίζονται πλέον οι καταθέσεις, με συνέπεια να μην αποτελεί κίνητρο η αποταμίευση στην τράπεζα.
- Ένα μέρος αφορά μαύρο χρήμα, αφορολόγητο, προϊόν μαύρης εργασίας ή και προερχόμενο από παράνομες δραστηριότητες και λογικά, δεν εμφανίζεται στις τράπεζες.