Δίπλα στη γνωστή σε όλους τραπεζική «μαύρη λίστα» του Τειρεσία σχηματίζεται μια νέα «μαύρη λίστα» για χιλιάδες επιχειρήσεις και νοικοκυριά, τα οποία θα βρεθούν σε πλήρη αποκλεισμό από το τραπεζικό σύστημα, με κίνδυνο μάλιστα και για τις ίδιες τις τράπεζες, οι οποίες θα στερηθούν πολλούς δυνητικούς πελάτες για παροχή δανείων.
Στο νέο κατάλογο δανειοληπτών, στους οποίους οι τράπεζες θα έχουν ένα λόγο παραπάνω να μην δίνουν νέα δάνεια, εντάσσονται ήδη, βάσει των εποπτικών κανόνων, όλες οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά με «κόκκινα» δάνεια, τα οποία τιτλοποιούνται με πολύ γρήγορους ρυθμούς από τις τράπεζες, όπως αναφέρει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στην τελευταία έκθεση επιτήρησης της ελληνικής οικονομίας, δεύτερη κατά σειρά μετά τη λήξη των μνημονίων.
Το Ταμείο υπογραμμίζει ότι υπάρχουν ρυθμιστικοί περιορισμοί στη χορήγηση δανείων σε δανειολήπτες με τιτλοποιημένα προβληματικά δάνεια. Δηλαδή, οι τράπεζες είναι υποχρεωμένες να κατατάσσουν αυτούς τους δανειολήπτες σε μια χειρότερη κατηγορία από αυτού κατατάσσονται όσοι απλώς εμφανίζονται στη λίστα του Τειρεσία με καθυστερούμενες οφειλές και να τους χορηγούν δάνεια με τόσο δυσμενείς όρους για τις ίδιες τις τράπεζες, αλλά και για τους δανειολήπτες, με τελική συνέπεια να γίνεται αδύνατη η χορήγηση δανείων.
Τα δάνεια που ήδη τιτλοποιούνται και θα τιτλοποιηθούν το επόμενο διάστημα ανέρχονται σε δεκάδες δισ. ευρώ, καθώς οι τιτλοποιήσεις αναδεικνύονται ως το βασικότερο εργαλείο μη οργανικής μείωσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων, δεδομένου ότι οι ελληνικές τράπεζες έχουν πολύ κακές επιδόσεις επί σειρά ετών στην οργανική μείωση, με ρυθμίσεις και ανακτήσεις εξασφαλίσεων.
Η διπλή «μαύρη» λίστα μέσω τιτλοποιήσεων
Ουσιαστικά, όπως τονίζει και το Ταμείο, οι τιτλοποιήσεις μέσω του σχεδίου «Ηρακλής» και, ενδεχομένως αργότερα, μέσα από το σχήμα της bad bank που προτείνει η Τράπεζα της Ελλάδος, θα αποτελέσουν το σημαντικότερο εργαλείο μείωσης των προβληματικών δανείων, που πρέπει να γίνει με ταχύτερους ρυθμούς τα επόμενα χρόνια.
Ήδη φέτος έχουν προωθηθεί δύο μεγάλες τιτλοποιήσεις με εγγυήσεις από το σχέδιο «Ηρακλής», ύψους περίπου 15 δισ. ευρώ, από την Eurobank και την Alpha Bank, ενώ ακολουθούν άλλες δύο, από την Εθνική και την Τράπεζα Πειραιώς, πιθανότατα μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2021, αφού υπήρξαν καθυστερήσεις στην υλοποίησή τους. Υπολογίζεται ότι μόνο με το αρχικο σχέδιο «Ηρακλής» θα αντιμετωπισθούν τα μισά «κόκκινα» δάνεια των τραπεζών, ενώ τα υπόλοιπα θα αντιμετωπισθούν με επέκταση των εγγυήσεων του σχεδίου και με πιθανή εφαρμογή του σχεδίου της ΤτΕ για bad bank.
Με αυτό τον τρόπο, οι περισσότεροι δανειολήπτες με προβληματικά δάνεια θα περάσουν πολύ σύντομα στη διπλή «μαύρη λίστα» του Τειρεσία και των δανειοληπτών με τιτλοποιημένα δάνεια και θα μείνουν για πολλά χρόνια σε αποκλεισμό από τις τραπεζικές πιστώσεις. Το πρόβλημα είναι τόσο σοβαρό, που τίθεται από το ΔΝΤ ως ένας από τους βασικούς κινδύνους για τις τράπεζες και τη μελλοντική τους κερδοφορία, αφού θα μείνουν ελάχιστοι δυνητικοί πελάτες για να χορηγούνται δάνεια.
Αυτό δεν είναι, όμως, το μόνο πρόβλημα που έχουν να αντιμετωπίσουν οι ελληνικές τράπεζες, αν υποτεθεί ότι καταφέρνουν να ξεπεράσουν τα δύο βασικά τους προβλήματα, που δεν είναι άλλα από τα «κόκκινα» δάνεια και τη χαμηλή ποιότητα των κεφαλαίων τους, καθώς σε ποσοστό άνω του 60% αυτά καλύπτονται από αναβαλλόμενες φορολογικές πιστώσεις (DTC) και όχι από πραγματικό κεφάλαιο για την απορρόφηση ζημιών.
Το Ταμείο σημειώνει ότι η πρόοδος για την ενίσχυση των επιχειρησιακών σχεδίων των τραπεζών είναι ως τώρα περιορισμένη και υπάρχουν δύο σημαντικές προκλήσεις, πέραν αυτής που προαναφέρθηκε με τη μείωση των δυνητικών πελατών, λόγω των τιτλοποιήσεων:
- Οι τέσσερις συστηματικές έχουν παρόμοια, σε γενικές γραμμές, επιχειρηματικά μοντέλα και δραστηριοποιούνται σε μια ρηχή εσωτερική αγορά, που είναι ήδη υπερδανεισμένη και οι δανειολήπτες έχουν περιορισμένες εξασφαλίσεις. Ταυτόχρονα, παραμένει ασθενής η κουλτούρα πληρωμών.
- Οι τράπεζες μπορεί να αρχίσουν να αντιμετωπίζουν αυξημένο ανταγωνισμό από εταιρείες του τομέα Fintech. Ήδη, για παράδειγμα, μία εταιρεία που δραστηριοποιείται στις πληρωμές μέσω cloud απέκτησε πρόσφατα τραπεζική άδεια για να λειτουργήσει μια ψηφιακή τράπεζα.