Οι πρωτόγνωρες οικονομικές καταστάσεις που βιώνει η χώρα έχουν επιδεινώσει δραματικά το κλίμα στην οικονομία, με την αβεβαιότητα και την ανασφάλεια να κυριαρχούν εκ νέου στους πολίτες όπως συνέβαινε και στην εποχή των μνημονίων. Παρόλα αυτά υπάρχουν 2-3 δεδομένα πάνω στα οποία μπορεί να στηριχτεί η Ελλάδα σε αυτήν την δύσκολη στιγμή. Πρόκειται για «κληρονομιές» του πρόσφατου παρελθόντος και ειδικότερα της περιόδου διακυβέρνησης της χώρας από τον ΣΥΡΙΖΑ.
Του Μάκη Ντόβολου
Το πρώτο δεδομένο είναι η ορθή απόφαση της προηγούμενης κυβέρνησης να επιλέξει την καθαρή έξοδο από τα μνημόνια και όχι την πιστοληπτική γραμμή του ΕΣΜ όπως λανθασμένα, και εγκληματικά όπως πλέον αποδεικνύεται, υποστήριζαν ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γ. Στουρνάρας, διάφορες πλευρές της αξιωματικής αντιπολίτευσης και συντηρητικοί κύκλοι σε Ελλάδα και εξωτερικό.
Μπορούμε να φανταστούμε όλοι πόσο δυσμενέστερη θα ήταν σήμερα η κατάσταση εν μέσω πανδημίας, αν η Ελλάδα είχε μπει στη γραμμή «στήριξης» του ΕΣΜ στα τέλη Αυγούστου του 2018, δηλαδή σε νέο μνημόνιο με επαχθείς όρους και σκληρά μέτρα. Με τη χώρα να προσπαθεί να αντιμετωπίσει αυτήν τη νέα πρωτοφανή κατάσταση σε καθεστώς μόνιμης εξαίρεσης και στο περιθώριο της Ευρώπης. Ευτυχώς η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ δεν άκουσε αυτές τις επικίνδυνες απόψεις και προχώρησε όπως είχε σχεδιάσει.
Η δεύτερη θετική κληρονομιά είναι η ρύθμιση του ελληνικού χρέους που συμφωνήθηκε το 2018, η οποία διασφάλισε τη βιωσιμότητα του και δημιούργησε έναν καθαρό διάδρομο για τη χώρα μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 2030. Ρύθμιση χρέους που δεν μπόρεσε να πετύχει η κυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ και ο υπουργός Οικονομικών Γ. Στουρνάρας αλλά πέτυχε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Για το λόγο αυτό η χώρα δεν έχει πιεστικές δανειακές ανάγκες αυτήν την δύσκολη περίοδο, σε αντίθεση με άλλα κράτη της ευρωζώνης που χρειάστηκε να βγουν στις αγορές προκειμένου να χρηματοδοτήσουν τα μέτρα και τις πολιτικές αντιμετώπισης της πανδημίας.
Το τρίτο «όπλο» που έχει στη φαρέτρα της η χώρα είναι το απόθεμα ασφαλείας, το «μαξιλάρι» των 30-35 δις. ευρώ, που άφησε στα ταμεία η προηγούμενη κυβέρνηση ακριβώς για την στιγμή εκείνη που θα είναι δύσκολη η προσφυγή στις αγορές ή θα προκύψουν έκτακτες ανάγκες. Και αυτή η στιγμή ήρθε πολύ πιο γρήγορα από ότι θα μπορούσε ο καθένας να φανταστεί. Και μπορεί η κυβέρνηση και τα εξαπτέρυγα της να μην νιώθουν άνετα με τα γεμάτα ταμεία που άφησε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ αλλά και σε αυτά θα στηριχτούν αν θέλουν η χώρα να αποφύγει τον γκρεμό.
Οι τρείς θετικές παρακαταθήκες της προηγούμενης κυβέρνησης κάλυπταν μέχρι πρότινος και τις χαρακτηριστικές ανεπάρκειες της δεξιάς στη διαχείριση των οικονομικών υποθέσεων της χώρας. Γιατί δυστυχώς η χώρα μπήκε στην κρίση εν μέσω σοβαρών οικονομικών προβλημάτων που εμφανίστηκαν στην οικονομία το 2ο εξάμηνο του 2019. Ειδικότερα:
- Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) σε όρους όγκους, κατά το 4ο τρίμηνο 2019, παρουσίασε μείωση κατά 0,7%, σε σχέση με το 3ο τρίμηνο 2019. Τελευταίες χρονιές με ύφεση στο δ’ τρίμηνο (το κρίσιμο τρίμηνο λόγω αυξημένης κατανάλωσης) ήταν το 2013 και το 2014. Η Ελλάδα κατέγραψε τη χειρότερη επίδοση δ’ τριμήνου μεταξύ των 27 της Ε.Ε. Από ανάπτυξη 2,2% το α’ εξάμηνο 2019 υποχωρήσαμε σε ανάπτυξη 1,6% το β’ εξάμηνο. Το τέταρτο τρίμηνο του 2019 ο ακαθάριστος σχηματισμός κεφαλαίου μειώθηκε κατά 9,7%, οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών υποχώρησαν κατά 3,5% και οι εισαγωγές περιορίστηκαν κατά 5%.
- Ο Γενικός Δείκτης Βιομηχανικής Παραγωγής Ιανουαρίου 2020, σε σύγκριση με τον αντίστοιχο δείκτη του Ιανουαρίου 2019, παρουσίασε μείωση 1,2% έναντι αύξησης 3,9% που σημειώθηκε κατά την αντίστοιχη σύγκριση του έτους 2019 με το 2018. Συμπληρώνονται, έτσι, τέσσερις μήνες αρνητικής πορείας (Δεκέμβριος 2019: -4,5%, Νοέμβριος 2019: -9%, Οκτώβριος 2019: -0,4%). Μείωση 9% (το Νοέμβριο 2019) είχε να εμφανιστεί από το Φεβρουάριο 2012.
- Στο 16,8% ανήλθε η ανεργία το τέταρτο τρίμηνο του 2019, αυξανόμενη κατά 0,4% σε σύγκριση με το μόλις προηγούμενο τρίμηνο.
- Η Ετήσια Αύξηση Επενδύσεων κυμάνθηκε στο 4,6%, έναντι πρόβλεψης 8,8% στον Προϋπολογισμό. Οι επενδύσεις στο β’ εξάμηνο αυξήθηκαν μόλις κατά 0,09% (ή 10 εκατ. ευρώ) σε σχέση με το α’ εξάμηνο. Όλη η αύξηση σημειώθηκε το πρώτο εξάμηνο.
- Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποίησε η Ελληνική Συνομοσπονδία Εμπορίου και Επιχειρηματικότητας (ΕΣΕΕ), το 69% των επιχειρήσεων δήλωσε ότι ο τζίρος στις φετινές χειμερινές εκπτώσεις ήταν χαμηλότερος σε σύγκριση με αυτόν της αντίστοιχης περυσινής περιόδου,
- Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, οι πιστώσεις του εγχώριου τραπεζικού συστήματος προς επιχειρήσεις, νοικοκυριά και δημόσιο μειώθηκαν κατά 1,4% τον Ιανουάριο σε ετήσια βάση. Μάλιστα παρατηρείται επιτάχυνση της πτώσης το τελευταίο διάστημα (-1,4% τον Ιανουάριο, -1.3% τον Δεκέμβριο, -0.8% το Νοέμβριο).
- Επιπλέον, το ταμειακό αποτέλεσμα του Προϋπολογισμού για τους πρώτους δυο μήνες του 2020 υστερεί κατά δύο δισ. ευρώ σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2019.
Βλέπουμε δηλαδή καθίζηση της οικονομίας το 2ο εξάμηνο του 2019 και το πρώτο δίμηνο του 2020, πριν την εμφάνιση του κορωνοιού. Πέραν της διεθνής επιβράδυνσης η καθίζηση οφειλόταν και στο ότι η κυβέρνηση της ΝΔ ανακυκλώνει παρωχημένες συνταγές για την οικονομία που αποδείχτηκαν αποτυχημένες. Συγκεκριμένα προχώρησε:
- Σε περικοπή ή κατάργηση κοινωνικού μερίσματος και επιδομάτων, άρα μείωση του χρήματος που διοχετεύθηκε στην αγορά,
- Σε άνισες φορολογικές ελαφρύνσεις που ευνοούν λίγους και όχι την πλειοψηφία των μισθωτών των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και των αυτοαπασχολουμένων
- Στο πάγωμα δημοσίων έργων όπως του προγράμματος Φιλόδημος και στην μεγάλη υποεκτέλεση του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων,
- Στην εγκατάλειψη της αναπτυξιακής στρατηγικής και στην αντικατάστασή της με γενικές διακηρύξεις και μη εκπληρούμενες υποσχέσεις περί επενδύσεων.
Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό η νέα κρίση χτυπά μια εύθραυστη οικονομία που ενώ αποκτούσε βηματισμό διαταράχτηκε από τις νεοφιλελεύθερες εμμονές και τις προερχόμενες από το παρελθόν κακές πρακτικές της κυβέρνησης. Και δυστυχώς αυτό δεν είναι θετικός οιωνός για το μέλλον.